Հայաստանի և Թուրքիայի հատուկ ներկայացուցիչների նշանակմամբ սկսված հայ-թուրքական երկխոսության գործընթացը բազմակողմանիորեն ներկայացնելու համար Ermenihaber.am-ը նախաձեռնել է հարցազրույցների շարք Թուրքիայի ու Հայաստանի քաղաքական և հասարակական գործիչների հետ։
Հայ և թուրք ընթերցողների դատին ենք հանձնելու հիշյալ գործիչների տարասեռ տեսակետները հայ-թուրքական կարգավորման վերաբերյալ։
Այս անգամ մեր զրուցակիցը թուրք լրագրող և վերլուծաբան Ռեջեփ Մարաշլըն է։ Հարցազրույցը բաղկացած է երկու մասից։ Ստորև ներկայացվում է հարցազրույցի երկրորդ մասը։
– Հայոց ցեղասպանության 106-րդ տարելիցին կխնդրենք ձեր մտորումներով կիսվել ընթերցողի հետ։ Ըստ Ձեզ՝ Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացի մեկնարկից հետո Ապրիլի 24-ը կստանա՞ այլ խորհուրդ։
Կարդացեք նաև
– Այս հարցը մահացու վերք է, որը հուզում է Թուրքիայի ողջ հասարակությանը՝ ներառյալ թուրքերին ու քրդերին, և քանի որ այն չի լուծվում, փչացնում է ողջ հարաբերությունները։ Եթե ամեն ինչ իսկապես բարելավվի Առաջավոր Ասիայի հասարակություններում, ապա այդ նշաձողը հնարավոր կլինի միայն 1915 թվականի ցեղասպանության ժառանգության արմատական մերժմամբ:
Որովհետև ռասիստական-մոնոիստական-թուրքական ազգային-պետական կառույցը, որը փորձում է գոյատևել և ցավ է պատճառում բոլորին, կառուցվել է մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունների վրա, որոնք կատարվել են իրենց հնագույն մայր հայրենիքներում քրիստոնյա ժողովուրդների ոչնչացմամբ՝ որպես համակարգված գործընթաց 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին:
Հանցագործություններով, դաժանությամբ, անարդարությամբ, մեղքերով ու անտեր գերեզմաններով պատված փտած հողի վրա ժամանակակից կառույց (պետություն-խմբ․) չի կարելի կառուցել։ Սա խնդիր է, որին ոչ միայն պետությունը, այլև հասարակությունը պետք է քաջություն ունենան առերեսվելու։ Հասարակությունը պետք է ազատվի քաղաքական պարանոյայից, այս վախից ու մեղքի զգացումից։
Թուրքիայում իշխող դասակարգերի, քաղաքական գործիչների, պետական ինստիտուտների և քաղաքական կուսակցությունների կողմից ձևավորված «մեյնսթրիմ» գծում որևէ փոփոխություն կամ շարժում չեմ տեսնում։ Այնուամենայնիվ, կարող եմ ասել, որ այլ ոլորտներում, մասնավորապես նաև քրդական ազգային-ժողովրդավարական պայքարի ազդեցությամբ, ձևավորվել է բազմակարծիք, ժողովրդավարական մի երակ, որն ավելի համակրանքով է վերաբերվում ազգային բոլոր խնդիրներին։ Սրանում մեծ դերակատարում ունեն նաև հայ մտավորականները։ Արդեն անկախ մտավորականների շարքում «ցեղասպանության» ընդունումն այլևս դադարել է տաբու լինելուց։ Պետության 100-ամյա ժխտողական քաղաքականության մեջ մեծ անցքեր են բացվել։
HDP-ի (Թուրքիայի քրդամետ «Ժողովուրդների դեմոկրատական» կուսակցություն) քաղաքապետարաններում բազմալեզու գործունեությունն ուղեկցվում է նաև հայերենով. Հայ, ասորի-սիրիական և հույն ժողովուրդների հիշողությունն ավելի լավ տեղում է, քան անցյալում։ Չէ, դեռ իդեալական չէ, ունի բազմաթիվ թերություններ ու անվստահելի չափեր, բայց երբ նայում ենք 20-25 տարի առաջվա վիճակին, ես չէի սպասի, որ այսքան կզարգանա։ Օրինակ՝ ազատական, դեմոկրատական և սոցիալիստականշրջանակներն այժմ կարող են ավելի ինքնավստահորեն ոգեկոչել 1915թ. ցեղասպանությունը: Իհարկե, սա դեռ շատ հեռու է այն բանից, ինչը որ պետք է լինի. բայց նաև կարևոր է տեսնել լավը և դրան ուժ տալ ու քաջալերել:
Նյութն ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր կայքում
