Մենք հաճախ ենք տեսել Լիբանանի հայ համայնքի պաշտպանությանը մասնակցող լիբանանահայ մարտիկների լուսանկարները՝ պատմություն դարձած լուսանկարները: Նրանք այլեւս մեր կողքին են, Հայաստանում են բնակվում, «Առավոտի» համար նրանցից երեքի հետ բացառիկ հանդիպումն իրականացրել է լիբանանահայ բլոգերը:
Երկու շաբաթ առաջ ես խնդրեցի Հայաստանում գտնվող իմ լիբանանցի ընկերներին կապել ինձ լիբանանահայերի հետ, ովքեր պաշտպանել են լիբանանահայ համայնքը եւ լիբանանյան այն շրջանները, որոնք հիմնականում բնակեցված են լիբանանահայերով։ Հայտնի է, որ Լիբանանի հայ համայնքի պաշտպանության գործում (հիմնականում Բուրջ Համուդի եւ Հաջենի շրջանները) մասնակցածներից կռվել են նաեւ Լեռնային Ղարաբաղի ամենաթեժ մարտերում։ Պարոն Վազգենը հավանություն տվեց, ուրախությունս կրկնապատկվեց, երբ ընկերս՝ Համփիկ Կազեզյանն ասաց ինձ, որ իր հայրը նույնպես մասնակցել է Բուրջ Համուդի պաշտպանությանը, այն էլ ավելի խորացավ, երբ զանգահարեցի նրա հորը՝ Ավետիս Կազեզյանին (Անդո) եւ նա ասաց, որ ինքը Վազգենի մտերիմ զինակիցն է եւ ընկերը, եւ բոլորս պայմանավորվեցինք հավաքվել Երեւանում:
Համփիկ Կազեզյանը
Մեր հանդիպումը վերածվեց ռոմանտիկ եւ զգացմունքային, ոգեշնչող պատմություններով լի օրվա, պատմություններ, որոնք գրվել էին արյունով, զոհաբերությամբ, քաջությամբ, նվիրումով եւ նվիրվածությամբ:
Այս հոդվածը նվիրում եմ բոլոր այն հայ մարտիկներին, ովքեր իրենց կյանքի լավագույն տարիները նվիրել են ի պաշտպանություն ազգի, հանրապետության եւ հայ համայնքների ամենուր, լինի դա Հայաստանում, եւ Հայաստան ասելով նկատի ունեմ եւ ներառում եմ Արցախը, որը Հայաստանի անբաժանելի մարմինն է։ Փառք ու հարգանք հայ ազգի ազատամարտիկներին:
Կարդացեք նաև
Վազգեն Սիսլյանը
Զրուցակիցս՝ Վազգեն Սիսլյանը սկսում է իր պատմությունը. «Լիբանանյան պատերազմը սկսվեց 1975 թվականին, հայերը դրական չեզոքություն ընտրեցին լիբանանցի քրիստոնյաների քաղաքացիական պատերազմում մի ծայրից եւ լիբանանցի մուսուլմանների/ձախ կոմունիստների դաշինքի եւ պաղեստինյան բրիգադների միջեւ։ Բուրջ Համուդի հայկական տարածքը կանգնած էր երկու մարտական խմբերի մեջտեղում, հայկական հիմնական նպատակը պաշտպանությունն էր, եւ նրանք միայն ցանկանում էին թույլ չտալ, որ երկու կողմերը առաջ շարժվեն Բուրջ Համուդով, որպեսզի հարձակվեն մյուս կողմի վրա»։
Վազգենը բացատրում է, որ հայերը սկզբում սկսել են ընդամենը 40 մարտիկով՝ կազմակերպված Հայ հեղափոխական դաշնակցության կողմից, եւ նա այն հայ մարտիկներից էր, ում դիրքը պահպանում էր դիրքերը։
«1976 թվականին քրիստոնյաները որոշեցին հարձակվել «Թալ էլ Զաաթարի» տարածքի վրա եւ գրավել այն, երբ քրիստոնեական հրետանին շատ մոտեցավ Բուրջ Համուդին, թույլ չտվեց պաղեստինցիներին առաջ շարժվել դեպի հայկական տարածքներ՝ քրիստոնյաների վրա հակահարձակումներ սկսելու համար, երկաթգիծը բաժանեց հայկական դիրքերը պաղեստինցիներից: Հայերը քաղաքական հակամարտություն չունեն կողմերից ոչ մեկի հետ: Հայերի համար գլխավոր խնդիրը պաղեստինցի դիպուկահարներն էին, երբ քրիստոնյաները սկսեցին վճռական հարձակումը, հայերն օգտվեցին առիթից եւ սկսեցին սեփական հարձակումը եւ պաղեստինցիներին հեռացրին իրենց դիրքերից, ուստի հայկական տարածքները վերջապես խաղաղություն եւ հանգստություն գտան»,-ասում է նա:
Վազգենը տեղափոխվել է Հաճըն քաղաքի հայկական շրջաններ՝ միանալու Սոցիալ-դեմոկրատ հնչակյան կուսակցության զորքերին: Լիբանանի քրիստոնեական աջ Ֆալանգ կուսակցությունը հարձակվել էր Կարանտինայի պաղեստինյան դիրքերի վրա, իսկ հայերը պաղեստինցիներին դուրս են մղել Հաճընից եւ ստեղծել անվտանգության գոտի։ 1975-1977 թվականների մարտերը հիմնականում եղել են պաղեստինցիների դեմ:
Ավետիս Կազեզյանը
Ավետիս Կազեզյանն (Անդո) ինձ պատմեց նաեւ ճակատագրական ճակատամարտի պատմությունը, նա սկսեց իր «արկածայինը», երբ 16 տարեկան է եղել: Անդոն պահպանել է Բուրջ Համուդի Կիլիկիա շրջանը, դրսեւորել առաջադեմ հմտություններ եւ ապա տեղափոխվել առաջնագիծ: Անդոն ինձ պատմեց, որ 1976-1977 թվականներին հայերը վճռական որոշում են կայացրել՝ խրամատներից եւ փակուղուց անցնել եւ երկաթուղուց առաջ շարժվել դեպի պաղեստինյան դիրքեր եւ պաղեստինցիներին հեռու մղել Բուրջ Համուդից, հայերը վերջապես նախաձեռնել են եւ 1977թ. պաղեստինցիներին հեռու մղել հայկական տարածքներից:
Ըստ Վազգեն Սիսլյանի՝ 1977-ի Բուրջ Համուդի կռիվները Ստալինգրադի պես էր, բոլոր կողմերից արկեր ընկան տարածքի վրա. «Մի օր ես վիրավորվեցի, Աշրաֆիեթի քրիստոնյաների կողմից վերահսկվող շրջանից ինձ մոտ մի գրադ ընկավ, երբ ես վերականգնվում էի վերադառնալու համար: Առջեւում Անդոն եկավ մի քիչ տարօրինակ հյուրի հետ, տարօրինակ համեստ շորեր էր հագել: Անդոն երբ գնաց, ես սկսեցի զրուցել այս նոր մարտիկի հետ, հետո ինձ հետաքրքրեց, խնդրեցի ցույց տալ իր անձնագիրը, կարդացի անձնագիրը, անձնագրում գրված էր. «Մոնտգոմերի (Մոնթե) Մելքոնյան», Մոնթեն շատ մտերիմ ընկերացավ Անդոյի հետ եւ նաեւ ինձ հետ, մենք գնացինք Ֆլորիդայի կինոթատրոն, Բուրջ Համուդ, 3 օր անց»:
Անդոն շարունակում է վերհիշել. «1978 թվականին Դամուրի շրջանից (Լիբանանի հարավ) փախած քրիստոնյա փախստականները եկել են Սին Էլ Ֆիլ, նրանք Phalnage քրիստոնեական կուսակցության մարտիկներ էին, նրանք գտնվում էին Սին Էլ Ֆիլ տարածքում, եւ կռիվ սկսվեց նրանց եւ հայերի միջեւ»:
Ըստ Վազգենի, որն այս կռիվների ժամանակ եղել է Կիլիկիայի շրջանի ղեկավարը, պաշտպանելով զորքերը, պատերազմը բոլորովին այլ ուղղություն ստացավ. «Դրանք քաղաքական մարտեր չէին, այլ դարձավ շահույթ ստանալու միջոց, քրիստոնյաները կռվում էին միմյանց քրիստոնեական տարածքներում, եւ մահմեդականները նույնպես իրենց տարածքներում, դա կռիվ էր տարածքների եւ շահույթի ռեսուրսների վերահսկման համար, եւ երբ Բուրջ Համուդը դարձավ ոսկերչության կենտրոնը, քրիստոնյաները հարձակվեցին Բուրջ Համուդի վրա, նրանք կազմակերպված առաջադեմ բանակ էին, մոբիլիզացված ծանր զինատեսակներով, կարծում եմ հայ մարտիկներն իրենց մտքում ունեին Հայոց ցեղասպանությունը, որովհետեւ այս պատերազմում 8 օրվա ընթացքում ջարդերն ամենուր էին. դիմադրել են պարզունակ զենքերով, բոլոր տարածքներից հայերը եկել են պաշտպանելու Բուրջ Համուդը (Հնչակյանները ժամանել են Ռաուդայից, ըստ Համբիգի՝ Անդոյի որդու), հայերը դիմանում են հարձակումներին եւ կանխում իրենց դիրքերի ցանկացած ճեղքում»։ Ի դեպ, Վազգենը 1990-ին 15 օրով եկել է Հայաստան, ու այդ օրվանից, ինչպես ասում է. «Երբեք չհեռացա, սիրեցի երկիրը, ինձ տանը զգացի, նման էի ծաղկի, ով գտավ իր բնական հողը, երբեք չեմ ուզում լքել Հայաստանը։ Ուրախ եմ, որ օգտվեցի Լիբանանում իմ ռազմական փորձից, եւ դա օգնեց ինձ օգտագործել այս փորձը Արցախում կռվի մեջ: Ես հավատում եմ պատմական Վիլսոնյան Հայաստանին, մենք բոլորս պետք է հավատանք դրան, եթե երբեւէ ցանկանանք վերադարձնել մեր հողերը»:
Անդրանիկը երկու տարի առաջ է եկել Հայաստան, նա ասում է. «Ինձ համար Հայաստանն ընդամենը մի նկար էր, որը տեսել էի, բայց երբ եկա, զարմացա նրա գեղեցկությամբ եւ որոշեցի, որ երբեք չեմ հեռանա»։
Հարցազրույցը՝ լիբանանահայ բլոգեր ՊԵՏՐՈՍ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԻ
«Առավոտ» օրաթերթ
17.06.2022
