Հենց այն օրվանից, երբ ես, որպես մշտական բնակիչ վերադարձա Հայաստան եւ ներգրավվեցի հասարակության կյանքում, ինձ ներկայացվեց մի արտահայտություն, ուղեցույց, մտածելակերպ, «չի կարելիի» ակնթարթային արձագանքն ու պատասխանը, այս նույն տրամաբանությունը ու ինձ թվում էր, թե հանրապետության ներսում գտնվող մարդիկ իրենց բառապաշարով, պիտակավորելով, միշտ փորձում էին ինձ վրա տպավորություն ստեղծել, թե ես հասել եմ մի հանրապետություն, որտեղ գերիշխողը կարգապահությունն է, բարձր գիտակցությունը:
Շուտով ես պետք է բացահայտեի, որ դա ոչ թե գիտակցված կարգապահություն էր, այլ՝ զսպվածություն, զսպվածություն՝ սխալ բան չանելու համար, ինչը հանգեցրեց նախաձեռնության բացակայությանը եւ հետագա պատասխանատվությունից խուսափումի, բայց դա թողնում եմ մեկ ուրիշ հոդվածի:
Այս հոդվածը մեկ երեւույթի մասին է, որտեղ «չի կարելի», հանրապետությունում կան դեպքեր, որոնք երբեք չպետք է ընդունելի լինեն, որոնք չեն կարող լինել «կարելի»:
3 շաբաթ առաջ վերադառնում էի «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնից, հմուտ փորձառու բժիշկը նայեց մեջքիս վնասվածքի սկաները եւ ասաց, որ պետք է զգույշ լինեմ, որ մեջքս էլ ավելի չվնասվի, հետդարձի ճանապարհին ավտոբուս նստեցի, ստիպված էի կանգնած մնալ, քանի որ բոլոր տեղերը զբաղված էին, ես պինդ բռնեցի ճաղերը, որպեսզի ավտոբուսի ցնցումից մեջքս չվնասվի: Սակայն ավտոբուսը պարբերաբար ցնցվում էր, կանգ առնում, մինչեւ տեսա, որ մարդիկ ջարդուփշուր են անում ինձ մսաղացի պես։ Ես ստիպված էի իջնել ավտոբուսից՝ սարսափելով, որ այս իրավիճակը լրացուցիչ վնաս կհասցներ մեջքիս:
2 շաբաթ անց հասա Մաշտոց պողոտա: Ուզում էի գնալ Արաբկիր, նորից նստեցի ավտոբուս, ավելորդ է ասել, որ ոտքի էի կանգնել, բայց մինչ այժմ ամբոխը տանելի էր, կանգ առնում էր ամեն անգամ, 4-ից 5 հոգի դուրս եկան ավտոբուսից, եւ 10-ը բարձրացան, հասավ այն փուլին, երբ երկու կին ուզում էին վեր կենալ, մեկը վեր կացավ, ֆիզիկայի օրենքները տիեզերական տարողունակության ասպեկտներում թույլ չտվեցին երկրորդ տիկնոջը բարձրանալ, միեւնույն ժամանակ ես իջա զայրացած, եւ առաջին տիկինը կանչեց ընկերոջը՝ արի վերեւ, այս տղան պարզապես դուրս եկավ ավտոբուսից:
Կարդացեք նաև
Նոր կանգառում երկրորդ փորձն արեցի, մեկ այլ ավտոբուս եկավ, այս անգամ բախտս փորձեցի ու վեր կացա, 7 րոպե հետո նույն վիճակն էր, երկրորդ անգամ իջա, եւ իմ հիասթափության ու զայրույթի մեջ՝ դրական ինձ մոտ միտք ծագեց. «Հեյ, Բեդրոս, նայիր լավ կողմին, հիմա ահա հոդվածի նոր թեմա»:
Հիմա եթե վերլուծենք այս իրավիճակը, ո՞վ է մեղավոր, արդյո՞ք դա միայն մեկ կողմի մեղքն է, կարծում եմ, որ այս իրավիճակի մի քանի մեղավոր տարրեր կան:
Շարքային քաղաքացիները, մարդիկ, ովքեր իրենց բառապաշարի եւ տրամաբանության մեջ պահել են «չի կարելի» բառը, գիտակցո՞ւմ են, որ ավտոբուսում ոչ միայն ուրիշներին են վնասում, այլեւ՝ իրենք իրենց, բայց մյուս կողմից՝ պարտավոր են, եթե աշխատելու են, պարզապես չեն կարողանում ավտոբուսի սպասել, մանավանդ որ, հաջորդ ավտոբուսը նույնպես նույն վիճակին է լինելու: Ուշանա՞լ աշխատանքից, եւ մարդիկ չեն կարող ամեն անգամ տաքսի նստել, չեն կարող իրենց աշխատավարձը ծախսել աշխատանքի ճանապարհին, տաքսիների վրա, որոնք այս օրերին զարմանալի գներ են «կրակում»:
Եթե նրանք շարունակում են լեփ-լեցուն ավտոբուս նստել, վտանգի տակ են դնում իրենց գումարը հոսպիտալացման վրա ծախսելու հավանականությունը, զարմանում եմ՝ արդյոք այս դժոխքը չի նպաստել «Covid 19»-ի տարածմանը, քանի՞ անգամ են նրանք ջարդել միմյանց մեջքը, ես բժշկական փորձագետ չեմ, բայց կարող եմ ենթադրել, որ շատ մարդիկ այդ ընթացքում կցավեցնեն իրենց մեջքը, գուցե սիրտը, կբարձրանա ապրումներից արյան ճնշումը…:
Ավտոբուսի վարորդը, որն արդեն «նստեցրել» է բոլոր նստատեղերը, բացի այդ, մի 30 հավելյալ հաճախորդ ունի, դրանով պետք է բավարարվի. այդ 30 հեծանվորդները միմյանց միջեւ 30 սանտիմետր հեռավորություն են պահում, բայց երբ ավտոբուսը կանգնում է, այդ թիվը դառնում է 60 հոգի ներսում: Սարսափելի իրավիճակ է ստեղծվում, բայց նորից ինչ պետք է անի, նա պետք է կանգնի յուրաքանչյուր կանգառում, որպեսզի ավտոբուսի ներսի հաճախորդները իջնեն, նա չկարողանա հաշվել եւ վերահսկել հաճախորդների թիվը, որպեսզի ստուգի, թե արդյոք քվոտան՝ (quota) սահմանը գերակատարվա՞ծ է, դրա մեխանիզմը չկա, ի՞նչ անի, ամեն անգամ հաճախորդներին հաշվի՞:
Եթե երթուղայինի վարորդը պահպանի 30-40 նստատեղով եւ 50-60 ուղեւոր հավելյալ քաշով ավտոբուս վարելու իր սովորությունը, ապա վստահ եմ, որ նրա ավտոբուսը ենթադրյալից տարիներ շուտ կվնասվի, ավտոբուսի շարժիչը կդիմանա՞ ահավոր լրացուցիչ ճնշումին:
Իսկ պետությունը պե՞տք է վերահսկի առավելագույն քվոտան, պե՞տք է ոստիկան դնի, որ վերահսկի եւ թույլ չտա հեծյալների նման կուտակումը:
Պետությունը, երբ դառնում է ավելի ստեղծագործական իր մտածելակերպով, քանի որ ակնհայտ է, որ մարդկանց մեծ թիվ կա, որ օրական մի քանի անգամ ավտոբուսից է օգտվում, ավելի շատ ավտոբուս գնելը երկարաժամկետ հեռանկարում չի՞ օգնի տնտեսությանը, եթե մարդիկ հասնեն նրանց նպատակակետին ավելի արագ:
Եվ կրկին, փողոցում ավելի շատ ավտոբուսներ տեղադրելը կնպաստի՞ լրացուցիչ երթեւեկությանը, կվատթարանա՞ երթեւեկությունը:
Հարցեր, որոնց բոլոր պատասխանները ես չունեմ, բայց կարծում եմ, որ լավագույն իրավիճակը կլինի ավելի շատ ավտոբուսներ բերելը, քանի որ ներկայիս իրավիճակը դժոխք է: Գործնականում՝ իրականում ներկայումս անհնար է օգտվել ավտոբուսային ծառայությունից եւ անհնար է մշտապես տաքսիներ վարձել, ինչպես նաեւ անհնար է չշարժվել հանրապետության ներսում:
Պետրոս ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
լիբանանահայ բլոգեր
«Առավոտ» օրաթերթ
01.10.2022
