«Մենք դատախազությունից առաջ ենք բացահայտել, որ ինտերնետում ինչ ասես՝ կա, այնպես որ՝ այնպես չի, որ դա նորություն է»,- այսպես արձագանքեց «Առավոտի» «Առերեսում» հաղորդաշարի հյուրը՝ CyberHUB համահիմնադիր, տեղեկատվական անվտանգության մասնագետ Սամվել Մարտիրոսյանը հիշատակմանը, թե ՀՀ գլխավոր դատախազության պետական շահերի պաշտպանության վարչությունը պարզել է, որ «վերջին տարիներին համացանցի լայն տարածման պայմաններում ահագնացել է ինտերնետային կայքէջերով, սոցիալական ցանցերով ազգային, կրոնական, սեռական կամ այլ խտրականություն, ՀՀ-ում շրջանառությունն արգելված նյութերի, այդ թվում թմրամիջոցների գովազդ, կամ վաճառքի բացահայտ հրավեր պարունակող կամ հանցավոր այլ դրսևորում ունեցող տեղեկատվության տարածումը»: Եվ սա մասնավորապես հաշվի առնելով՝ ՀՀ գլխավոր դատախազ Արթուր Դավթյանը ՀՀ կառավարությանն առաջարկել է քննարկել ինտերնետ ռեսուրսներով տարածվող տեղեկատվության անվտանգությունը իրավական կարգավորման ենթարկելու, դրա հիման վրա ոլորտում պետական վերահսկողություն իրականացնելու հարցը:
«Այստեղ շատ հարցեր կան: Օրինակ՝ ինչո՞ւ է դատախազությունը հիմա դա հայտնաբերել՝ դատախազի գնալուց երկու ամիս առաջ, ՌԴ նրա այցից հետո,- ասաց Սամվել Մարտիրոսյանը:
Հաղորդման մյուս հյուրը՝ CyberHUB համահիմնադիր, մեդիափորձագետ Արթուր Պապյանն օրինակներով հիմնավորելով՝ պնդեց՝ գործ ունենք այնպիսի իշխանությունների հետ, որոնք պատրաստ են գրաքննություն հաստատել, ինչպես դա արել են, ասենք, 2020-ի գարնանը. «Ունենալով անցյալի այս նախապատմությունը՝ դրա ֆոնին, երբ այս իշխանությունն է դա առաջարկում՝ դա լուրջ մտահոգությունների տեղիք է տալիս»:
Հարցին՝ մտավախություն ունեն, թե նման որոշման ընդունման պարագայում կարգավորումը կարող է տարածվել ԶԼՄ-ների, սոցիալական ցանցերում գրառումներ անող օգտատերերի՞ վրա, քանի որ դատախազությունը վստահեցնում է, թե վերահսկողություն լինելու է միայն այն հրապարակումների նկատմամբ, որոնք թշնամանք են հրահրում, հանցագործություններ արդարացնում, թմրամիջոցներ գովազդում և այլն ՝ պրն Պապյանն արձագանքեց. «Եկեք հարցին երկու չափանիշով նայենք՝ որքանով է արդյունավետ այն, ինչ առաջարկվում է, եւ երկրորդը՝ որքանով է դա հնարավոր չարաշահել: Արդյունավետության տեսանկյունից՝ Հայաստանը, պատկերացնում եք, չէ՞, որ համաշխարհային ինտերնետի ամենափոքրիկ մասնիկներից մեկն է: Երբ մենք գործում ենք մի միջավայրում, որ փորձ է արվելու այսպիսի սահմանափակումներ մտցնել՝ միանգամից կարելի է կանխատեսել, որ այդ գործարքները, նեգատիվ երեւույթները միգրացվելու են այլ հարթակներ՝ am դոմեյնից գնալու են com կամ ինչ որ մեկ այլ դոմեյն, գնալու են Dark web»: Ըստ նրա՝ անգամ այսօր առկա լծակները կարող են կորսվել. «Այսինքն, եթե խոսում ենք արդյունավետությունից՝ դատախազությունը ոչ թե պետք է փորձի վերահսկողության մեխանիզմ ստեղծել, այլ պիտի բարձրացնի իր օպերատիվ, հետախուզական աշխատանքների մակարդակը»:
Կարդացեք նաև
Ինչ վերաբերում է չարաշահումների հնարավորությանը՝ մեդիափորձագետն ասաց. «Տողատակերում կարդալով, թե ինչ է նախատեսվում ստեղծել՝ դա անելու համար պիտի ՀՀ մտնող-ելնող բոլոր կապերի վրա կարգավորող, վերահսկող ինչ որ համակարգեր տեղադրվեն: Դրանք շատ թանկ արժեն: Դրա համար ներդրում անելուց հետո, եթե պարզվի, որ առանձնապես շատ հանցագործներ չկան կամ իմ ասած լծակներից օգտվող մարդիկ քոչել են այլ հարթակներ՝ ունենալու ենք միլիոնների, միլիարդների ծախս, եւ պատրաստի համակարգ, որն «ասում է»՝ արի ինձ վերցրու, օգտագործի: Բոլոր տեղերում, որտեղ տեսել ենք նեգատիվ զարգացումներ՝ ամեն ինչ սկսվել է «երեխեքին փրկենք» կոչից: Երեխաների պոռնոգրաֆիան կանխենք, հետո՝ երեխաները թող վատ բաներ՝ 18+ չտեսնեն… Ստեղծվում են լծակները, հետո դրանք արդեն սկսում են ուրիշների դեմ կիրառել»:
Իրավապահների պնդումների առնչությամբ, թե այսուհանդերձ՝ համացանցում տեղեկատվության անվտանգությունը կարգավորված չէ, և չկա վերահսկողության որևէ իրավական մեխանիզմ՝ Սամվել Մարտիրոսյանը մասնավորապես ասաց. «Ունենք կիբեռոստիկանություն (ՀՀ ոստիկանության կազմում գործում է համակարգչային հանցագործությունների դեմ պայքարի վարչություն.-խմբ): Այն շատ սխալ ձեւով է զարգանում: Այսինքն՝ այն պետք է հիմա լիներ ամենամեծ բաժիններից մեկը, քանի որ ակնհայտորեն՝ հանցագործությունների մեծ մասը տեղափոխվել է առցանց տիրույթ: Օրինակ՝ գումարի հափշտակումների տեսանկյունից մարդիկ հաստատ շատ ավելի փողեր են կորցնում կիբեռհանցագործությունների պատճառով, քան գրպանահատների եւ այլն: Բայց պետությունը փաստացի չի խրախուսում կիբեռոստիկանության զարգացումը՝ այնտեղ ոչ անձնակազմն է մեծանում, ոչ իրենց տեխնիկական հագեցվածությունը եւ այլն: Հետո էլ ասում են՝ բա ինչի՞ Տելեգրամով աջուձախ էս են անում, էն են անում: Այսինքն՝ եղած բաները եկեք հլը հասկանանք, թե ոնց են օգտագործվում, մի հատ դրանք խելքի բերենք, հետո որոշենք գրաքննության նախարարության ստեղծել»:
Արթուր Պապյանն ավելի ուշ լրացրեց. «Եթե դա քրեական հանցագործություն է՝ ի՞նչ կարեւոր է՝ դա ինտերնետո՞վ է իրականացվում, թե՞ ուղղակի փողոցում: Պիտի լծակներն ու մեխանիզմները նույնը լինեն»:
Զրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում
Աննա ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆ
