Նախ եւ առաջ, ես կցանկանայի սկսել իմ հոդվածը երախտագիտություն հայտնելով Մայրիների երկրի՝ Լիբանանի նկատմամբ:
Փաստարկի կամ անհամաձայնության ենթակա չէ, անհերքելի փաստ է, որ Լիբանանը եղել է, հուսով ենք, որ կլինի ազատության, խոսքի ազատության, կրոնական համոզմունքների, ժողովրդավարական այգի։ Նույնիսկ թե լիբանանյան պատերազմի, թե սիրիական օկուպացիայի ժամանակ Լիբանանը մնաց ազատության երկիր, լիբանանցիները սովոր են ազատությանը, դա նրանց բնությունն ու սովորությունն է, այն թթվածինը, որն առանց Լիբանանի ողջ նպատակի եւ էության գոյատեւում է։ Իսկ լիբանանցի քաղաքացիների թվում, որոնք օգտվեցին այս նվերից, իմ լիբանանահայերն են՝ լիբանանահայ համայնքը, իր բոլոր աղանդներով, քաղաքական կուսակցություններով, մշակութային, սոցիալական, բժշկական եւ տարբեր հաստատություններով։
Եվ քանի որ այս հոդվածը ճանաչելու անհրաժեշտության մասին է, ես սկսեցի իմ հոդվածը պարտքի զգացումով ճանաչելու լիբանանյան շնորհը մեր՝ լիբանանահայերիս նկատմամբ, նրանք ողջունեցին մեզ, հյուրընկալեցին, եւ մենք՝ լիբանանահայերս, հասցրել ենք փայփայել եւ սիրել այն, այստեղ երախտագիտության զգացում կա, եւ ես իմ երախտագիտությունն եմ հայտնում:
Այս հոդվածը Լիբանանում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված միջոցառումների մասին է: Ըստ Վիքիպեդիայի, Լիբանանը տարածաշրջանի առաջին երկրներից էր եւ Արաբական լիգայի առաջին անդամը, որը ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը։ Լիբանանի խորհրդարանի հայկական դաշինքը բանաձեւ է ընդունել՝ կոչ անելով ոգեկոչել Հայոց ցեղասպանության տարելիցը. օրենսդիր մարմինը 1997 թվականի ապրիլի 4-ին միաձայն հաստատեց բանաձեւը, 2000 թվականի մայիսին Լիբանանի խորհրդարանը հավանություն տվեց Ցեղասպանության 82-րդ տարելիցը ոգեկոչելու կոչով եւ Լիբանանի բոլոր քաղաքացիներին կոչ արեց ամեն ապրիլի 24-ին միավորվել հայ ժողովրդի հետ՝ ոգեկոչելու այն: Այստեղ ես նաեւ ուզում եմ արժանին մատուցել եւ նշել իմ հատուկ ընկերոջը՝ Արազ Պետրոսին, ով լսել եմ, որ հսկայական ջանքեր է գործադրել Լիբանանի խորհրդարանում որոշակի բանաձեւ ընդունելու համար։
Կարդացեք նաև
«Վերջերս նրան հաջողվեց համոզել լիբանանցի խորհրդարանականներին խորհրդարանին ներկայացնել օրենսդրության նախագիծ, որը ապրիլի 24-ը կսահմանի որպես 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության հիշատակի օր» (Արազ Բեդրոս. հայ քաղաքական ակտիվիստ, հատված՝ https://carnegie-mec.org/diwan/82373): Ես Արազին մանրամասներ խնդրեցի, եւ նա ինձ ասաց. «Ես նկատել եմ, որ երեխաները եւ ուսանողները կրթություն չունեն ցեղասպանության մասին, ուստի իմ նպատակն էր նրանց կրթել ոչ միայն Հայոց ցեղասպանության, այլեւ՝ օսմանյան ժամանակաշրջանի բոլոր ցեղասպանությունների մասին: Ես բաց նամակ գրեցի նախագահ Աունին՝ խնդրելով հիշատակի օր նշել յուրաքանչյուր տարվա ապրիլի 24-ին: Հոդված առ հոդված ինձ նկատեցին եւ ունեի բազմաթիվ պատգամավորների աջակցությունը, բայց ոչ ոք պատրաստ չէր մատ շարժել, որպեսզի դա իրականանա։ Միայն «Քաթաեբ» (Ֆալանգ) կուսակցությունից պատգամավոր Չեխ Սամի Գեմայելը ողջունեց գաղափարը, եւ նրա օգնությամբ եւ ջանքերով մենք օրինագիծ կազմեցինք, եւ նա, բարեբախտաբար, 10 պատգամավորի ստորագրությամբ միացան: Այն այժմ խորհրդարանում է՝ սպասում է հաստատման»։
…Ես կուզենայի մի քանի տող բարոյական ճանաչմամբ եւ հարգանքի տուրք մատուցել Հայաստանի Հանրապետություն վերադարձած որոշ լիբանանցիների եւ սփյուռքահայերի հիշատակին, հարգանքի խոսք հանգուցյալ Մոնթե Մելքոնյանին, ով զինվորական էր. Արցախի հայոց հողին մասնակցած եւ նահատակված հրամանատար, գաղափարախոսության երկու զավակներ՝ Վազգեն Սիսսլեան եւ Ժիրայր Սեֆիլյան, Քրիստափոր Արթին, Գէորգ Հաճեան…: Հարգանքի տուրք այն հերոսներին, ովքեր հավատում էին, որ կարող են լավագույնս ծառայել Հայոց պահանջատիրության պայքարին՝ իրենց ռազմական ավանդի շնորհիվ Լեռնային Ղարաբաղի հայկական հողերը վերականգնելու պայքարում։ Սովորաբար լիբանանահայերը հիշատակում են երկու օրում՝ ապրիլի 23-ին յուրաքանչյուր խումբ իր թաղամասում մոմավառությամբ պատրաստում է այն, ինչ կոչվում է «Հսկում»: Ապա ապրիլի 24-ին համայն հայությունը հավաքվում է Անթիլիասի պատրիարքարանում. այդ օրը Միավորված լիբանանահայության օրն է, լիբանանցի արաբ շատ առաջնորդներ նույնպես մասնակցում են, սովորաբար այս միջոցառմանը նախորդում է երթ, հանրահավաք։ Մասնակցում են սկաուտներ Հ.Մ.Մ-ից (Սոցիալ Դեմոկրատ Հնչակյան Կուսակցություն), Հ.Մ.Ը.Մ.-ից (Հայ հեղափոխական դաշնակցություն), Թեքեյանից (Ռամկավար ազատական դեմոկրատական կուսակցություն), Հոկենմենից (հայ կաթոլիկ) եւ ՀեԸ (ՀԲԸՄ): Ամենահիշարժան մասնակցություններից մեկը 2015թ.-ին էր, որին մասնակցեցին ավելի քան 50000 լիբանանահայեր. «Այնուհետեւ ավելի քան 50 հազար մարդու մասնակցությամբ հանրահավաք կազմակերպվեց Անթիլիասից մինչեւ Բուրջ Համուդ մարզադաշտ, որտեղ տեղի ունեցավ հիշատակի հավաք։
Իրենց ելույթներով են հանդես եկել Հայաստանի քաղաքական կուսակցությունների առաջնորդները։ Անթիլիասում եւ Բուրջ Համուդ մարզադաշտում տեղի ունեցած միջոցառումներին ներկա էին Լիբանանի կառավարության եւ խորհրդարանի ներկայացուցիչներ, նախարարներ եւ խորհրդարանականներ, կրոնական առաջնորդներ, ՀՀ դեսպանության դիվանագիտական անձնակազմը՝ դեսպան Աշոտ Քոչարյանի գլխավորությամբ, Լիբանանում հավատարմագրված դեսպաններ եւ դիվանագետներ»:
Այստեղ ես ուզում եմ հիշատակել Հայոց ցեղասպանության հուշարձանը Բիքֆայայում՝ Հյուսիսային Մատեն: Լրատվամիջոցները գրում էին. «Լիբանանահայերը պաստառ են ծածանում եւ ձեռքում հայկական դրոշներ՝ երթով անցնելով Բեյրութ, Լիբանան, ափամերձ մայրուղով, երկուշաբթի, 24 ապրիլի, 2006թ.»: Մաս երկրորդ, Լիբանանի արաբների մասնակցությունը Հայոց ցեղասպանության ոգեկոչմանը: Երբեմն հայկական կուսակցությունների որոշ դաշնակիցներ մասնակցում են, Հայ հեղափոխական դաշնակցությունը քրիստոնյա մարոնի ազատ հայրենասիրական շարժման դաշնակիցն է, եւ ես տեսել եմ, որ նրա առաջնորդներից շատերը ներկա են գտնվել այս միջոցառմանը: Սոցիալ Դեմոկրատ Հնչակ կուսակցությունը դաշինք է կնքել մեկ այլ քրիստոնեական կուսակցության հետ՝ լիբանանյան ուժերը, նրա առաջնորդ Սամիր Գաեգաեն մի քանի անգամ կազմակերպել է հատուկ միջոցառում՝ նվիրված լիբանանահայերին Մեերաբ գյուղի կուսակցական կենտրոնակայանում (Լիբանանյան Կեսերվան շրջանի շրջան- Լեռան Լիբանան):
Երբեք չեմ մոռանա 2015-ը: «Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառում Լիբանանում 09 մարտի, 2015 թ.: Միջոցառմանը մասնակցում էին քաղաքական կուսակցությունների առաջնորդներ, կրոնական առաջնորդներ, հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ, դիվանագետներ եւ լրագրողներ… Լիբանանի նախկին վարչապետ, «Ազատ հայրենասիրական շարժում» կուսակցության առաջնորդ Միշել Աունը նշեց, որ հալածված լինելով՝ հայ ժողովուրդը կրել է տառապանքներ եւ դժվարություններ Օսմանյան կայսրությունում։
… Լիբանանի նախկին նախագահ Ամինե Ջեմայելը նշեց, որ միջազգային հանրությունը պարտավոր է ճանաչել եւ դատապարտել անցյալում կատարված եւ այսօր տեղ գտած բոլոր զանգվածային ջարդերը՝ ապագայում դրանց կրկնությունը կանխելու համար։ Ամին Գեմայելը բարձր է գնահատել լիբանանահայության ներդրումը Լիբանանի գոյատեւման եւ զարգացման գործում»:
Իսկ 2016-ի մամուլը գրում էր. «Լիբանանի «Լիբանանյան ուժեր» կոչվող երկրորդ ամենամեծ քրիստոնեական քաղաքական կուսակցության առաջնորդ Սամիր Ֆարիդ Գեագեան հայտարարել է, որ այդ օրերի նահատակները երբեք չեն մոռացվի»՝ խոսելով Հայոց ցեղասպանության 101-րդ տարելիցի մասին։ Լիբանանցի քաղաքական գործիչը թվիթերյան իր էջում գրել էր, որ մոռացությունը երկրորդ մահն է. ուստի անթույլատրելի է մոռանալ Հայոց ցեղասպանությունը. «Մեր ապրելու կամքն ավելի ուժեղ է, քան մահը: Այսօր մենք չենք մոռանում, որպեսզի մեր նահատակները հերթական անգամ չմեռնեն»:
Պետրոս ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
16.04.2022
