«Գիքորն ինձ Հիսուսին է հիշեցնում»՝ այսպես է բնութագրում տասը-տասնմեկ տարեկան մի պատանի՝ Հայաստանի կրթության, գիտության, մշակույթի եւ սպորտի նախարարության դրամաշնորհային ծրագրով Հայաստանի կինոգործիչների միության կողմից նախաձեռնած «ԿԻՆՈՆ ՈՒՍՈՒՑԻՉ» նախագծի «Կինոն՝ գրականության ուսուցիչ», «Կինոն՝ պատմության ուսուցիչ» եւ «Կինոն՝ հայոց լեզվի ուսուցիչ» կինոլաբերում Հովհաննես Թումանյանի «Գիքորը» վերլուծելիս:
Այսքան անսպասելի ու անմիջական բացահայտումներ շատ են լինում «ԿԻՆՈՆ ՈՒՍՈՒՑԻՉ» նախագծի կինոլաբերում ընթացող հանդիպումների ժամանակ:
Արդեն երեք ամիս է, որ այս հրաշալի ծրագիրն ընթանում է Հայաստանի կինոգործիչների միության Կինոյի տան դահլիճներում եւ «Ազգային Սինեմատեք» կինոթանգարանում եւ իր շուրջ համախմբում է հրաշալի երեխաների մայրաքաղաքի ամենատարբեր դպրոցներից:
Մինչ ծրագրի մեկնարկը մանրակրկիտ ուսումնասիրվել են 6-9 դասարանների դպրոցական ուսումնական ծրագրերում ներառված «Գրականություն», «Պատմություն», «Հայոց լեզու» առարկաների ծրագրային թեմաները, առանձնացվել են այն հեղինակներն ու ժամանակաշրջանները, որոնք այս կամ այն կերպ արծարծվել են մեր կինոյում, պատրաստվել են դրվագային դիտումների համար առանձին ֆիլմային հատվածներ, մշակվել են լեզվական-սցենարային մոդուլներ, որոնք կիրառվել են կինոլաբերում:
Ծրագրում ներգրավված են «Գրականություն» առարկայական ծրագրում ընդգրված հեղինակները, «Պատմություն» առարկայական ծրագրում ընդգրկված թեմաներին եւ ժամանակաշրջաններին վերաբերող կինոէկրանավորումները, դրանց լեզվական-սցենարային առանձնահատկություններին վերաբերող նյութեր:
Կարդացեք նաև
Գրականությունը՝ հայ կինոէկրանին: Ծրագիր, որը դպրոցականին սովորեցնում է ընկալել կինոն, հասկանալ, թե ինչպես է գրական գործը դառնում էկրանավորում կամ կինոփոխադրություն, ովքեր են այն վարպետները, որոնց ստեղծագործությունները իրենց մնայուն տեղն են զբաղեցրել կինոդարակում, ինչպես քննադատական մտածողության տեսանկյունից անդրադառնալ կինոյին, գրական ստեղծագործություններին, պատմական ժամանակաշրջաններին ու թեմաներին, լեզվական մոտեցումներին:
Կինոլաբերի պատասխանատուները՝ Դավիթ Մաթեւոսյանը («Հրանտ Մաթեւոսյան» մշակութային կենտրոն թանգարանի տնօրեն, ռեժիսոր), Լեւոն Գալստյանը (կինոսցենարիստ, հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի մանկավարժության ամբիոնի վարիչ), Լիլիթ Հակոբյանը (կինոգետ, սցենարիստ), փորձում են երեխաներին (իրենց խոսքերով) առաջին հերթին մտածել սովորեցնել:
Ծնողները ոգեւորված են. պատանիները գրքին, կինոյին են վերադառնում: Երեխաները դասընթացի, տնային հանձնարարությունների շնորհիվ կարողանում են ակտիվ մասնակցել, մեծացնել մտահորիզոնն ու անել նոր բացահատումներ՝ իրենց հայտնի ու անհայտ հեղինակների մասին: Ամեն հանդիպմանը ծանոթանում են կինոյի լեզվին՝ սցենար, էկրանավորում, ռեժիսոր, օպերատոր, նկարահանման խումբ, կինոարտադրություն եւ այլ հասկացություններին:
Օրինակ, հայ կինոյի նահապետի՝ Համո Բեկնազարյանին եւ նրա ստեղծագործություններին անդրադառնալիս, կինոլաբերի պատասխանատուները վերցրել էին առաջին համր՝ «Նամուս» (ըստ՝ Ալ. Շիրվանզադեի) եւ առաջին հնչուն՝ «Պեպո»` (ըստ՝ Գ. Սունդուկյանի) ֆիլմերը, որոնց միջոցով համադրության, քննադատական մտածողության սկզբունքներով խորքային անդրադարձ եղավ ֆիլմ-գրական գործ-ժամանակաշրջան եռանկյունուն եւ դրա բազմաթիվ չերեւացող անկյուններին:
Դասընթացն առավել ընդգրկուն է դառնում նաեւ հյուրերի շնորհիվ:
Այսպես, «Առաջին սիրո երգը» ֆիլմի համառեժիսորի՝ Լաերտ Վաղարշյանի մասին պատմեց նաեւ դասընթացի հյուրը՝ ռեժիսորի դուստրը՝ ռեժիսոր, նկարիչ Մարինա Վաղարշյանը:
Դերենիկ Դեմիրճյանի կինոփոխադրություններին անդրադառնալիս հյուրը գրողի «Ավելորդը» պատմվածքի հիման վրա նկարահանած «Էրկեն կիշերի» ֆիլմի ռեժիսոր Էդգար Բաղդասարյանն էր: Նա խոսեց կինոյի ստեղծման, կինոյի առանձնահատկությունների մասին: Հրանտ Մաթեւոսյանի կինոսցենարներին եւ կինոփոխադրություններին առնչվող հանդիպումներին ներկա էր գրողի որդին՝ Դավիթ Մաթեւոսյանը, որը դպրոցականների մոտ փորձում էր ճիշտ արժեհամակարգ ամրագրել՝ խոհուն աշխարհայացքով ու նախասիրություններով: Հովհաննես Թումանյանի կինոէկրանավորումներին ծանոթանալիս հյուր էր Հովհաննես Թումանյանի տուն-թանգարանի նախկին տնօրեն, նրա կյանքի ու ստեղծագործության մասին ֆիլմի հեղինակ Նարինե Թուխիկյանը:
Շատ կարեւոր է նաեւ այն միջավայրը, որում անցնում են կինոլաբերը: Այդ օրը, օրինակ, դպրոցականները ոչ միայն բացահայտեցին գրողի մեծագույն քաղաքացի լինելը, այլեւ սովորեցին ամենայն հայոց բանաստեղծի ձկան պատրաստման մի բաղադրատոմս:
Աղասի Այվազյանի կինո-գրականություն փոխկապվածությանը նվիրված կինոդասին ներկայացվեց նրա սցենարով նկարահանված՝ Հենրիկ Մալյանի «Եռանկյունի» ֆիլմը, իսկ դասի ընթացքում հյուրը ճանաչված կինոօպերատոր Վահագն Տեր-Հակոբյանն էր:
Հայտնի օպերատորը, լինելով Այվազյանի «Լիրիկական երթ» ֆիլմում ասիստենտ, բացի մեծ արվեստագետի մասին պատմելուց, ներկայացրեց նաեւ օպերատորական արվեստի արհեստը: Դպրոցականներին անչափ հետաքրքիր էր լսել, թե ի՞նչ է կադրը, ի՞նչ է գույնը, ի՞նչ կարող է որոշել կինոյում ստվերը, օրվա ո՞ր ժամին, ի՞նչ անկյան տակ է ավելի նպատակահարմար կինոն նկարահանել եւ այլն:
Սարոյանական ժամին Յուրի Երզնկյանի «Իմ սիրտը լեռներում է» ֆիլմից ֆրագմենտալ ցուցադրությունն էր, իսկ հյուրը՝ ռեժիսորի դուստր՝ կինոգետ, կինոքննադատ, պրոֆեսոր Անետա Երզնկյանը:
Կարելի է անվերջ խոսել կինոլաբերից, կինոլաբերի մթնոլորտից, դպրոցականների ակտիվությունից, մանավանդ որ, նրանք հասցրեցին նաեւ ունենալ իրենց փոքրիկ կինոսցենարները, փոքրիկ նկարահանված կադրերը, փոքրիկ ֆիլմերը եւ այլն:
«ԿԻՆՈՆ ՈՒՍՈՒՑԻՉ» նախագիծը հրաշալիագույն առիթ էր մի խումբ մանչուկների ոգեւորելու: Նրանցից, ի դեպ, միայն մի քանիսն են, որ ուզում են զբաղվել կինոյով: Բժիշկ, շախմատիստ, օդաչու՝ երեխաները շատ երազանքներ ունեն: Մի մասն էլ փոխել է երազանքը եւ մտածում է արվեստի, հատկապես կինոարվեստի ուղղությամբ գնալու մասին:
«Իմ տունը կդառնա երկինքը»՝ ասել էր մեծ աչքերով տասներկուամյա Դավիթը: Պատանին կիսվել էր երազանքով՝ կթռչի կապույտ երկնքում, կսավառնի անսահմանության մեջ…
Ուզում ես հավատալ, որ շատ հայ մանչուկներ իրենց աչքերում կապույտ երազներ պիտի ծածանեն, ճախրեն ու հասնեն դրանց: Եվ ինչու չէ, նման դասընթացներն այս երազները կարող են առավել իրատեսական դարձնել:
Սոնա ՆԱՎԱՍԱՐԴՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
21.07.2022
