Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ
Անցյալ շաբաթ ես գրել էի Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի՝ հաջորդ տարի իր վերընտրվելու համար թուրք ամերիկացիներից քվեներ հավաքելու ծրագրերի մասին՝ Վաշինգտոնում իր իշխող կուսակցության («Առաջընթաց և զարգացում» (ԱԶԿ)) գրասենյակ բացելով և իր զարմիկին՝ դոկտ. Հալիլ Մութլուին որպես գրանցված լոբբիստ վարձելով: Էրդողանն արդեն իսկ նախնական քաղաքական հաջողություն է արձանագրել Միացյալ Նահանգներում` ԱՄՆ Սենատի համար Փենսիլվանիայի հանրապետականների նախնական ընտրություններում թուրք ամերիկացի դոկտ. Մեհմեդ Օզի հաղթանակով:
Կարդացեք նաև
Այս շաբաթ ուզում եմ տեղեկացնել Ֆրանսիայում նախագահ Էրդողանի համանման քաղաքական ջանքերի մասին՝ թուրքական գործակալներ ներդնելով Ֆրանսիայի օրենսդիր մարմնի մեջ: Սա Էրդողանի հեռահար նպատակն է 2010 թվականից ի վեր, երբ նա Փարիզ կատարած այցի ժամանակ Ֆրանսիայի իր հայրենակիցներին կոչ արեց զբաղեցնել քաղաքական պաշտոններ:
Բնականաբար, ոչ ոք չի կարող առարկել, որ թուրքերը Ֆրանսիայում և ԱՄՆ-ում առաջադրվեն քաղաքական պաշտոնների համար: Այնուամենայնիվ, երբ նման քաղաքական գործողությունները հրահրվում և աջակցություն են ստանում օտարերկրյա կառավարության, այս դեպքում՝ Թուրքիայի և նրա բռնակալ առաջնորդի կողմից, լուրջ մտավախություններ են առաջանում, որ այդ թուրք քաղաքական գործիչները կարող են գործիք դառնալ Էրդողանի ձեռքին՝ իր բռնակալական քաղաքականությունը թուրքական սահմաններից դուրս արտահանելու և հակահայկական դիրքորոշումներ քարոզելու համար։
Ստրասբուրգում գործող «Հավասարություն և արդարություն» կուսակցության հիմնադիր Ալի Գեդիքօղլուն hետևելով Էրդողանի հրամաններին` «[Ֆրանսիայի] 2017 թվականի օրենսդրական ընտրություններում 50 թեկնածու ներկայացրեց», հաղորդում է Intelligence Online-ը։ «Հայտնի է նաև, որ Գեդիքօղլուն Թուրքիայի արտգործնախարար և ԱԶԿ-ի հիմնադիր անդամ Մևլութ Չավուշօղլուի մերձավոր գործընկերն է»։
2022 թ. հունիսի 12-ին և 19-ին կայանալիք Ֆրանսիայի խորհրդարանական ընտրությունների համար թուրքական «Մեդիաթուրք» լրատվական կայքը, համագործակցելով թուրքական կառավարությանը պատկանող «Անադոլու» գործակալության ֆրանսերեն տարբերակի հետ, առաջադրել է երեք թուրք թեկնածուների. «Ֆրանսիական և թուրքական երկքաղաքացիություն ունեցող Ջելիլ Յըլմազ (Աին 5-րդ ընտրատարածք). Յալչին Այվալի (Ռոնի 14-րդ ընտրատարածք) և ֆրանսիացի մահմեդական դեմոկրատների միության թեկնածու Ռամազան Կալլի (Սոն-է-Լուարի 5-րդ ընտրատարածք)»։ Երեքն էլ «ներգրավված են Ստրասբուրգում տեղակայված Cojep ընկերակցությունում (Conseil pour la justice, l’égalité et la paix), որի անունը թարգմանվում է որպես Արդարության, հավասարության և խաղաղության խորհուրդ», ըստ Intelligence Online-ի: 1985 թվականին ստեղծված Cojep-ի տարեկան բյուջեն կազմել է 300 հազար եվրո։ Այն «պաշտպանում է Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի «թուրքական «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության շահերը, որին մոտ է իր ղեկավարությունը»:
Թեկնածու Ջելիլ Յըլմազը Cojep ընկերակցության նախագահն է և Նանտուայի (Ֆրանսիայի արևելք) նախկին քաղաքային խորհրդի անդամ: Cojep-ի տնօրեն Գեդիկօղլուն Հայոց ցեղասպանության մոլի ժխտողներից է Եվրոպական խորհրդարանում, որտեղ նա խորհրդարանի Թափանցիկության գրասենյակում գրանցված է որպես լոբբիստ: Ըստ Intelligence Online-ի՝ նա նաև բնութագրվում է որպես «ԱԶԿ-ի լրատվամիջոցների և մարդասիրական ներկայության շարժիչ ուժը Ֆրանսիայում»:
Հաշվի առնելով ողջ Եվրոպայում Հայոց ցեղասպանության լայն տարածում գտած ճանաչումը, ցեղասպանությունը ժխտող թուրքերը դառնում են եվրոպացիների ծիծաղի առարկան, ինչպես ԱՄՆ-ում՝ Կոնգրեսի երկու պալատների և նախագահ Բայդենի կողմից ցեղասպանության ճանաչումից հետո։ Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ժխտումը համարժեք է ապացուցելու փորձի, որ «երկրագունդը տափակ է»։
Թեկնածու Յըլմազին «Փարիզի դատախազությունը 2018 թվականին մեղադրել է «ատելություն հրահրելու» համար», հայտնում է Intelligence Online-ը։ «Յըլմազը ցուցադրել է մարդկանց իր կողմը համախմբելու կարողությունը, երբ սոցիալական ցանցերի միջոցով ընդամենը մի քանի րոպեում նրան հաջողվել է հավաքել հարյուր թուրքի՝ 2018 թվականի հունվարին Լիոնում Թուրքիայի հյուպատոսության դիմաց քրդամետ բողոքի ցույցին դիմակայելու համար»:
Intelligence Online-ը պարզել է, որ «Յըլմազը նաև կազմակերպել է Cojep-ի անձնակազմի հանդիպումը Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետության [ԿԴՀ] պաշտոնական պատվիրակության հետ, որը մեկնել էր զրուցելու ԱԶԿ-ի բարձրաստիճան անդամների հետ 2021 թվականի օգոստոսին Թուրքիայի կենտրոնակայանում: ԿԴՀ-ի կուսակցության կազմում էր նախագահ Ֆելիքս Չիսեկեդիի եղբայրը՝ Ռոջեր Չիսեկեդին։ Յըլմազը նաև վստահում է Cojep-ի միջազգային հարաբերությունների գծով փոխնախագահ Սաթի Արիկին, որը տեղակալ է ԱԶԿ-ի կանանց մասնաճյուղի՝ «ԱԶԿ Քադին Քոլարի»-ի խորհրդում: Արիկը, որը ծագումով Ստրասբուրգից է, մտերիմ է թուրք-գերմանական ԱԶԿ-ի պատգամավոր Զաֆեր Սիրաքայայի հետ։ Ըստ կուսակցության կայքում նրա կենսագրության, նա Սիրաքայայի համար գրում է «Մահմեդականները Ֆրանսիայում» թեմայով զեկույցներ։ Մյուս երկու թեկնածուները՝ Այվալին և Կալլին, իրենց կապը Cojep-ի հետ ցույց են տալիս միայն սոցիալական մեդիայի միջոցով, թեև Կալլին նրա տեղական կապեր ապահովող անձն է արևելյան Ֆրանսիայի Մոնսո-լե-Մինի համար»:
Բացի ԱՄՆ-ից և Ֆրանսիայից, Էրդողանը լոբբիստական խմբերի շղթա է ստեղծել ամբողջ Եվրոպայում: Դրանք բաղկացած են «Եվրոպայի թուրք դեմոկրատների միությունից (Union des démocrates turcs européens), որը ստեղծվել է ԱԶԿ-ի կողմից Բրյուսելում [Բելգիա] 2003 թվականին՝ աջակցելու Եվրամիությանը միանալու Թուրքիայի թեկնածությանը: Այդ ժամանակից այս կազմակերպությունը դարձել է ԱԶԿ-ի մոտիկ մի քանի փոքր կուսակցությունների մայր ընկերությունը, ինչպիսիք են «Be.one»-ը Բելգիայում, Բազմամշակութային իրավունքի կուսակցությունը (Multicultural Recht Partij) Նիդեռլանդներում և Դաշինք նորարարության ու արդարության համար (Bündnis für Innovation und Gerechtigkeit) Գերմանիայում», հաղորդում է Intelligence Online-ը:
Թուրքական լոբբիստական այս հսկայածավալ ջանքերին պետք է դիմակայեն բոլորը, ոչ թե միայն հայերը: Թեև Թուրքիան սնանկ երկիր է, սակայն Էրդողանը որոշել է օգտագործել իր երկրի սահմանափակ ֆինանսական միջոցները՝ իր բանակը զինելու և թուրքական քարոզչությունն ամբողջ աշխարհում տարածելու համար:
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի
