Հայաստանի երրորդ հանրապետության պատմության ընթացքում կուսակցությունները փորձում են հստակեցնել իրենց տեղն ու դերը հասարակական փոխհարաբերություններում: Սակայն այս կարևոր քաղաքական երևույթն այնքան էլ չի հաջողվել՝ նպատակների ու գործառույթների սահմանման և իրականացման տեսանկյունից։ Ինչո՞ւ, պատճառները տարբեր են, և քաղաքական մեկնաբաններն ու փորձագետները տարբեր՝ պատմական, մշակութային, քաղաքական ու սոցիալական վերլուծություններում տարբեր կերպ են ներկայացրել դրանք:
Հայաստանում կուսակցությունների չկայանալը մեծապես բացատրվում է հանրային, տնտեսական, արտաքին հարաբերությունների և այլ կարևոր խնդիրների դրսևորման ժամանակ կուսակցությունների անորոշ, լղոզված դիրքորոշումներով և հանրային հոռետեսությամբ:
Հակառակ Արևմուտքում կուսակցությունների ձևավորման գործընթացին, որտեղ քաղաքական կուսակցությունները հենվում էին սոցիալական դասերի վրա, և յուրաքանչյուրը ներկայացնում էր որոշակի՝ հարուստ հողատերերի, ֆեոդալների, արդյունաբերական և առևտրային բուրժուազիայի, մտավորականների դասը, Հայաստանում կուսակցությունները հիմնվեցին մրցակցության վրա: Այդ գործընթացը տեղի ունեցավ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո, երբ որոշ քաղաքական գործիչներ և մտավորականներ ծանոթացան արևմտյան մշակույթին, քաղաքակրթությանը և ժողովրդավարությանը (բայց չհասկացան դրանց էությունը), մինչդեռ Հայաստանի հասարակությունը դեռ ծանոթ չէր կուսակցությունների գործողության կարևորությանը, պահանջներին, գործառույթներին և պատճառներին: Այսպես, Հայաստանի կուսակցություններն իրենց կազմավորումից մինչ օրս կանգնած են այս հիմնարար մարտահրավերի առաջ՝ իրական կապեր չունեն ժողովրդի ու նրա պահանջների հետ, չեն ծնվել ժողովրդի սրտից։ Այդ պատճառով էլ հասարակությունը չկարողացավ վստահել և ուղեկցել այս ներմուծված և ոչ նյութական երևույթին։
Ուստի, կարելի է ասել, որ ներկրված «կուսակցություն» երևույթի և դրա հետ կապված քաղաքական գրականության պատճառով ոչ միայն հասարակ ժողովուրդն էր անտեղյակ երկրի քաղաքական կառուցվածքի կազմակերպման մեջ քաղաքական կուսակցությունների և խմբերի տեղ ու դերից, այլև շատ կիրթ և քաղաքականապես գիտակ մարդիկ: Հասարակությունը կասկածում էր երկրի զարգացման վրա իր ազդեցությանը և նախընտրում էր անձնական մոտեցումներն ու ծրագրերը։ Այս անտեղյակությունն ու կասկածները դեռևս առկա են հասարակության որոշ հատվածներում, և հիմա էլ քաղաքական կուսակցությունների հանդեպ հոռետեսությունն ու անբարենպաստ մտածելակերպը մասամբ բխում է այդ անտեղյակությունից ու կասկածներից։
Կարդացեք նաև
Հասարակության հոռետեսության և կուսակցությունների նկատմամբ անվստահության այլ կարևոր պատճառներն են նրանց գործունեության բացակայությունը հասարակության ավանդույթների և համոզմունքների ուղղությամբ, նրանց որոշ կախվածության բացահայտումն օտարերկրյա ուժերից կամ կառավարությունից: Հասարակության հետ կուսակցությունների ոչ անկախ և ոչ ազնիվ լինելը ի վերջո բերեց վերջիներիս հետ հարաբերությունների խզման:
Եվ թվում է, թե կուսակցություններին ներկա լճացած ու պասիվ վիճակից դուրս բերելու, նրանց գործունեության արդյունավետությունը, հեղինակությունը և վարկը բարձրացնելու միջոցը հասարակության և վերնախավերի նկատմամբ անվստահության նույն ֆոնն ու պատճառների վերացումն ու շտկումն է։ Այդ լուծումներից մեկը տեղեկատվության ավելացումն է և այս քաղաքական ինստիտուտների հանրային իրազեկվածության մակարդակի բարձրացումը: Մյուս լուծումը կուսակցությունների անկախությունն է, ժողովրդի և ազգային շահերի առաջնահերթությունը, հարգանքը հասարակության կողմից ընդունված համոզմունքների և ավանդույթների նկատմամբ: Պակաս կարևոր չէ նաև քաղաքական մշակույթ կառուցելը և մտավոր ու մշակութային մարտահրավերների լուծումներ մշակել ու գործնական ջանքեր ներդնելը:
Ընտրությունների ժամանակ ոչ գործառնական կարգախոսներից ու խոստումներից խուսափելը և իրատեսական ծրագրեր ներկայացնելը նույնպես կարևոր գործոններ են, որոնք կարող են բարձրացնել կուսակցությունների վստահությունը համայնքային մակարդակում և ստիպել հասարակությանն ավելի ու ավելի շատ աջակցել ու վստահել նրանց։ Ուստի կուսակցությունները դեռ շատ երկար ճանապարհ ունեն անցնելու ինքնահաստատման և հասարակական վստահություն ձեռք բերելու գործում։
Վազգեն ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
ԹՈՒՐՔԱԳԵՏ, ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՄԵԿՆԱԲԱՆ
