Վերջին շրջանում արվում են ակնարկներ, հայտարարություններ եւ վերլուծություններ, ըստ որոնց, Էրդողանի ռեժիմը փոխել է իր հռչակած նպատակները եւ կարող է մոտենալ սիրիական ռեժիմին: Փորձելու համար հասկանալ սիրիացի քրդերի մտահոգությունները, որոնք կարող են լինել նման մոտեցման զոհը եւ սակարկության ենթակա, ես կապ հաստատեցի երկու սիրիացի քուրդ ակտիվիստների հետ՝ Նաուաֆ Խալիլ եւ Ջիվան Սոզ:
Նաուաֆ Խալիլ (գլխավոր լուսանկարում). «Kurdisches Studienzentrum»-ի քրդական հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն. «Ներկայումս անհանգստանալու ոչինչ չկա, դարձյալ՝ հարմարավետ եւ ապահով զգալու ոչինչ չկա, քանի որ սիրիական ռեժիմը դեռ նույն մտածելակերպի վրա է, որը հանգեցրեց Սիրիայում իրադարձությունների պայթյունին, քաղաքների ավերմանը, հարյուր հազարավոր զոհերի, միլիոնավոր փախստականների: Նույնը վերաբերում է Էրդողանի ռեժիմին, Էրդողանը խոչընդոտել է Քրդական աշխատավորական կուսակցության՝ PKK-ի եւ Օջալանի, եւ թուրքական պետության երկխոսությանը, Թուրքիայում նույնպես հարյուր հազարավոր մարդիկ փախստական են դարձել, չնայած այն հանգամանքին, որ միջազգային լրատվամիջոցները ուշադրություն չեն դարձնում այդ իրադարձություններին։ Երկու վարչակարգերի այս հարաբերություններից բացարձակապես զրոյական օգուտ կա եւ Սիրիայի, եւ Թուրքիայի ժողովրդի համար: Հիմա անհանգստանալու ոչինչ չկա, քանի որ քրդական գործը եւ Հյուսիսային Սիրիայի խնդիրը այժմ կապված են միջազգային կողմերի հետ, Ռուսաստանի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ կան ներգրավվածության կանոնների, Իրանի եւ այլ երկրների հետ հարաբերությունների, բայց հիմա իրավիճակը փոխվել է: Նախկինում չորս երկրները՝ Իրաքը, Իրանը, Սիրիան եւ Թուրքիան, անկախ իրենց տարաձայնությունների մակարդակից, ունեին մեկ հարց, որի շուրջ նրանք կհամաձայնեին, այն է՝ հարվածել քրդերի ցանկացած նկրտումներին՝ ձեռք բերելու իրենց իրավունքները»:
Ես պարոն Խալիլին հարցրի նաեւ՝ կարծում է, որ Մոսկվան դերակատարում ունի՞ այս մերձեցման հարցում: Նաուաֆ Խալիլը պատասխանեց. «Ռուսական դերը շատ ակնհայտ է, քանի որ պարզ էր, երբ Ռուսաստանը սկսեց ուղղակիորեն միջամտել սիրիական հակամարտությանը 2015 թվականին, Ռուսաստանի դերը շատ որոշիչ էր, ռուսական մեղսակցությունը Թուրքիայի հետ շատ պարզորոշ էր եւ այն հանգեցրեց Աֆրինի օկուպացմանը։ Աֆրինի մարտիկները 58 օր դիմադրեցին ՆԱՏՕ-ի ներսում երկրորդ ամենաուժեղ ուժին, Էրդողանը դա շատ պարզ ասաց՝ «Պուտինը ինձ խնդրեց հարաբերությունները շտկել Ասադի հետ» եւ դա Թուրքիայի ռազմավարական սխալն է, եւ հիմա նա վճարում է դրա գինը, հուսով ենք, որ դա չի լինի ժողովրդի հաշվին, հիմա ընտրություններ են, եւ Էրդողանը փորձում է Թուրքիայի դեմքը փոխել Աթաթուրքի Թուրքիայից Թուրքիայի Էրդողանական տարբերակի, եւ դա նրան չի հաջողվի:
Ռուսաստանի դերն ամենուր է, նրա դերը հանգեցրեց նրան, որ գրոհայինները լքեցին Հալեպը, Դերաան, լինի դա հաշտեցում կոչված, թե սիրիական ռեժիմի եւ Իրանի հետ կողք կողքի ուժի կիրառմամբ։ Կարեւոր է սիրիական եւ թուրքական վարչակարգերի մերձեցման, ինչպես նաեւ թուրքական սպառնալիքներից եւ Սիրիա հետագա ներխուժումից հրաժարվելու ջանքերի առումով»:
Կարդացեք նաև
Ջիվան Սոզը, որը թուրքական հարցերով մասնագիտացած լրագրող եւ հետազոտող է, ինձ հետ զրույցում ասաց. «Թուրք-սիրիական ակնկալվող մերձեցումը մտահոգիչ է, քանի որ այն չի բխի ընդհանուր Սիրիայի շահերից, իսկ դա նշանակում է, որ դա չի ձեռնտու քրդերին։
Անկարան նպատակ ունի Դամասկոսի հետ իր հնարավոր մերձեցման միջոցով հարված հասցնել քրդական, արաբական, սիրիական եւ հայկական զինված խմբավորումներից բաղկացած բազմակարծիք Սիրիայի դեմոկրատական ուժերին, սակայն այդ խնդիրը հեշտ չի լինի՝ սիրիական կառավարական ուժերի թուլության տեսանկյունից, որը չի կարող ռազմական ճանապարհով դիմակայել SDF-ին (Սիրիայի դեմոկրատական ուժերին) – Syrian Democratic Forces եւ տարածաշրջանում ամերիկյան ուժերի ներկայությանը: Սա է Ասադի հետ մերձեցման Էրդողանի վարչակարգի հիմնական նպատակը՝ հարված հասցնել Սիրիայի դեմոկրատական ուժերին եւ նրանց բազմակարծության նախագծին։ Սա մի բան է, որը մտադիր է անել նաեւ Դամասկոսը: Մյուս կողմից, Դամասկոսը ցանկանում է նաեւ ոչնչացնել սիրիական զինված ընդդիմադիր խմբավորումները Թուրքիայի կողմից գրավված սիրիական շրջաններում, բացի Իդլիբում ծայրահեղական ջիհադիստական խմբավորումներին վերացնելուց։ Միաժամանակ Դամասկոսը պահանջում է թուրքական ուժերի դուրսբերումն իր հողերից՝ որպես իր հետ ցանկացած համագործակցության պայման։ Սիրիական այս պայմանները թուրքական կողմի համար բարդ են, եւ նա չի կարողանա հեշտությամբ հասնել դրանց, մանավանդ որ, Թուրքիայում կա սիրիացի փախստականների թղթապանակ, որի համար մինչ այժմ ընդհանուր լուծումներ չեն գտնվել, ինչը նշանակում է, որ ցանկացած հնարավոր թուրքական. Սիրիայի դեմոկրատական ուժերի դեմ սիրիական համակարգումը հետաձգվելու է, եւ այդ պատճառով քրդերի մտահոգությունը այս մերձեցման վերաբերյալ մեծ չէ։ Իմ կարծիքով, հենց Ռուսաստանն է պատվիրել այս մերձեցումը, եւ դա նաեւ Ռուսաստանի փորձն է՝ Թուրքիային հեռացնել ՆԱՏՕ-ից՝ կապված ուկրաինական ճգնաժամի հետ»։
Որպես հայ եւ լիբանանցի, անհանգստանում եմ, երբ Թուրքիան մոտեցավ Սիրիային, ռեժիմը ճնշեց սիրիահայերին Թուրքիայից իրենց ազգային պահանջներից, տոտալիտար բռնապետական վարչակարգերն այդպես են վարվում: Ինձ ավելի շատ անհանգստացնում է այն փաստը, որ Մոսկվան, թվում է, թե ակնհայտորեն այս մոտեցման կազմակերպիչն է, ինչը կհանգեցնի ավելի խորը Մոսկվա-Անկարա-Դամասկոս մեղսակցությանն ընդդեմ Հայաստանի եւ Լիբանանի:
ՊԵՏՐՈՍ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
Լիբանանահայ բլոգեր
«Առավոտ» օրաթերթ
14.09.2022
