Արմեն Մարտիրոսյանը՝ հրատարակչական ոլորտի խնդիրների եւ անկատար օրենսդրական դաշտը փոփոխելու հնարավորության մասին
Մի քանի հրատարակիչներ արդեն արտահայտվել են ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Աղվան Վարդանյանի հեղինակած օրենսդրական նախաձեռնության վերաբերյալ, որով փորձ է արվում կարգավորել գրահրատարակչական ոլորտը: «Առավոտի» հետ զրույցում իր դիտարկումները ներկայացրեց նաեւ «Անտարես» հրատարակչության տնօրեն Արմեն Մարտիրոսյանը: «2017թ. նոյեմբերին ԱԱՀ-ի մասին օրենքում փոփոխություն տեղի ունեցավ, որի համաձայն՝ Սերժ Սարգսյանի կառավարությունը պետք է որոշեր՝ գիրքը մանկակա՞ն է, թե՞ ոչ: Կառավարությունն ասել էր, քանի որ մեր խելքը էդքան չի կտրում, թող կրթության նախարարությունն ասի, նախարարությունն էլ ասել էր՝ թող Կրթության ազգային ինստիտուտն անի, որը հիմա լուծարվել է:
Օրինակ, մենք մանկական մի ծվծվացող գիրք ունենք: Կրթության ազգային ինստիտուտի մի չկայացած մարդու, որի վրա պետությունը ծախսել է լիքը փող ու կրթել է, որպեսզի ինքը կրթության ռազմավարություն մշակի, փաստորեն գործից կտրում են ու հարցնում՝ էդ ծվծվացող գիրքը մանկակա՞ն է, թե՞ մանկական չէ: Գրքի վրա էլ բադիկ ու ծաղիկներ են նկարված …Ու էդ մարդը խելացի հայացքով նայում է գրքին, ասում է՝ աչքիս էդ բադիկը մեծ է տարիքով, չի կարող լինել մանկական, էդ ծաղիկներն էլ թառամել են, ծերական …Նիցշեի երրորդ հատորը էդ մարդիկ ասել են, որ ուսումնական չի, երեւի Նիցշեն բորշչի հետ են շփոթել… Էդ մարդկանց համար Բեթհովենը շան անուն է, տղերք, դուք գիտե՞ք Նիցշեն ինչ է… Իրենք համարել են, որ Ումբերտո Էկոն ուսումնական չէ…Հիմա ես հարց եմ տալիս՝ իսկ Կամասուտրան ինչ-որ բան սովորեցո՞ւմ է մարդկանց, թե՝ ոչ: Այսինքն՝ ՉՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ գիրք գոյություն չունի: Եթե անգամ գիրքն ամենահիմար, տխմար գիրքն է, այն սովորեցնում է, որ գրքերը լինում են տարբեր ու տխմար գրքեր պետք չէ կարդալ:
Մի խոսքով, Աղվան Վարդանյանն առաջարկել է՝ ժողովուրդ, եկեք ոչ թե որոշենք մանկական է, հակամանկական է, թշնամական է, արաբական է, թե թուրքական է գիրքը, եկեք ուղղակի գիրք բառն ազատենք ավելացված արժեքի հարկից, պետություն ջան, ինչու ես դու, օրինակ, երկու միլիարդ դրամ փող ծախսում, որ խնայես հարյուր միլիոն դրամ»,-ասաց «Անտարեսի» տնօրենը:
Կարդացեք նաև
Ապա հավելեց. «Ենթադրենք, Սերժ Սարգսյանի ժամանակ ասել են՝ ԿԳ նախարարության աշխատակիցները փող չեն ստանում, չենք էլ կարող աշխատավարձ բարձրացնել, եկեք այդպես հնարավորություն տանք, մի քիչ փող աշխատեն, լա՛վ, իշխանություն է փոխվել, նույն ձեւո՞վ եք վարվում, ինչո՞ւ ոչ մի ճար չեք անում: Ի դեպ, լիքը մանկական գրքեր են ներմուծվում, ենթադրենք կորեերեն գիրք է մտել Հայաստան, ո՞վ է ունակ կորեերեն որոշելու՝ սա մանկական է, թե մանկական չի, ուսումնական է, թե ուսումնական չի: Կամ՝ եթե ֆիններեն գիրք է մտել, Հայաստանում կա՞ գոնե մեկ մասնագետ, որ կարող է որոշել՝ սա մանկական է, թե ուսումնական …Ինչու եք այդ փողը վատնում: Իսկ Աղվան Վարդանյանն ասում է՝ առհասարակ մի նայեք լեզու-մեզու, ասեք՝ գիրք է եւ ազատեք, այդպես ավելի հեշտ ճանաչելի է»:
Նա օրինակներով խոսեց. «Ումբերտո Էկոյի «Վարդի անունը» «Անտարեսի» վրա «նստած» է 29000 դրամ, սակայն մենք վաճառում ենք 9000 դրամով… Ազատված ԱԱՀ-ն եւ զրո ԱԱՀ-ն երկու տարբեր գաղափարներ են: Զրոյական ԱԱՀ-ի դեպքում, դու զրո ԱԱՀ ես վճարում, իսկ ազատված ԱԱՀ-ն նշանակում է, որ հումքի ԱԱՀ-ն դու չես կարող հաշվանցել: Այսինքն՝ եթե 29000 դրամանոց գրքի հումքը կազմում է 23000 դրամ, ապա 29000 դրամի ԱԱՀ պետք է կորցնես, որ ձեռք բերես 9900 դրամ: Եթե ինքնարժեքը գնից բարձր է, այս օրենքը ոչ թե օգնում է, այլ խանգարում է քեզ: Հրատարակիչներն ասում են՝ հարգելիներս, մենք ոչ թե ասում ենք ԱԱՀ-ն հանեք-գումարեք, այլ ասում ենք՝ մեր կյանքը մի բարդացրեք, ինչ ուզում եք, վճարենք, բայց մեր կյանքը մի բարդացրեք, որովհետեւ մենք 3 հաշվապահություն ենք պահում` մեկը ազատվածների համար, մյուսը ԱԱՀ-ովների համար, երրորդն էլ նրա համար, որ երբ մեր գրախանութի գործընկերը կամ հրատարակչի գործընկերը շրջանառության հարկով հարկվող հարկատու է: Եթե մենք ԱԱՀ վճարող ենք, իսկ մի ուրիշ հրատարակչություն շրջանառության հարկով է աշխատում, որովհետեւ իր 240 մլն շրջանառություն ունեցող ընկերությունը տրոհել է երեք մասի, իսկ ես չեմ տրոհել, որ չեմ խախտել օրենք եւ չեմ խաբել պետությանը, ստացվում է՝ պիտի տուժեմ: Եվ հիմա՝ Աղվան Վարդանյանն առաջարկել է մի բան, որ հեշտացնում է մեր կյանքը»:
Արմեն Մարտիրոսյանը պարզաբանում է. «Երբ Հայաստանի Հանրապետություն հումք ես բերում, որպեսզի արտադրանք տաս, սահմանի վրա վճարում ես ավելացված արժեքի հարկ, մինչդեռ իրականում երեւի պետք է ասել՝ իշխանական հարկ, որովհետեւ ավելացված արժեք չի ստեղծվում, էնպես որ կարող էին էդ հարկի անունը դնել «լավ եմ արել հարկ», «տենց էլ պետք է հարկ»…Մի խոսքով, հումքի համար ԱԱՀ-ն վճարում է Հայաստանի տպագրական որեւէ ընկերություն, իսկ եթե պատրաստի գիրք ես ներմուծում, ԱԱՀ-ն զրո է: Դա նպաստում է, որ հայաստանցիները տանեն Թուրքիայում, Չինաստանում, Ռուսաստանում, Վրաստանում կամ մի այլ տեղ տպագրեն: Ցավոք, մեր օրենքն այնպես է գրված, որ ոչ թե ներքին արտադրողին օգնի, այլ ներքին արտադրողին մեռցնի: Օրինակ, ես հրատարակիչ եմ, եւ մեր ընկերությունն ունի մի քանի տպարան, բայց մենք բազմաթիվ դեպքերում ստիպված նախընտրում ենք դրսում տպել….Սա աբսուրդ է, երբ փողը ոչ թե քո աշխատակցին ես տալիս, այլ դուրս ես տանում, Հայաստանի օրենքները հակահայաստանյան են, քաղաքացու դեմ են, բիզնեսը սատկացնելուն են ուղղված: Աղվան Վարդանյանն ընդամենն ասել է՝ ժողովուրդ, եկեք շտկենք այս հարցը: Եվ եթե Աղվան Վարդանյանի առաջարկած փոփոխությունները մտցվեն երկու օրենքներում, ապա լիքը հարցեր լուծվում են: Ոչ բոլորը, բայց լիքը բան»:
Մեր զրույցի ժամանակ անդրադարձ եղավ նաեւ պարտադիր օրինակի մասին օրենքին, որն Արմեն Մարտիրոսյանը հակասահմանադրական որակեց. «Ժամանակին ես արծաթյա կեղեւով գրքեր էի արտադրում՝ Պուշկին, Եսենին եւ այլն: Ինձ ասում են` 6 օրինակ անվճար պետք է տաս, եւ սա այն դեպքում, երբ ամեն գիրքն ինձ վրա նստում էր մոտ 400000 դրամ: Ինչու պետք է 6 օրինակ տամ, ինչու…Այս պետությունն ինձ ի՞նչ է արել, բացի ծեծելուց, գռփելուց… Ասում են՝ մյուս երկրներում տալիս են: Ես էլ ասում եմ՝ ուրիշ երկրներում պետությունն ապահովել է, որ առնվազն 2000-3000 օրինակ մունիցիպալ եւ պետական գրադարանները գնեն, դրանից հետո ինքդ ես ուզում՝ ինչ-որ բան անել: Իսկ դուք այնպես եք արել, որ գրադարանները փող չունենան, փակվեն, հնարավորություն չունենան՝ մարդը մտնի գրադարան: Մեր գլխում գրադարանը բորբոսնած վատ հոտով, չվերանորոգված մի սենյակ է, իսկ իմ պատկերացմամբ, գրադարանը մի միջավայր է, որը դու կնախընտրես քո տնից, որովհետեւ գրադարանում ավելի լավ ինտերնետ ու ջեռուցում կա, ավելի լավ սուրճ, կա՝ նեթֆլիքս բաժանորդագրված, յութուբի վճարովի մասերը կան, լիքը գիտելիք կա: Գրադարանում կան քանդակներ, որը գրադարանում գրանցված մարդը կարող է տանել տուն, պահել, հիանալ, կան կտավներ, որոնք կարող է տանել իր պատից կախել՝ նայել եւ այլն…Գրադարանում կան նաեւ թղթե գրքեր: Ժողովուրդ, դրանք այդքան վատը չեն, ես հասկանում եմ, որ իրենք ապահովում են իշխանափոխություն, եւ որ խելոք մարդը վտանգ է իշխանության համար, բայց որ սովորեք, ձեզ համար կարող է վտանգ չլինել…»:
Գոհար ՀԱԿՈԲՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
12.02.2022
