Իմ տոհմածառի անվանի ճյուղերից մեկը
Այս խունացած լուսանկարը Մամբրե Տեր-Հակոբյանինն է՝ արված Հայրենական մեծ պատերազմի ավարտական տարում՝ 1945թ.-ին:
Մամբրե Տեր-Հակոբյանը Բամբակաշատի Սբ. Աստվածածին եկեղեցին կառուցող եւ ավագ քահանա Հովհաննես Տեր-Հակոբյանի յոթ զավակներից մեկն էր՝ իմ Սիրանույշ տատի եղբայրը: Խորհրդային տարիների հաստատումից հետո Տեր Հովհաննեսն ու իր որդիները, մատնագրերի հիման վրա, դաժան կերպով հալածվել են, երկու ավագ որդիները սպանվել են բանտում: Նույն ամբաստանագրերի հիման վրա է հետապնդվել նաեւ Տեր Հովհաննեսի մյուս որդին՝ Մամբրե Տեր-Հակոբյանը: Ճեմարանական հիմնավոր կրթություն ստանալով՝ նա ուսումը շարունակել է բժշկագիտության գծով: Բարձր առաջադիմությամբ սովորել է Երեւանի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում:
Համալսարանի հիմնադրման առաջին իսկ օրերին ուսումնական գործի կազմակերպման գործում իր լուման բերելու նպատակով համալսարանի ղեկավարությանն է դիմում Տեր Հովհաննեսը՝ առաջարկելով հարուստ գրականությամբ օգնել գիտության նորաստեղծ կաճառի գրադարանին: Ստանալով ղեկավարության հավանությունը՝ հաջորդ իսկ օրը քահանան բերնեբերան բեռնված երկու սայլ գիրք է նվիրաբերում համալսարանին: Դա ընդամենը մի մասն էր իր հարուստ գրադարանի, որը, որպես ուսյալ եւ կրթված անձնավորություն, լրացրել է մինչեւ իր կյանքի վերջին տարիները: Նրա ուսանող որդուն մեծ ապագա էին կանխատեսում համալսարանում: Ուսումնատենչ Մամբրեի կուրսընկերներից էր Պ. Մարգարյանը, որի մասին հայտնի է, որ ծնունդով եղել է Սարդարապատի շրջանի Էվջիլար (ներկայումս՝ Արազափ) գյուղից եւ, 1927թ.-ին ավարտելով բժշկ. ֆակուլտետը, գլխապտույտ հաջողությունների է հասել մանկաբարձության եւ գինեկոլոգիայի ասպարեզում, ղեկավարել բժշկական հիմնարկներ եւ ուսումնական հաստատություններ:
Բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսորի կոչմանը հասնելու՝ Մամբրե Տեր-Հակոբյանի ուղին ավելի խրթին էր ու քարքարոտ:
Զգալով, որ որդու գլխին սեւ ամպեր են կուտակվում, եւ մատնագրերի հերթական թիրախը Մամբրեն է դառնալու, քահանա հայրը որոշում է կանխել վերահաս վտանգը եւ պնդում է, որ զավակը հեռանա երկրից: Մամբրեի համար դժվար էր Հայաստանից հեռանալու որոշում կայացնելը, առավել եւս, որ այստեղ էր թողնում իր սիրած աղջկան: Բայց գյուղից եկող ամբաստանագրերի տարափը չէր դադարում, եւ երիտասարդը հալածանքներից խուսափելու համար սրտի ցավով 1924 թ.-ին թողնում է հայրենիքը՝ հաստատվելով Միջին Ասիայում: Դա եւս նրան չի փրկում ձերբակալությունից ու դաժան հարցաքննություններից: Հատուկ ծառայությունները, հետեւելով իր սիրած աղջկա հետ սիրատոչոր երիտասարդի նամակագրությանը, պարզում են Մամբրեի գտնվելու վայրը եւ նրան ձերբակալում Տաշքենդում: Բայց կատարվում է անկարելին. ոչ մի «սեւ բիծ» չգտնելով Մամբրեի կենսագրությունում՝ նրան շուտով ազատ են արձակում:
Նա սկզբնական շրջանում ուսուցչություն է անում՝ միաժամանակ ուսումը շարունակելով տեղի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում: Հետագայում Մամբրեն դառնում է Ուզբեկստանի բժշկական համալսարանի հիմնադիրներից մեկը, անվանի բժիշկ եւ պրոֆեսոր, 1941-45 թթ. Հայրենական պատերազմի տարիներին զորակոչվելով բանակ՝ որպես ռազմական բժիշկ ծառայում է արեւմտյան ռազմաճակատում՝ անցնելով մահվան եւ նախճիրի եւս մի դժոխքով: Պատերազմի ավարտը դիմավորում է Գերմանիայում, ինչի վկայությունն է ռազմաճակատային մի լուսանկար, որ 1945-ին իր սիրասուն քույրիկ Սիրանույշին է ուղարկել Մամբրե Տեր-Հակոբյանը: Հայրենիքից հեռանալուց 37 տարի անց միայն՝ 1961թ.-ին, Մամբրեն այցելեց Հայաստան, եղավ հայրենի վայրերում, խոնարհվեց հոր գերեզմանին, կանգ առավ իր հոր կառուցած Սբ. Աստվածածին եկեղեցու փակ դռների առջեւ, հիշեց, խոկաց ու դառնացավ: Հետագայում քանիցս այցելելով հայրենի վայրեր՝ այդուհանդերձ չհասցրեց տեսնել եկեղեցին վերաօծված եւ խնկահոտ:
Կարդացեք նաև
Հասմիկ ՍԱՐԳՍՅԱՆ
Լուսանկարներում՝ Մամբրեն եւ քույրն ու եղբայրը հանդիպել են Մամբրեի՝ Տաշքենդից Հայաստան այցին. աջից՝ քույր, եղբայրն են,
տղամարդու կողքին տատիկս՝ Սիրանույշն է։
«Առավոտ» օրաթերթ
11.05.2022
