Արցախի հիմնախնդիրը տարածքային չէ, ինչպես պնդում է Ադրբեջանը, այլ ազգերի ինքնորոշման հարց է: Այն ազգերի ճակատագիրը միանձնյա կամ ենթակայական մոտեցմամբ լուծելու բոլշեւիկյան արատավոր պրակտիկայի հետեւանք է, որի ձեւավորված համակարգը փլուզվեց 20-րդ դարի 90-ականների սկզբին: ԽՍՀՄ փլուզմամբ լուծվեց հիմնախնդրի մի մասը՝ ճանաչելով 14 արհեստականորեն միավորված հանրապետությունների անկախությունը, բայց չլուծված մնաց բոլշեւիկյան իշխանությունների հեղինակած մյուս հիմնահարցը՝ էթնիկ միատարրություն ունեցող տարածաշրջանները կամայականորեն տարբեր հանրապետությունների կազմ մտցնելու խնդիրը: Հետխորհրդային տարածքում օրինաչափորեն արդեն 30 տարի ձգձգվող եւ պարբերաբար սառեցված կամ թեժ փուլում գտնվող բազմաթիվ հակամարտությունների պատճառն այդ հիմնահարցին ժամանակին համակարգված լուծում չտալն էր:
Սակայն այսօր գերտերություններից կարծիքներ են հնչում, որոնցում նման հիմնախնդիրների լուծման համար առաջարկվում է հենց այդ հակամարտությունների պատճառ դարձած բոլշեւիկյան լուծման տարբերակը: Այսպես, ԱՄՆ կոնգրեսական, իշխող դեմոկրատական կուսակցության անդամ Ֆրենկ Փալոնը հայտարարել է, որ արցախյան հիմնահարցի կարգավորման արեւմտյան մոդելն Ադրբեջանի կազմում ինքնավարությունն է, խորհրդային մոդելի նման:
Այստեղ պետք է արձանագրել, որ դա նշանակում է հակամարտությունը վերադարձնել իր սաղմնային փուլ, սա էլ այն դեպքում, երբ Արցախի ժողովուրդը Խորհրդային Միության՝ այն ժամանակվա գործող օրենքների եւ Սահմանադրության շրջանակներում, օրինական իրավական գործընթացներով հռչակել է իր անկախությունը՝ ինչպես ԽՍՀՄ կազմի մեջ եղած մյուս 14 հանրապետությունները:
Արցախի ժողովուրդը եւ ժողովրդավարական ընտրություններով ձեւավորած իր պետական մարմինների ներկայացուցիչները բազմիցս հայտարարել են, որ չեն տեսնում իրենց ապրելու հնարավորությունն Ադրբեջանի կազմում, որ դա հավասարազոր է ցեղասպանվելուն: Վերջինիս հեռանկարը բազմիցս հաստատել է հենց Ադրբեջանը՝ 1990-ականների սկզբից պարբերաբար դիմելով էթնիկ զտումների եւ ոչնչացման քաղաքականության:
Կարդացեք նաև
Հետեւաբար՝ չի կարելի արցախյան հակամարտությունը լուծել՝ այն մեկնարկային կետ տանելով, այն է՝ շրջապտույտի մեջ դնելով: Նման խնդիրների լուծման համար համաշխարհային պրակտիկայում կան օրինակներ եւ միջազգային իրավունքի հիմնարար նորմեր, որոնց շրջանակներում էլ պետք է տրվեն արցախցիների եւ հետխորհրդային տարածքում առկա մյուս ժողովուրդներին հուզող հարցերի պատասխանները, հակառակ ճանապարհը պարբերական պատերազմների ռիսկ է պարունակելու:
Արմեն ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթի այսօրվա համարում:
