«Գրական թերթի» 2022 թվականի ապրիլի 15-ի համարում բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Ազատ Եղիազարյանի հեղինակությամբ լույս է տեսել «Մի քանի խոսք Թումանյանի երկերի լիակատար ժողովածուի և առհասարակ ակադեմիական հրատարակությունների մասին» վերտառությամբ հոդված, որտեղ խոսվում է Թումանյանի ակադեմիական տասհատորյակի նոր, վերախմբագրված հրատարակության և մասնավորապես դրանցում առկա որոշ խնդիրների մասին, ավելի կոնկրետ՝ երկու ծանոթագրությունների:
Հոդվածագիրը նշել է, որ երկրորդ հատորում «կան մի քանի ցավալիորեն աչք ծակող փաստեր»: Եղիազարյանը գրում է Թումանյանի անավարտ «Անբուն կկուն» բալլադի մասին, ապա մեջբերելում ծանոթագրություններում տեղ գտած մի հատված. «Գրականագետ Ս. Մուրադյանը, որն այդ ժամանակ [բալլադի ձեռագրի երկրորդ մասի առաջին հրատ. ժամանակ] ԲԵՀ-ի [Բանբեր Երևանի համալսարանի] աշխատակիցներից էր, հիշում է. «ԲԵՀ-ում տպագրվել է գլավլիտի կրճատումներով. կռահել էին, որ Թումանյանի կերպավորած կենդանիները հիշեցնում են ժամանակի քաղաքական դեմքերին. աղվեսը՝ Լենինին, գայլը՝ Նիկոլայ ցարին և այլն: Անբուն կկուն հայրենազրկված հայ ժողովուրդն է, իսկ հանճարեղորեն մտածված դիպաշարն այլաբանորեն ակնարկում է ԽՍՀՄ կազմավորումը: Երբ աղվեսը խոսում է ժողովուրդների բարեկամության մասին, կենդանիները համբուրվում են. և «մեկի գլուխը մնաց մեկելի բերանում» (Թումանյան, ԵԼԺ, հ.2, 2018, էջ 609):
Ազատ Եղիազարյանն այս առումով նշել է, որ «Թումանյանի սևագրին ծանոթ ընթերցողի մեջ անխուսափելիորեն հարց է առաջանում՝ ի՞նչ հիմքեր կան այսպիսի անառարկելի հայտարարություն անելու համար, որտե՞ղ են այն փաստերը, որոնք գայլի մեջ ցուցադրում են Նիկոլայ ցարին, իսկ աղվեսի մեջ այդքան հստակ մատնացույց են անում Լենինին: Չկա՛ն այդպիսի փաստեր»: Այս ամենին զուգահեռ մեջբերվում է բ.գ.դ., պրոֆեսոր Սամվել Մուրադյանի մեկ այլ պնդում՝ «հանճարեղորեն մտածված դիպաշարն այլաբանորեն ակնարկում է ԽՍՀՄ կազմավորումը» և հոդվածագիրն այն որակում է որպես անհիմն հայտարարություն:
«Գրական թերթի» ապրիլի 29-ի համարում ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի տնօրեն Վարդան Դևրիկյանն, անդրադառնալով Ազատ Եղիազարյանի հոդվածին, նշել է, որ «Սամվել Մուրադյանի գրածի հիմնավորվածությունը և ընդհանրացվածությունը ցույց տալու համար հարկավոր է հետադարձ հայացք նետել «Անբուն կկուի» հիմքում գտնվող «Գայլի և աղվեսի» պատմությանը մինչև Թումանյանի նորովի մեկնաբանությունը»:
Կարդացեք նաև
«Գրական թերթի» մայիսի 6-ի համարում էլ բ.գ.դ., պրոֆեսոր Սամվել Մուրադյանի արձագանքն է տեղ գտել՝ «Ակամա պատասխան» վերագրով:
Սամվել Մուրադյանը հոդվածում Ազատ Եղիազարյանին անվանում է «փաստ» ու «հիմք» պահանջող «դատախազ»: Ազատ Եղիազարյանի հոդվածում տեղ գտած հարցը, թե՝ ի՞նչ հիմքեր կան այդպիսի անառարկելի հայտարարություն անելու համար, որտե՞ղ են այն փաստերը, որոնք գայլի մեջ ցուցադրում են Նիկոլայ ցարին և աղվեսի մեջ՝ Լենինին, Սամվել Մուրադյանը պատասխան հոդվածում անդրադարձել է. «Կան և հենց Թումանյանի ստեղծագործության մեջ: Տեսնել է պետք, և Վ. Դևրիկյանը տեսել է դրանք»:
Մուրադյանն անմասն չի մնացել և անդրադարձել է Ազատ Եղիազարյանի մեկ այլ՝ «Պե՞տք է այսօր գրականագիտությունը» հոդվածին, որը տպագրվել է «Գրական թերթի» փետրվարի 11-ի համարում: «Իր վերջին հոդվածներից մեկում Ա. Եղիազարյանը հանրային քննարկման էր ներկայացրել մի հիմնահարց՝ այսօր պե՞տք է արդյոք գրականագիտությունը: Պատասխանում ենք՝ այո՛, պետք է և հատկապես իր՝ Ա. Եղիազարյանի համար»,-հոդվածում նշել է Սամվել Մուրադյանը:
Նշենք նաև, որ «Գրական թերթի» ուրբաթ օրվա՝ մայիսի 13-ի համարում այս թեմայով պատասխան-արձագանք չի եղել:
Վ. ԱՐԶՈՒՄԱՆՅԱՆ
