ՌԴ նկատմամբ գործի դրված եւ դեռ դրվող արեւմտյան պատժամիջոցները միայն ՌԴ-ին չէ, որ վնասելու են։ Դա, բումերանգի էֆեկտով վնասում է եւ վնասելու է նաեւ այն երկրներին, որոնք կիրառում են այդ պատժամիջոցները։ Բայց այդ վնասից զերծ չեն մնում նաեւ այլ երկրներ, օրինակ՝ Հայաստանը, ում համար Ռուսաստանը տնտեսական գլխավոր գործընկեր է։ Մասնագետները նաեւ նշում են, որ Ռուսաստանի հանդեպ կիրառվող պատժամիջոցները կարող են հնարավորություններ բացել Հայաստանի տնտեսության համար։ Այդ ի՞նչ հնարավորությունների մասին կարող է խոսք լինել։ Պարզաբանումների նպատակով «ՀՀ»-ն դիմեց Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարանի ինովացիոն եւ ինստիտուցիոնալ հետազոտությունների լաբորատորիայի ղեկավար, տնտեսական գիտությունների դոկտոր Ատոմ Մարգարյանին։
-Մեծ հաշվով, հնարավորությունները պայմանավորված են, օրինակ, այն սահմանափակումներով, որոնց հետեւանքով Ռուսաստանը ներմուծումների բնագավառում լուրջ խնդիրների է բախվում. փակ են արեւմտյան շուկաները, արեւելյան բազմաթիվ երկրների շուկաներ, որոնք միացել են պատժամիջոցներին։ Եվ դա լրացուցիչ պահանջարկ է ստեղծում այլ երկրների համար, ավելի ճիշտ՝ վերաբաշխում են այն երկրների օգտին այդ պահանջարկը բավարարելու հնարավորությունը, որոնք պատժամիջոցների դաշտում չեն։ Խոսքը, օրինակ, Հայաստանի տնտեսության այն չիրացված կամ կարճ ժամկետով որոշակի հզորությունները վերագործարկելու կամ հզորությունները մեծացնելու հնարավորությունների մասին է, որոնք վերաբերում են հատկապես սննդի եւ թեթեւ արդյունաբերությանը։ Այսինքն՝ շրջանառությունների ավելի կարճաժամկետ ցիկլ ենթադրող արտադրություններ գործարկելու կամ հավելյալ աշխատատեղեր ստեղծելու հնարավորություն է։ Եվ այս իմաստով Ռուսաստանի շուկան կարող է մեծացնել Հայաստանից արտահանումները։ Առաջին հերթին սա նկատի ունեմ, որ իրական հնարավորություն կարող է լինել մեր ներդրողների եւ, ինչու ոչ, նաեւ ռուսական ներդրողների համար, որոնք կցանկանան աշխատատեղեր ստեղծել ՀՀ-ում եւ վաճառել ապրանքը ռուսական շուկայում։ Ռուսաստանն ընդհանրապես 2014-ից հետո ներմուծման փոխարինման մեծածավալ ծրագրեր է իրականացրել, հատկապես՝ գյուղատնտեսության, սննդի վերամշակման, թեթեւ արդյունաբերության ոլորտներում եւ որոշակիորեն պատրաստված է այս պատժամիջոցներին։ Բայց կան մրցակցային որոշ առավելություններ, օրինակ՝ էժան աշխատուժը։ Եթե Հայաստանում միջին աշխատավարձը 400-450 դոլարի կարգի է, ապա Ռուսաստանում 45-50 տոկոսով ավելի բարձր է եղել։ Այս խզվածքը կարող է հավելյալ շահադրդումներ ստեղծել՝ նման վեկտոր ձեւավորելու կամ եղածները զարգացնելու ուղղությամբ։
–Ճշգրտենք՝ այս իրավիճակում մեզ ի՞նչ է պետք հստա՛կ անել։
Ամեն ինչին համակողմանի պետք է նայել։ Ունեցանք արհավիրք՝ պատերազմ, դրա շարունակությունը, սրացումները Հայաստանի Հանրապետության սահմաններին եւ Արցախում։ Սրան էլ գումարվել է գլոբալ քաոսը՝ ռուս-ուկրաինական այս իրավիճակի հետ կապված։ Հիմա պարզ է, չէ՞, մեզ ինչ է պետք։ Պե՛տք է, որպեսզի մեր էկոնոմիկան փոխադրվի մոբիլիզացիոն վիճակի։ Պե՛տք է լինի պատերազմական վիճակին բնորոշ տնտեսական համակարգ։ Իսկ դա ունի իր կանոնները։ Նախ հարկավոր է, որ ենթակառուցվածքային ոլորտների, լեռնահանքային արդյունաբերության ընկերությունների, խոշոր ընկերությունների նկատմամբ վերահսկողությունն ուժեղանա։ Այդ ընկերությունների չվճարված հարկերի չափով պետք է ակտիվներն ուղղակի պետականացվեն։ Նույնը վերաբերում է բնական մենաշնորհների ոլորտին (էլեկտրաէներգիա, ջուր եւն)։ Պետության աչքը մշտապես պետք է այս բիզնեսների մեջ լինի բոլո՛ր հոսքերի հանդեպ՝ որտեղ են վճարվում, ուր են գնում։ Օրինակ՝ բնակչությունը վճարում է դրանց դիմաց էլեկտրոնային ավտոմատներից, այդ գումարները շրջանառվում են օֆշորներում, որովհետեւ այնտեղ են գրանցված։ Մեր պայմաններում սա ուղեղի մեջ չտեղավորվող իրավիճակ է։
Կարդացեք նաև
Մեկ այլ խնդրի մասին։ Վերջապես պետք է լուծվի ռեսուրսների հասանելիության խնդիրը։ Հատկապես այն ոլորտներում, որոնք նշեցի (էլէներգիա, ջուր, գազ, կապ), պետք է լրջագույն աուդիտ անցկացվի, ռեալ ծախսերը ֆիքսեն, իրական սակագներն ու իրական շահույթները պարզվեն։ Եվ այստեղ սակագները վերանայելու՝ նվազեցնելու մեծ ռեզերվ ու ռեսուրս կա, հավատացնում եմ ձեզ։
Երրորդ խնդիրը հարկային քաղաքականությունն է։ Համահարթող մոդելը պետք է փոխվի. կազինոների բիզնեսն ու, ասենք, սպիտակեղեն արտադրող ընկերության բիզնեսը նույն շահութահարկով հարկելը պարզապես անընդունելի է։ Պետք է նախ իջեցնել արտադրական սեկտորի հարկերը փոքր ու միջին ձեռնարկությունների համար եւ սահմանել ավելի մեղմ հարկային ռեժիմներ, որպեսզի գործարարը կարողանա ընդլայնել իր բիզնեսը։ Հիմա խոսում ենք Ռուսաստանի վիճակից։ Հնարավորությունները այստեղ խիստ սահմանափակվելու են, եւ այնտեղ աշխատող մեր հայրենակիցները վերադառնալու են։ Ի՞նչ է արվելու այստեղ։ Որպեսզի սեփական նախաձեռնությամբ բիզնես հիմնելու, եղած բիզնեսն ընդլայնելու, հնարավորություններն իրացնելու խթաններն ուժեղացնենք, պետք է հարկային քաղաքականությունը վերանայենք։ Սա վերաբերում է եւ շահութահարկին, եւ եկամտահարկին։
Արմենուհի ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթի այսօրվա համարում:
