JAMnews. 1918թ.-ի ապրիլի սկզբին հռչակվեց Անդրկովկասյան Դեմոկրատական Ֆեդերատիվ Հանրապետությունը: Սակայն շատ արագ այն մասնատվեց 3 պետությունների:
1918թ.-ի մայիսի 26-ին հռչակվեց Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետությունը:
Ադրբեջանի անկախ Դեմոկրատական Հանրապետությունը (օրիգինալում՝ «Ժողովրդական հանրապետություն») ստեղծվել է 1918թ.-ի մայիսի 28-ին Թիֆլիսում: Դա տեղի է ունեցել երկու օր անց այն բանից հետո, երբ Վրաստանը հայտարարել է Անդրկովկասյան ֆեդերացիայի կազմից դուրս գալու մասին:
Առաջին անկախ հանրապետությունների կործանման պատճառները
Կարդացեք նաև
Քաղաքագետ Թորգուլ Վելիև. «1917թ.-ից ի վեր ժողովրդին երկու հարց էր հուզում՝ աշխատավորական և ագրարային: Իսկ Ռուսաստանին հետաքրքրում էր Բաքվի նավթը:
Եթե հանրապետության կառավարությունն ագրարային բարեփոխում իրականացներ, աշխատավորական օրենք ընդուներ և համաձայներ նավթ արտահանել Ռուսաստան, Ադրբեջանի Դեմոկրատական Հանրապետությունը կշարունակեր իր գոյությունը:
Թեև այն այնուամենայնիվ սոցիալիստական կլիներ՝ որոշակի կրոնական ուղղվածությամբ:
Մեծ Բրիտանիան էր առաջին հանրապետության կառավարությանն արգելում նավթ.մատակարարել Ռուսաստանին: Եվ, իմիջիալյոց, 1920թ.-ին 11-րդ Կարմիր բանակի ներխուժումը Բաքու հենց նավթով էր պայմանավորված: Եթե Ադրբեջանն այն մատակարարեր, Ռուսաստանին պետք չէր լինի քաղաքը վերահսկողության տակ առնել: Մատակարարումը սկսվեց 1920թ.-ին, սակայն գործընթացն արդեն սկսվել էր, արդեն շատ ուշ էր»:
Լրագրող, JAMnews-ի տեսաբան Շահին Ռզաև. «Մենք չենք ուզում աշխարհը մանր մասերի բաժանել», — ասել էր ԱՄՆ նախագահը Փարիզի խաղաղության կոնֆերանսին ադրբեջանական պատվիրակության հետ հանդիպման ժամանակ, որտեղ հաղթող երկրները վճռում էին Եվրոպայի ճակատագիրն Առաջին աշխարհամարտից հետո: Եվ շարունակեց.
«Կովկասի հանրապետությունների անկախության ճանաչման հարցը կարող է դիտարկվել «ռուսական հարցի» լուծումից հետո:
«Գերտերությունները» համարում էին, որ կան անկախության համար պատրաստ ժողովուրդներ, օրինակ, Լեհաստանն ու Ֆինլանդիան, և դրան անպատրաստ ժողովուրդներ, օրինակ, Ադրբեջանն ու Վրաստանը:
Միջազգային աջակցություն չգտնելով՝ փոքր Ադրբեջանը դեմ առ դեմ հայտնվեց հզոր Ռուսաստանի առջև: Դիմակայության ելքը կանխորոշված էր՝ անկախ նրանից, թե ով էր այն ժամանակ գլխավորում Ռուսաստանը:
Բացի այդ էլ, թուրք եղբայրները բալշևիկյան Ռուսաստանի հետ պայմանագիր կնքեցին և բաժանեցին Կովկասում ազդեցության ոլորտները:
Թուրքիան Ռուսաստանին վերադարձրեց Բաթումը, որը նրան էր հասել Բրեստի խաղաղության պայմանագրով, սակայն իրեն թողեց Կարսը: Միակ բանն, ինչ Ադրբեջանը շահեց այդ պայմանագրից, Նախիջևանի ինքնավարությունն էր՝ «Ադրբեջանի պաշտպանության տակ»:
Սակայն երբ Կարմիր բանակը հերթով գրավում էր Բաքուն, Թբիլիսին և Երևանը, Թուրքիան արդեն չմիջամտեց»:
Պատմաբան, Հայաստանի նորագույն պատմության գիտահետազոտական կենտրոնի ղեկավար Մայքլ Բաբայան. «Հայաստանի Հանրապետությունը կործանվեց քեմալաբոլշևիկական ծանր հարվածների, այսինքն ակտիվ արտաքին միջամտության հետևանքով:
Քեմալական Թուրքիան և բոլշևիկներն իրենց պլաններն ունեին և պայմանավորվել էին համատեղ գործել Հայաստանի դեմ: Ռազմական գործողությունները սկսվեցին գրեթե միաժամանակ.բոլշևիկները Հայաստանի տարածք մտան 1918թ.-ի նոյեմբերին: Իսկ մինչ այդ, նրանք արդեն մտել էին Զանգեզուր, Ղարաբաղ և Նախիջևան:
Այդ պայմաններում լրացուցիչ հարված էր հայ-թուրքական պատերազմը, որը սկսվեց 1920թ.-ին: Հայաստանն ուժ չուներ երկու ուղղությամբ ռազմական գործողություններ իրականացնելու:
Եթե այդ տխրահռչակ խորհրդայնացումը չլիներ, անկախ Հայաստանն այլ ուղղությամբ կընթանար: Հանրապետության կառավարությունը մինչ այդ իրադարձությունները մի քանի տարով կանխորոշել էր խնդիրները, որոնք բավականին հեռանկարային էին և կարող էին երկրի համար կայուն զարգացում ապահովել»:
Նյութն ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր կայքում:
