Հայաստանը նշում է սեպտեմբերի 21-ին իր անկախության երեսուն տարին ծայրահեղ լարված մթնոլորտում, ադրբեջանցի զինվորների ապօրինի ներկայության պատճառով տեղակայված երկրում մայիսի 12-ից։ Իր զինանշանի պրիզմայով, հետադարձ հայացք այս փոքրիկ պետության ճակատագրական իրադարձություններին
2018 թվականի մայիս. Հայաստանի մայրաքաղաքը ցնցված է մարդկային ալիքով, որը պահանջում է կոռումպացված կառավարության հեռանալը։ Փողոցի զայրույթը իշխանության է բերում լրագրող Նիկոլ Փաշինյանին: Այնուհետև ամենուր սկսեցին ի հայտ գալ ավելի լավ ապագայի համար քաղաքացիների նախագծերը: Դրանց մեջ մի քանի պատմաբանների նախագիծը: Նրանք ցանկանում են վերամշակել իրենց հայրենիքի զինանշանը, որն ընդունվել է 1992 թվականին, այսինքն՝ անկախության հռչակումից մեկ տարի անց, և որը 72 տարի առաջ ստեղծած բնագրի գունատ պատճենն է։
Պետք է նշել, որ զինանշանում ամեն ինչ խորհրդանիշներ և ծածկագրեր են։ Օրինակ՝ պետության կենսունակությունը ներկայացնում են վայրի կենդանիները և թագավորական գիշատիչ թռչունները՝ բաց բերաններով և սպառնացող կեցվածքով, ինչը իշխանության նշան է։ Արվեստ, որի գիտակն էր Ալեքսանդր Թամանյանը։ Այս ճարտարապետը, որին Նիկոլայ II ցարը պատվիրել էր իր կայսերական կալվածքի՝ Ցարսկոյե Սելոյի (այսօր՝ Պուշկին) նախագծումը, գործի է անցնում գեղանկարիչ Հակոբ Կոջոյանի հետ։ Նրանք միասին ստեղծում են արվեստի կանոններին համապատասխան զինանշան, որտեղ մենք գտնում ենք Հայաստանի գլխավոր հազարամյա զինանշանները՝ Արարատ լեռը, նրա չորս գլխավոր պատմական թագավորական տոհմերի իրական զինանշանները։ Առանց մոռանալու արծվին ու առյուծին։
ՄԵԾ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ
Կարդացեք նաև
Պաշտոնապես ընդունված 1920թ. հուլիսին, այս նոր զինանշանը պետք է ազդարարեր ազգի վերածնունդն իր աշխարհիկ հողերում: Իրատեսական հույսեր, իմանալով, որ երկու տարի առաջ, 1915-ի ցեղասպանությունից խոցված, հայերը փայլուն հաղթանակներ էին տարել թուրքերի դեմ: Սխրանքներ, որոնց վրա հիմնվելու է 1918 թվականի մայիսի 28-ին հռչակված անկախ Հայաստանի առաջին Հանրապետությունը : Մի քանի օր անց կնքված Բաթումի պայմանագրով, այդքան թանկ ձեռք բերված ինքնիշխանությունը 1920թ. օգոստոսին կաջակցվի…Վուդրո Վիլսոնի, Միացյալ Նահանգների 28-րդ նախագահի կողմից:
Սևրում ամերիկացի նախագահը գծում է Առաջին համաշխարհային պատերազմի գլխավոր պարտվող Օսմանյան կայսրության նոր սահմանները։ Պայմանագիրը նախատեսում է մեծ Հայաստանի ստեղծումը կայսրության արևելյան մասում, որը հիմնադրվել է 13-րդ դարում սելջուկների կողմից՝ ծագումով Միջին Ասիայից։ Մի խոսքով, երիտասարդ հանրապետությանը իր պապենական տարածքների փոխհատուցում։ Այն երբեք չի կայանա :
Ժամանակակից Թուրքիայի հիմնադիր Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքը երբեք չի վավերացնի Սեւրի պայմանագիրը և կդաշնակցի ռուսների հետ՝ իր նախորդների ձեռք բերած տարածքները պահպանելու համար։ Բիզնես, որին կնպաստեն հայ բոլշևիկները:
Այսպիսով, 1920 թվականի դեկտեմբերի սկզբին՝, այսինքն՝ առաջին զինանշանի պաշտոնական ընդունումից հինգ ամիս անց, հայ բոլշևիկների պետական հեղաշրջումը վերջ դրեց Հայաստանի ինքնիշխանությանը, նրանց բերելով իշխանության խորհրդային դարձած երկրում։ Հաջորդ յոթ տասնամյակների ընթացքում զինանշանի խորհրդանշական ուժը կարտացոլվի կոմունիստական, անշուշտ, բայց մեծ կենսական ուժ ունեցող երկրի կառուցման մեջ:
ՈՒԺԵՐԸ ՎԱՃԱՌՎԵՑԻՆ
Դուրս գալով Խորհրդային Միությունից՝ Հայաստանը փոխեց իր զինանշանը 1992 թվականին։ Այստեղ ուշագրավն իր հնագույն խորհրդանիշների՝ արծվի և առյուծի «ընտանիացված» կողմն է։ Արքայական գիշատիչների փակ բերաններն ու շղթայված ոտքերը ազդարարում են մի ինքնիշխանության տասնամյակների թուլացում, որը նվաճվել էր , ինչպես 1918 թվականին, ժողովրդի արյունով և արցունքներով։ Այսպիսով, Լեռնային Ղարաբաղի առաջին պատերազմում Ադրբեջանի դեմ ռազմական հաղթանակը չի ամրագրվի չորս կառավարիչների կողմից և ժամանակը կբացահայտի նրանց անազնվությունը երկրի ազգային շահերի նկատմամբ:
Այս պահին ամենաշատ քննադատվող անձինք են վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը և նախագահ Արմեն Սարգսյանը։ Վերջինս, ով քսան տարի Լոնդոնում դեսպան էր և իր ընտանիքը բնակեցրել է Անգլիայում, ունի բրիտանական անձնագիր, բազմաթիվ ընկերություններ, ինչպես նաև բաժնետոմսեր Բրիթիշ Փեթրոլիումում, որը շահագործում է… Ադրբեջանի «սև ոսկին»։
ԳԱԼԻՔ ԲԼԱԶՈՆԸ
«Երևանում մենք ակնկալում ենք պատերազմ Թուրքիայի և Ռուսաստանի միջև, որը, ամենայն հավանականությամբ, տեղի կունենա մեր տարածքում։ Բայց, հակառակ շատերի կարծիքի, նրա հիմնական թիրախը ոչ թե Հայաստանն է, այլ Ադրբեջանը։ Այս նավթահորի միացումը, որով պետք է վերահսկվի Կասպից ծովից Կենտրոնական Ասիա տանող ճանապարհը, աշխարհաքաղաքական գոյատևման խնդիր կլինի և՛ Մոսկվայի, և՛ Անկարայի համար»,- վերլուծում է նախկին պատգամավոր և փաստաբան Զարուհի Փոստանջյանը։ Ըստ «Երկիր Ծիրանի» կուսակցության հիմնադրի այս ռազմական բախումները տեղի են ունենալու Լեռնային Ղարաբաղում, Նախիջևանում և Իրանին սահմանակից հայկական Սյունիքի մարզում, որի հիմնական ճանապարհները Նիկոլ Փաշինյանը զիջել է Ադրբեջանին։
2018 թվականին պատմաբանների առաջարկած զինանշանի մեծ նորույթը «Ազգ միասնության ինքնիշխանություն» կարգախոսն է՝ առայժմ դատարկ։ Ինչ վերաբերում է առյուծին ու արծիվին՝ Հայաստանի հնագույն խորհրդանիշներին, նրանց բերանները վերջապես բաց են, լեզուները՝ քաջարի կեցվածքով ՝ աշխարհին զգուշացնելով մի ժողովրդի ուժի մասին, ով կկարողանա պաշտպանել իր հայրենիքը։
Թեեւ այս զինանշանը 2020 թվականին ընդունվեց Հայաստանի կառավարության կողմից, սակայն այն ոչ մի տեղ չի օգտագործվի։ 2021 թվականի գարնանից նրա հետքը նույնիսկ անհետացել է պետական պաշտոնական կայքից։ Իրողություն, որը գնում է վարչապետի քաղաքական որոշումներին զուգահեռ՝ ի վնաս երկրի։ «Տարիներ շարունակ նա ծառայել է օտարերկրյա շահերին՝ թուրքական և բրիտանական, որոնք ցանկանում են մեր ինքնիշխանության վերացումը։ Այն պահելու համար մենք երկու լուծում ունենք՝ Նիկոլ Փաշինյանի հեռանալը և մեր հաղթանակը, որը միանգամայն հնարավոր է, նոր անխուսափելի պատերազմի ժամանակ»,- մեկնարկում է քաղաքական մեկնաբան Նաիրի Հոխիկյանը։
Աննա Ազնաուր
Լուսանկարում՝ ձախից աջ՝ 1920 թվականի զինանշանը, կենտրոնում՝ 2018 թվականի զինանշանը և աջից՝ 1992թ.
Հոդվածը հրապարակվել է 2021թ. սեպտեմբերի 21-ին շվեյցարական ECHO Magazine շաբաթաթերթում:
