Ես միշտ լսել եմ, որ իմ լավ ընկերը եւ լիբանանահայ քաղաքական ակտիվիստը կամավոր մասնակցել է վեհ առաքելության՝ ներկայացնելու Հայոց ցեղասպանությունը եւ օսմանցիների կողմից իրականացված ջարդերը Լիբանանի մեր Հայրենիքում, ուստի լույս սփռելու եւ ամբողջական մանրամասներ ներկայացնելու համար դիմեցի Արազ Պետրոսին: Նա լիբանանահայ քաղաքական ակտիվիստ է եւ Քարնեգի (Carnegie) ծրագրի օգնական:
– Տիկին Արազ, ես միշտ լսել եմ, որ դուք ձեզ նման դժվար առաքելություն եք տվել՝ Հայոց ցեղասպանությունը եւ բոլոր ցեղասպանությունները Լիբանանի հանրային կարծիքին ներկայացնելու եւ նույնիսկ օրինագիծ ընդունելու հետ կապված, նախ, կարո՞ղ եք ասել, թե ինչն է ձեզ դրդել, որ դուք ձեզ համալրում եք նման վեհ շահառու առաքելության մեջ:
– Առաջին իսկ օրվանից ես միշտ զայրացած էի, որ լիբանանցի քաղաքացիները չգիտեին, թե ինչպես են հայերը ժամանել Լիբանան եւ նույնիսկ չգիտեին իրենց պատմության մասին: Նույնիսկ աղջիկս ստիպված էր դպրոցում բացատրել, թե ինչու է բաց թողնում իր դասերը ամեն ապրիլի 24-ին: Իսկ վերջին շրջանում թուրքական դերը մեծացել է Լիբանանում, եւ Բեյրութում հայերի կողմից անցկացվող յուրաքանչյուր տարեդարձ, ինչ էլ որ առիթ լինի, թուրքամետ խմբերը փորձում են կասեցնել: Ժամանակն էր, որ լիբանանցիներն իմանային, թե ովքեր են հայերը եւ ինչ ներդրում են ունեցել Լիբանանի եւ լիբանանյան տնտեսության մեջ: Ես իմ գործը դարձրի պաշտպանել հայերին թուրքական աճող դերի եւ ազդեցության դեմ:
– Որքանով տեղյակ եմ, ձեր առաջին քայլը եղել է «բաց նամակ» գրել Լիբանանի նախագահ գեներալ Աունին՝ խնդրանքով, առաջարկով, եւ մի քանի նամակներ էլ են հետեւել: Ձեր նամակները հրապարակվել են «Աննահար» թերթում, ճի՞շտ է։ Ի՞նչ եք խնդրել պարոն նախագահից, եւ ինչպիսի՞ արձագանք են եղել այս նամակներին:
– Այո, եթե նամակները տպագրվեին «Աննահար» թերթում։ Ես խնդրեցի նրան մի օր ունենալ ողջ ցեղասպանությունը հիշելու համար: Չէի ուզում այդ օրը փակել դպրոցները, փոխարենը դասավանդել օրվա առաջին 2 ժամը՝ ցեղասպանության իրազեկման մասին, եւ այդ օրը պետք է լինի ապրիլի 24-ին։ Լիբանանի մի քանի նախարարներ եւ նախկին նախարարներ զանգահարեցին եւ շնորհավորեցին, քանի որ ոչ ոք չէր խոսում այս թեմայի մասին, հատկապես որոշ ոլորտներ, որտեղ հիմնականում տուժել են օսմանցիների կողմից առաջացած լիբանանյան սովից: Այս ամենը սկսվեց 2018թ. նոյեմբերի 9-ին:
Կարդացեք նաև
– Ինչպիսի՞ն էր քաղաքական արձագանքը, բացի բարոյական աջակցությունից:
– Ոմանք առաջարկեցին փոխել ամսաթիվը եւ վերնագիրը ու համապատասխանեցնել լիբանանյան սովին, եւ նրանք պատրաստ էին օգնել: Բայց դա տարբերակ չէր։ Ինձ մոտ այնպիսի տպավորություն էր, որ իմ առաջարկը չի իրականանա, ուստի ստիպված էի ակտիվացնել իմ ջանքերը: Բարեբախտաբար, «Կատաեբ» (Ֆալանգ) կուսակցությունը հետաքրքրություն հայտնեց: Դա շատ զգայուն հարց էր, եւ պետք է արվեր ոչ հայկական կողմի կողմից, որպեսզի այն հաջողվեր, քանի որ Լիբանանը բաղկացած է բազմաթիվ կրոնական խմբերից (եւ քաղաքական խմբերից), եւ ստիպված էի պարզաբանել, որ այս պատճառը ազգային եւ մարդասիրական որոնում է եւ ոչ թե կրոնական հակամարտություն, հատկապես, որ կան որոշ քաղաքական խմբեր, որոնք համակրում են Թուրքիային:
– Լսել եմ, որ «Ֆալանգ» կուսակցության առաջնորդը եւ Լիբանանի խորհրդարանի անդամը համերաշխություն հայտնեցին եւ հսկայական ջանքեր գործադրեցին այս օրենքի առաջարկն առաջարկելու Լիբանանի խորհրդարանին, ճի՞շտ է:
– Այո, «Կատաեբ ֆալանգ» կուսակցությունը հետաքրքրված էր եւ մեր հանդիպման ժամանակ պատրաստակամություն հայտնեց հանդիպել լիբանանյան բոլոր կողմերի եւ լիբանանահայ կուսակցությունների հետ եւ բացատրել նրանց, թե ինչ էի փորձում առաջարկել իմ հոդվածներում։ Նա պատրաստ էր փորձել համոզել եւ դրդել 10 պատգամավորի ստորագրել օրենքը, որպեսզի կարողանան այն մտցնել խորհրդարան։ Նա խնդրեց, որ գնամ իր հետ հանդիպման, բայց քանի որ պատճառն ինձնից ավելի մեծ էր, ես ուզում էի մնալ ցածր մակարդակի վրա եւ ճանապարհ բացել նրա համար, որպեսզի նա փորձի հասկացնել, որ դա լիբանանյան պահանջ է եւ ոչ թե հայկական (առաջարկվում է Լիբանանի՝ Հայաստանի քաղաքացու կողմից):
– Իսկ նրան հաջողվե՞լ է 10 ստորագրություն տրամադրել, եթե այո, քանի՞ ստորագրություն է տվել:
– Այո, ստորագրել է տասը պատգամավոր, բոլոր կողմերից, լիբանանյան տարբեր հարգարժան աղանդներից, ստորագրել են նաեւ հայ պատգամավորները, ինչն այս հարցում ես գնահատում եմ: Եվ գնահատում եմ այն ստորագրած լիբանանցի պատգամավորների բազմազանությունը, որն ապահովում էր դրա ներդաշնակ բնույթը: Ուստի օրենքի առաջարկը ստորագրվել է 10-ով եւ ներկայացվել խորհրդարան 9/7/2020թ.: Օրենքն առաջարկվել է, բայց քաղաքական իրավիճակի պատճառով պատգամավորները հրաժարական են տվել, ուստի սպասում ենք ընտրություններից հետո ամեն ինչ նորից ակտիվացնելուն: Դրա համար պետք է սպասել:
– Շնորհավորում եմ ահռելի մեծ ջանքերի համար, Արազ, դու երբեւէ զգացե՞լ ես, որ քո հանդեպ որոշակի թշնամանք կա քո ջանքերի համար, թե՞ զգացել ես հանդուրժողականություն:
– Դե, մի կողմից, հանդուրժողականությունը բացակայում էր: Ես ագրեսիվություն զգացի թուրքամետ կուսակցության կողմից: Սա մի կուսակցություն է, որն ունի շուրջ 70 000 անդամ Լիբանանում, իսկ անդամների կեսին տրվել է թուրքական ազգություն։ Ես ստիպված էի որոշ ժամանակով դադարեցնել հոդվածները, քանի որ սպառնալիքներն ու վիրավորանքները դառնում էին ծանր: Սոցիալական ցանցերում մարդիկ ինձ վիրավորում էին: Ինձ խորհուրդ տվեցին մի քիչ հեռու մնալ լույսերից, թուրքական դերն ու ազդեցությունը Լիբանանում արագորեն աճում էր: Նրանք նույնիսկ կոշտ քննադատության ենթարկեցին ստորագրած պատգամավորներին:
– Արազ, ԱՍՏՎԱԾ օրհնի քեզ եւ քո ջանքերը, կուզենայի՞ք որեւէ բան ավելացնել հայաստանցի հայերին, լիբանանցիներին:
– Շնորհակալություն հարցազրույցի համար: Այս օրենքի ընդունումը երազանք կլինի: Ես ցանկանում էի, որ բոլորը պահանջեն այս օրենքը, հատկապես հիմա, երբ ապրիլի 24-ը մի քանի օրից է, իմ ցանկությունն է տեսնել, որ հայկական կուսակցություններն աշխատեն դրա պահանջի վրա: Ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել իմ բոլոր լիբանանցի եղբայրներին եւ քույրերին, ովքեր համերաշխություն, համակրանք եւ աջակցություն հայտնեցին իմ առաքելությանը։
Հարցազրույցը վարեց
Պետրոս ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԸ
«Առավոտ» օրաթերթ
22.04.2022
