Պրահյան գործընթացներից տպավորությունն այնպիսին է,- եւ սա սոսկ տպավորություն չէ,- որ ադրբեջանական կողմին ամեն ինչ տրվում է, ամեն խոսքն անցնում է, մինչդեռ հայկական կողմը, կարծես, Պրահա է եկել «աղքատ ազգականի» կարգավիճակով: Բերեմ մեկ օրինակ: Հայտնի է, որ Ադրբեջանը բռնազավթել եւ Ջերմուկում, Սոթքում, Սյունիքում եւ այլուր օկուպացիայի տակ է պահում հայկական զգալի տարածքներ: Ավելին՝ թշնամական զինուժը ամրաշինական աշխատանքներ է իրականացնում բռնազավթված հայկական հատվածներում, կահավորում դիրքերը՝ հետագա ծավալման մտադրությամբ: Զորքերն այդ տարածքներից հետ քաշելու կոչեր են հնչեցրել պաշտոնական Վաշինգտոնը, Փարիզը, ուրիշ երկրներ ու եվրոպական կառույցներ, բայց՝ անարդյունք:
Հիմա՝ հարց. ի՞նչ հիմունքներով են իրականացվելու սահմանազատման աշխատանքները: Ադրբեջանի օկուպացրած հողերը թողնելով իրե՞ն, թե՞ դրանք վերադարձնելով օրինական տիրոջը: Ընդունված քառակողմ հայտարարության մեջ, կարեւոր այս պահը հստակեցված չէ: Նիկոլի մասով չասեմ՝ նրա հետ ամեն ինչ պարզ է, հապա Մակրո՞նը ինչպես ստորագրեց «մութ անկյուններ» ունեցող մի փաստաթուղթ, որով օրինականացվում է այլ պետության ինքնիշխան տարածքների բռնազավթումը: Չէ՞ որ իր երկիրը դատապարտել էր Ադրբեջանի գործողությունը՝ կոչ անելով զորքերը դուրս բերել հայկական զավթյալ տարածքներից: Նա հեռախոսակապով նույնպես հորդորել էր Ալիեւին հետ քաշվել, բայց վերջինս գետնով էր տվել նրա խոսքը:
Չեխիայի մայրաքաղաքից եկած ամենավատ լուրը վերաբերում է Արցախին, ավելի ստույգ, թող լեզուս պապանձվեր, նրա հանձնմանը, որի մեկնարկը Նիկոլը տվել էր դեռ Երեւանում՝ ԱԺ ելույթով, իսկ եզրագիծը կփակի Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի ստորագրմամբ: Քառակողմ հայտարարության մեջ թե՛ Ղարաբաղի, թե՛ այնտեղ՝ ազերի թուրքի ուղիղ նշանառության թիրախում ապրող 120 հազար հայերի մասին որեւէ բառ չասվեց: Բանակցություններից հետո՝ հանդիպելով ադրբեջանական լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներին, այդ երկրի նախագահը կրկին պնդեց, որ մերժում է հարցը քննարկել որեւէ երկրի, նույնիսկ Երեւանի հետ: «Ղարաբաղի բնակիչները Ադրբեջանի քաղաքացիներ են, ում դա դուր չի գալիս, կարող է հեռանալ, բնակության այլ վայր ընտրել»,- հավելեց նա:
Մեծ հաշվով՝ պրահյան գործընթացը երեւակեց մի պարզ իրողություն. ներկայումս ընթացող աշխարհաքաղաքական վայրիվերումներում դրսից ու ներսից կեղեքվող Հայաստանը հայտնվել է հետնաբեմում, եւ նրա միակ ապավենը երբեմնի իր փառքից խռոված Հայոց բանակն է, որին պետք էր նոր ավյուն, շունչ ու ոգի տալ, բայց որին դավադրաբար «քցել» են սեփական իշխանությունները, քայքայել ու հյուծել են, նետել մի կողմ՝ իբրեւ անպետքացած իր: Հայաստանն այլեւս դարձրել են բաշիբոզուկների ոտքի կոխան եւ բացել դարպասները դարերով հայի վախճանը տենչացող, նենգ ու չարամիտ թշնամյաց առջեւ: Ու այս ամենը՝ խաղաղության, բարիդրացիության, կիսաբերան ժպիտների եւ կանոնակարգված ձեռքսեղմումների քողի ներքո:
Կարդացեք նաև
Առհասարակ՝ խորունկ մոլորություն է կարծել, թե մեր փրկությունը գալու է եվրոպաներից կամ ամերիկաներից: Նման անհեթեթություններից հույսներդ մեկընդմիշտ կտրեք, հույսը սահմանին կանգնած մեր զինվորն է, մեր բանակը, որի այսօրվա ողբալի վիճակը երկու բառով նկարագրեցի վերը: Ի վիճակի՞ ենք նրան ոտքի հանել, վերադարձնել երբեմնի հռչակը՝ ուրեմն փրկության լույսի մի շող կառկայծի թունելի վերջում, չե՞նք կարողանա՝ ուրեմն… մեղքը մեր վիզը: Նորից կասեմ՝ Եվրոպան մեր անվտանգության խնդիրը չի լուծի, ՀԱՊԿ-ն ու Ռուսաստանը՝ նույնպես, Իրանը՝ նմանապես, Չինաստանն ու Հնդկաստանը՝ առավել եւս: Պետք չէ այդքան միամիտ լինել (ասածս հասկացողներին չի վերաբերում):
Ալլահի նզովք ու պատիժ հարեւանը, որի հետ մեզ ուզում են ագուցել հարկադիր խաղաղության կապանքներով, բիրտ է ու չարամիտ, բայցեւ հարուստ է նավթ ու գազով, որոնցից բաժին է հասնում նաեւ եվրոպաներին, ում աջակցությանն ու անկեղծությանը մենք պարզամտորեն հավատում ենք: Պատրաստ եմ հազար անգամ կրկնել. ցանկացած ոք,- եւ Եվրոպան չի կարող բացառություն լինել,- չի կտրի այն ճյուղը, որի վրա նստած է: Թույլերի հետ չեն դաշնակցում: Օրինակն ակներեւ է՝ հենց հայոց բանակը թուլացավ՝ Արցախի շուրջ օղակը սկսեց սեղմվել: Նույնիսկ ՀՀ բոլոր ժամանակների ամենաթուլակամ իշխանությունը վերջնականապես «ձեռքերը լվացավ» Արցախից, ինչի մասին «Հայացքը», ի դեպ, տագնապի կոչնակ էր հնչեցրել տակավին 2021-ի սեպտեմբերին:
Գևորգ ԲՐՈՒՏԵՆՑ
Հ.Գ. Երբ այս հոդվածն արդեն պատրաստ էր լույսընծայման, թուրքական Al Monitor-ը որոշ մանրամասներ հայտնեց Պրահայում Էրդողան-Փաշինյան հանդիպումից: Կայքի տեղեկությամբ՝ ՀՀ վարչապետը Էրդողանից աջակցություն էր խնդրել հայ գերիների ազատ արձակման եւ սահմանազատման հետ կապված։ Ըստ Al Monitor-ի, Էրդողանն իր հերթին Փաշինյանից պահանջել էր հրաժարվել Հայոց ցեղասպանության ճանաչման միջազգային աշխատանքներից եւ բացել «Զանգեզուրի միջանցքը»։
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ Ռազմավարական եւ ազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնի (ՌԱՀՀԿ) ACNIS reView Հայացք Երեւանից կայքէջի acnis.am 2022թ.-ի 36-րդ համարում
