Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ
Ֆրանսիայի հայկական համայնքի ղեկավար Մուրադ (Ֆրանկ) Փափազյանին և նրա կնոջն անցյալ շաբաթ թույլ չեն տվել մուտք գործել Հայաստան՝ Երևանի «Զվարթնոց» օդանավակայան ժամանելուց հետո։ Փափազյանը Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության համաշխարհային ղեկավարության (Բյուրոյի) անդամ է և Ֆրանսիայի հայկական կազմակերպությունների համակարգող խորհրդի համանախագահը։
Կարդացեք նաև
Անձնագրային ստուգման ժամանակ Փափազյանին ասել են, որ սպասի, մինչև իր տվյալները ճշտեն: Նա ուներ պատշաճ ֆրանսիական անձնագիր և Հայաստան մուտք գործելու համար վիզայի կարիք չուներ։ Մինչ նա սպասում էր, մաքսավորները հեռախոսով խորհրդակցում էին վերադասների հետ։
Այնուհետև Փափազյանին տարել են օդանավակայանի մի մեկուսացված սենյակ, որտեղ նրան պահել են մի քանի ժամ: Ի վերջո, ԱԱԾ աշխատակիցները հայտնել են, որ նրան թույլ չի տրվում մուտք գործել Հայաստան։
Չնայած Փափազյանի պահանջներին՝ նրան երբեք չեն հայտնել Հայաստան մուտքի արգելքի պատճառը։ Նրան վտարել են երկրից՝ ուղարկելով հաջորդ չվերթով դեպի Փարիզ։
Սա բարոյական, իրավական, դիվանագիտական և ազգային լուրջ հետևանքներով միջադեպ է։
Բարոյական առումով․ եթե հայ պաշտոնյաները ցանկանում են արգելել որևէ մեկի մուտքը Հայաստան, նրանք պետք է ունենան նվազագույն քաղաքավարություն՝ անհատին հայտնելու նման լուրջ որոշման պատճառը: Այցելուն իրավունք ունի իմանալու, թե ինչու իրեն թույլ չեն տալիս մուտք գործել երկիր։
Հայաստանի օրենսդրության առումով․ անկախ Փափազյանի մուտքը երկիր արգելելու պատճառից, հայ պաշտոնյաներն իրավունք չունեն ինքնուրույն նման քայլի դիմել՝ լինեն օդանավակայանի աշխատակիցներ, ԱԱԾ գործակալներ, թե վարչապետ։ Որևէ այցելուի, առավել ևս հայրենակցի մուտքը երկիր արգելելը շատ լուրջ որոշում է։ Եթե Փափազյանը խախտել էր Հայաստանի որևէ օրենք, օդանավակայանի աշխատակիցները կարող էին նրան կալանավորել, մեղադրանք ներկայացնել դատավորին, որը երկու կողմերին լսելուց հետո ապացույցների հիման վրա օրինական որոշում կկայացներ։ Հայաստանը մի երկիր է, որը կառավարվում է օրենքո՞վ, թե՞ վարչապետի վրիժառու որոշումներով։ Եթե մի մարդ կարող է հանդես գալ որպես իշխանության գործադիր, օրենսդիր և դատական մարմիններ, ապա Հայաստանը հեռու է ժողովրդավարական երկիր լինելուց։ Ցավալի է, որ չորս տարի առաջ որպես ժողովրդավար ներկայանալով իշխանության եկած Նիկոլ Փաշինյանն անտեսում է ժողովրդավարական բոլոր նորմերը։ Փափազյանի միակ մեղավորությունը Փաշինյանի ձախողված վարչակարգի քննադատությունն է։
Եվրոպական օրենքների առումով․ Հայաստանը այս դեպքում խախտել է Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին կոնվենցիայի մի քանի սկզբունքներ, որոնց պարտավորվել էր հետևել։ Պահանջվող ընթացակարգն այն է, որ Փափազյանը նախ վիճարկի իր վտարումը Հայաստանի ներքին դատարաններում: Եթե նա այնտեղ հաջողության չհասնի, ապա Փափազյանը կարող է իր բողոքն ուղարկել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան: Համոզված եմ, որ Եվրոպական դատարանը կգտնի, որ Հայաստանի կառավարությունը խախտել է Փափազյանի «արդար դատաքննության իրավունքը», «արտահայտվելու ազատությունը» և «տեղաշարժի ազատությունը»։ Ավելին, Փափազյանի վտարումը ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի խախտում էր։
Ֆրանսիայի հետ Հայաստանի հարաբերությունների վրա այս միջադեպի հնարավոր բացասական ազդեցության վերաբերյալ. որպես Ֆրանսիայի քաղաքացի, Փափազյանը բողոք է ներկայացրել Երևանում Ֆրանսիայի դեսպանատուն և Փարիզում Ֆրանսիայի արտգործնախարարություն։ Որպես հայտնի քաղաքական գործիչ՝ Փափազյանը սերտ կապեր ունի Ֆրանսիայի նախագահ Մակրոնի և ֆրանսիացի այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ։ Արդեն այս տարվա մայիսին մեկ այլ տհաճ միջադեպ էր տեղի ունեցել, երբ Հայաստան այցելության ժամանակ Փափազյանն ուղեկցում էր Փարիզի հայամետ քաղաքապետ Անն Իդալգոյին։ Քանի որ Փափազյանը Փաշինյանի քննադատն է, նա վարչապետի աշխատակազմին տեղեկացրել է, որ չի միանալու Փաշինյանի հետ քաղաքապետի նախատեսվող հանդիպմանը՝ հանդիպման ընթացքում անցանկալի տեսարան չստեղծելու համար։ Առանց որևէ բացատրության, վերջին պահին վարչապետը որոշել է չեղարկել Փարիզի քաղաքապետի հետ հանդիպումը։ Սա մեծ դիվանագիտական սխալ էր։ Հայաստանը չի կարող իրեն թույլ տալ վանել ֆրանսիացի պաշտոնյաներին, որոնք նրա ամենաջերմ կողմնակիցներից են։
Հայաստանի կառավարության կողմից Հայ ժողովրդի հավաքական շահերը խարխլելը հակաարդյունավետ է. մինչ Հայաստանը շրջապատված է արյունարբու թշնամիներով, իսկ նրա գոյությունը՝ վտանգված, նրա ղեկավարները զբաղված են Սփյուռքի դեմ ինքնաոչնչացման գործողություններով, ինչը միայն ավելի է նպաստում Հայաստանի թուլացմանը։ Ադրբեջանն ունի հսկայական նավթադոլարներ, բայց Հայաստանն ունի մեծ սփյուռք, որը չօգտագործված հարստություն է:
Վախենում եմ, որ Փափազյանի վտարումը, եթե արագ չբեկանվի, ապա բացասական ազդեցություն կունենա յոթ միլիոնանոց սփյուռքի հետ Հայաստանի հարաբերությունների վրա։ Հայաստանի ղեկավարությունը, ավելի շատ սփյուռքահայերին Հայաստան այցելելու, ներգաղթելու և ներդրումներ անելու նախաձեռնություններու փոխարեն, անխոհեմաբար հեռացնում է նրանց:
Քանի որ Փափազյանի միակ մեղքն այն է, որ նա եղել է Փաշինյանի քննադատը, նրա վտարումը կարող է պատճառ հանդիսանալ, որ շատ այլ սփյուռքահայեր, որոնք դեմ են վարչապետին, խուսափեն Հայաստան այցելելուց՝ մտավախություն ունենալով, որ իրենց նույնպես կկանգնեցնեն Երևանի օդանավակայանում և թույլ չեն տա այցելել իրենց հայրենիքը։
Խիստ ցավալի է, որ Փափազյանը՝ մի մարդ, որն իր ամբողջ կյանքը նվիրել է Հայաստանի և Հայ դատի շահերի պաշտպանությանը, նման վիրավորական վերաբերմունքի է արժանանում։ Մեծ տխրությամբ նա հայտարարել է. «Գիտեի, որ Ադրբեջան և Թուրքիա մուտքս արգելված է։ Այսօր ինձ արգելում են մուտք գործել Փաշինյանի Հայաստան»։
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի
