Սկիզբը՝ այստեղ:
«Հիշողություններ Գերմանիայի եւ գերմանացիների մասին» իմ անտիպ գրքից
Գերմանիան այս անգամ ինձ դիմավորեց անձրեւոտ ու մռայլ եղանակով:
Վիեննական ավիաուղիներին պատկանող ինքնաթիռը Երեւանից մեկ ժամ ուշացումով օդ բարձրացավ, որի հետեւանքով Վիեննայից Հաննովեր թռչող ինքնաթիռից շատերն ուշացան: Ուշացածներիս Մայնի Ֆրանկֆուրտ թռչող օդանավ նստեցրեցին, իսկ այնտեղից էլ՝ Հաննովեր:
Կարդացեք նաև
Մանկապարտեզից Արեւիկիս վերցնելուց հետո տղայիս ավտոմեքենան սլացավ դեպի Սիրանուշիս գիմնազիան: Թեեւ անձրեւից պաշտպանող հագուստով, բայց եւ անձրեւից թրջված ու խեղճացած թռչնակի նման կանգնել ու մեզ էր սպասում նա՝ հոգուս հատորը՝ Սիրանուշս:
Սիրանո՜ւշս՝ նրբագեղ, լուսահրաշ ու մեղրանուշ:
Իմ ուրախությունն անսահման էր ոչ միայն թոռնուհիներիս տեսակցելու, այլ նաեւ նրանց մանկապարտեզ-դպրոց եւ այնտեղից՝ տուն, ուղեկցելու հայաստանյան վաղեմի ձեռք բերած իմ «մասնագիտական գործին» անցնելու համար:
Մեծացել էին թոռնուհիներս: Մեկը մյուսից կայտառ, զվարթ, մեկը մյուսից սիրառատ ու նազանի:
Իմ չդադարող համբույրներից հետո իրար հերթ չտալով, թոռնուհիներս սկսեցին բլբլոցներն իրենց առօրյայի՝ մանկապարտեզի, դպրոցի, իրենց նոր տան ու ննջասենյակների մասին: Այդ «բլբլոցները» թմբկահարելով ականջներս, ներս էին մտնում սրտիս ու հոգուս գանձարան, իսկ ես «հավաքագրում էի» դրանք, որ տունդարձին բերեմ ինձ հետ ու հավերժացնեմ իմ տան ամեն մի անկյունում, որ զնգան մշտարթուն կարոտի համանվագներով…
Գիմնազիան, որտեղ սովորում էր Սիրանուշս, տնից մոտ վեց կմ հեռավորության վրա էր գտնվում: Լյոհնեում կա նաեւ մեկ այլ, իրենց տանն ավելի մոտիկ գիմնազիա: Սակայն ծնողներն ընտրել էին «հեռավորը»՝ ուսումնական ընթացքով ավելի բարձր ցուցանիշներ ունեցողը…
Երեխաներին գիմնազիա են տեղափոխում դպրոցական ավտոբուսները, որոնք անցնում են բոլոր հնարավոր այն փողոցներով, որտեղից սովորողներ են մեկնում այնտեղ: Դասերն ավարտվելուց հետո, նույն ավտոբուսները, նույն երթուղիներով հետ են տանում երեխաներին: Մի քանի անգամ ես Սիրանուշի հետ այցելեցի գիմնազիա՝ երթուղիներն ուսումնասիրելու նպատակով, որից հետո նա, արդեն ինքնուրույն, սկսեց գնալ ու վերադառնալ, այս կերպ ծնողներին ազատելով գիմնազիա տանել-բերելու ամենօրյա հոգսերից:
Սիրանուշս արդեն պարմանուհի էր դառնում, պահպանելով իր տարօրինակությունները՝ կայտառ ու թռվռուն, անհանգիստ ու անսպառ կենսունակությամբ: Նրբիկացել էր ավելի, այնքան, որ թվում էր «կփշրվի» մի քնքուշ շոյանքից անգամ: Կարծես նրա տեսակի մասին է ասված՝ «ուրիշ մի մոլորակից է հայտնվել, միշտ մտազբաղ ու երազկոտ»: Նման պահերին թվում էր՝ «աստղերի հետ էր զրուցում»…
Իմ վերջին այցելության ընթացքում ժամանակիս ամենամեծ «չափաբաժինը» Արեւիկին էի տրամադրել: Մանավանդ երեկոյան՝ քնելու պահին: Նա դժվարությամբ էր համաձայնում քնել, բայց երբ որեւէ մեկը հիշեցնում էր «պապիկի պատմելիք հեքիաթների» մասին, արագորեն բարձրանում էր իր ննջասենյակ, եւ համակ ուշադրություն դարձած լսում իր ամենասիրելի թումանյանական հեքիաթները, որոնց նկատմամբ, զգում էի, հավատով էր լցված: Ինչպես էր սիրում իր պաշտելի տիկնիկներին, արջուկներին՝ գրկելով բոլորին, համբուրելով, գուրգուրելով ու կրծքին սեղմելով:
– Պապիկ, երբ քնեմ, դու էլի մի քիչ կմնա՞ս ինձ մոտ, հա՞,- մեղմորեն հարցնում էր ինձ:
– Իհարկե, քաղցրիկս,- խոստանում էի ու շարունակում պատմել: Ու երբ խորը քուն էր մտնում, նայում էի նրա փակված սիրունիկ աչքերին, որոնք քնած ժամանակ էլ պայծառ էին ու արեւոտ, որոնց շարունակ նայելիս երբեք չէի «կշտանում»: Նայում էի նրա նրբիկ շուրթերին, վարդագույն, թմբլիկ թուշիկներին, հետեւում նրա քաղցր ու անուշիկ շնչառությանը: Եվ ինձ մոտ ցանկություն էր առաջանում «գողանալ» նրան այդ օտար երկրից ու իմ պարտեզ, իմ այգի, իմ տուն բերել, այդպես քնած պառկեցնել իր փոքրիկ մահճակալին, անվերջ օրորել՝ իր սիրելի հեքիաթները դնդնելով, ինչպես մեկուկես տարեկան ժամանակ էի անում…
– Պապիիի՜կ,- լսում եմ նրա ականջ ծակող սուր ճիչը: Ինձ թվաց երազիս մեջ եմ: Սակայն երկրորդ կանչին, մինչ դուրս թռա անկողնուց ու վազեցի նրա ննջարանի կողմը, Արեւիկն արդեն հասցրել էր իջնել աստիճանների կեսը: Եվ, ինչպես միշտ՝ իր հասակի մեծությամբ արջուկին գրկած: Ես նետվեցի դեպի Արեւիկը, ամուր գրկեցի նրան ու «թռցրեցի» ննջասենյակ: Գիշերվա ժամը երեքն էր: Նա կիսարթուն մեղմ բլբլում էր, եւ այնպե՜ս քնքուշ.
– Պապիկ, ինչո՞ւ դու չես մնացել ինձ մոտ, հը՞: Չէ՞ որ խոստացել էիր… Կարո՞ղ ես էլի մի հեքիաթ պատմել… Դու Հայաստան չես գնա, չէ՞, պապիկ… Երբ քնեմ, կմնաս ինձ մոտ, լա՞վ…
– Լավ, թանկագինս,- համաձայնում եմ: Ու նորից հարցերի տարափ:
– Պապիկ, ինչո՞ւ քո ճակատին խորը գծեր կան (հասկացա, որ կնճիռներս է նկատել)… Պապիկ, կարո՞ղ ես այսուհետ մնալ այստեղ, ինձ մոտ: Ախր ես քեզ շա՜տ եմ սիրում, ես առանց քեզ չեմ կարող, պապիկ… Ու ննջում էր…
Մի քանի օր հետո՝ նորից.
– Պապիի՜կ, պապիիի՜կ,- ճչում է անդադար: Ես վազեցի նրա ննջարան: Տեսնեմ՝ շուրթերն է շարժում «պապիկ» արտաբերելով… Մոտենալուն պես, զգաստացավ: Քնատ աչքերով ինձ նայեց, հետո… գիշերանոցին:
– Պապիկ, ո՞վ է հագցրել ինձ այս գիշերանոցը: Ես այն շերտավորն եմ ուզում միշտ հագնել՝ քո բերածը, որ հիշեմ քեզ, պապիկ, քանի որ դու ես բերել, պապիկ…, ախր ես քեզ շատ եմ սիրում, պապիկ… Ես հագցրեցի նրան «իմ բերած գիշերանոցը», մազերը շոյելով քնեցրեցի ու ողջ գիշերն արթուն պահակի պես կանգնած մնացի նրա մահճակալի մոտ…
Մեկնելուս օրը Սիրանուշիս նորից ուղեկցեցի մինչեւ գիմնազիա մեկնող դպրոցական ավտոբուսի կանգառ: Նա, որքան էլ ջանաց, չկարողացավ սանձել հետզհետե հորդացող արցունքները:
Իսկ Արեւիկիս նորից ուղեկցեցի մինչեւ մանկապարտեզ: Դեռ ականջիս մեջ զնգում են ճանապարհին անդադար կրկնած նրա՝ իմ՝ Հայաստան չվերադառնալու հորդորները, մինչեւ վերջ էլ չհավատալով, որ կգնամ: Տե՜ր իմ Աստված, տեսնես ո՞նց ընդունեց իմ մեկնելու լուրը:
Իմ մեկնելով աշխարհում առանձնապես ոչինչ չի փոխվի: Մեր հին մոլորակը կշարունակի իր խելահեղ պտույտները, աստղերը կշարունակեն կայծկլտալ երկնքում, Լուսինը գողտուկ կհետեւի կեսգիշերային անցորդներին, հետո Արեգակը կճանապարհի Լուսնին, մարդիկ առավոտյան կշտապեն իրենց աշխատանքին: Սակայն… Գերմանիայի Լյոհնեում կպակասի թթվածին շնչող մեկը, փոխարենը կավելանա Հայաստանում: Նրբիկ Սիրանուշս գիմնազիայի դպրոցական ավտոբուսների կանգառում այլեւս չի տեսնի սիրելի պապիկին՝ վարորդների հետ հին ծանոթների պես զրուցելիս: Արեւահամ Արեւիկս քնելիս կսպասի, բայց չի լսի իր սիրելի հեքիաթներն ու չի ասի՝ պապի՛կ, մի քիչ էլ կմնա՞ս ինձ մոտ…
Կանցնեն երկար տարիներ: Սիրանուշս ու Արեւիկս հասուն աղջիկներ կդառնան: Համալսարաններն ավարտած, կշտապեն պապիկի տուն՝ աչքալուսանքի: Սովորականի պես, դուռը բաց կգտնեն, ներս կանցնեն ու էլի «պապիկ» կկանչեն, բայց պատասխան չեն ստանա: Կվազեն այգի, նորից «պապիկ» կկանչեն ու դարձյալ լռություն կտիրի: Երեւի կմտածեն, թե պապիկը պահկվել է, որ կարոտին «ձեւ տա», «համ ու հոտ տա», որ կարոտը, որքան էլ տանջված, ապրեցնող դառնա: Նորից ու նորից կփնտրեն ու չեն գտնի իրենց հեքիաթասացին: Այնժամ, դեպի երկինք կգոռան՝
– Պապիիի՜կ… Հետո տխրամած ու ցավագար ներս կմտնեն պապիկի աշխատասենյակ ու կկարդան բազմաթիվ անավարտ բանաստեղծությունների ու պատմվածքների թղթակույտերի վրա դրված նրա վերջին հորդորները.
– Ես գնացել եմ երկնքից ձեր հեքիաթների համար երեք խնձորներ ուղարկելու: Իսկ հեքիաթներն ինքներդ պիտի հյուսեք, իմ սիրասուն թռչնակներ: Չտխրեք, թանկագիններս, սա է կյանքը…
Սպարտակ ՄԱԹՈՍՅԱՆ
արձակագիր
18.05.2022 թ., Գերմանիա, Լյոհնե
«Առավոտ» օրաթերթ
20.07.2022
