Aravot.am-ի զրուցակիցն է «Թրանսփարենսի ինթերնեյշնլ» հակակոռուպցիոն կենտրոն հասարակական կազմակերպության գործադիր տնօրեն Սոնա Այվազյանը
-Մարդու իրավունքների պաշտպանության տեսանկյունից, ժամանակին, «Թրանսփարենսի ինթերնեյշնլը» շատ ավելի ակտիվ էր հանդես գալիս, վերջին շրջանում կարծես առավել պասիվ կեցվածք եք ընդունել, մասնավորաբար, վերջին ՏԻՄ ընտրություններից առաջ եւ հետո բազմաթիվ համայնքապետեր ձերբակալվեցին, գործող իշխանությունը, հաղթած քաղաքական ուժերից շատ դեպքերում խլում է հաղթանակը՝ ցանկացած մեթոդով: Կամ՝ 2020-ի խորհրդարանական ընտրություններից հետո ԱԺ պատգամավորներին, անօրինական կերպով եւ ամիսներ շարունակ պահում էին կալանքի տակ։
– Մենք մեր կարծիքը հրապարակել ենք, ՏԻՄ ընտրությունների մասով, մասնավորապես, մեր անհանգստությունը հայտնել ենք այդ գործընթացներով: Ինչ վերաբերվում է ձերբակալվածներին, մենք ասել ենք, եթե նայեք մեր հայտարարությունները՝ դրա մասին ենք խոսում, որ մենք հարցականի տակ չենք դնում այն հիմքերը, որոնց համաձայն նրանք ձերբակալվել են, որովհետեւ ակնհայտ է, որ այդ բոլորի հետեւում ինչ-որ գործողություններ եղել են: Մենք հարցականի տակ ենք դրել այն, թե ինչո՞ւ են այդ ձերբակալությունները, ժամանակային առումով, համընկել հենց ընտրություններին: Այսինքն, մենք հիմնական խնդիրը, եթե ձերբակալությունների մասին ենք խոսում, դրանում ենք տեսնում:
Ինչ վերաբերվում է գործընթացներին, այդքան էլ այդպես չէ, որ ամեն տեղ ՔՊ-ն է հաղթել, կան որոշ տեղեր, որտեղ իրենք չեն հաղթել:
Կարդացեք նաև
– Հենց դա եմ ասում, որ այն տեղերում, որտեղ ՔՊ-ն չի հաղթել, գործող իշխանությունը փորձում է խլել հաղթանակը:
– Որոշ տեղերում այդպես է թվում, մենք չենք կարող, բոլոր դետալները չգիտենք եւ այդ ձերբակալության հիմքերը, նաեւ քրեական գործերի բովանդակությանը մենք լիարժեք ծանոթ չենք, որպեսզի, օրինակ, կարողանանք լիարժեք կարծիք ունենալ, թե որքանո՞վ է լիարժեք: Կարող է՝ իրենք շատ ավելի շատ բան են արել, ավելի քիչ է գործի մեջ կամ՝ ընդհակառակը: Այսինքն, մենք տեղյակ չենք, այդ տեղեկատվությունը լիարժեք հասանելի չէ ձերբակալությունների հիմքերի վերաբերյալ: Մենք հարցականի տակ ենք դնում այն, կոնկրետ ձերբակալությունների մասին եմ հիմա ես խոսում, ոչ թե այդ կոալիցիաների ստեղծման, ղեկավարների ընտրության մասին, ձերբակալությունների մասով, մենք կարող ենք մի բան ասել, որ իրավապահ համակարգի ակտիվացումը ընտրական գործընթացում հարցականի տակ է դրվում: Այսինքն, մենք չենք կարծում, որ դա ճիշտ գործընթաց է՝ հենց ընտրական գործընթացներում թիրախավորել առանձին ՏԻՄ ղեկավարների, այն դեպքում, երբ իրենք մրցակցում են: Այսինքն, եթե քրեական գործեր կային հարուցելու, կարող էին ավելի շուտ հարուցել եւ ոչ թե հենց հիմա: Կամ նաեւ ուրիշ ՏԻՄ-երում, որտեղ որ կան նմանատիպ գործընթացներ, մյուսները ինչո՞ւ ակտիվ չեն, որտեղ որ չեն մրցակցում ընտրվելու համար: Դա խնդրահարույց է:
Ինչ վերաբերվում է կոալիցիաների ձեւավորմանը, այնտեղ կան շատ բազմաշերտ հարցեր, այդքան էլ միանշանակ չի, որ հենց իշխող կուսակցությունն է փորձում, անպայման, վերցնի: Այնտեղ պարզապես ընտրապայքար է գնում, ոչ միշտ ազնիվ՝ տարբեր ուժերի կողմից եւ բավականին շատ խնդիրներ, անշուշտ կան, մենք այն, ինչը որ նկատել ենք, մեր հրապարակումներում կարող եք տեսնել:
-Հայտարարությունները կազմակերպության կայքում տեղադրվա՞ծ են:
– Կոնկրետ այս վերջին ՏԻՄ ընտրությունների՝ հետընտրական զարգացումների հետ կապված, այո, մենք մտահոգություններ հայտնել ենք: Ես հիմա չեմ հիշի ամսաթիվը, բայց, դեկտեմբերի 5-ից հետո, ամեն դեպքում, հայտնել ենք մի քանի առիթներով:
– Հայտարարություննե՞ր են եղել, թե՞ հարցազրույցներ:
– Դա եղել է եւ առանձին հայտարարություն, տեղեկանքի ձեւով է եղել եւ եղել է մեր՝ դեկտեմբերի 9-ին մեր ընդհանուր հայտարարության մեջ:
– Հետաքրքիր է նաեւ, Հայաստանում խոսքի ազատության սահմանափակումների դեպքեր նկատե՞լ եք, արձանագրվե՞լ է ձեր կազմակերպության կողմից:
– Մենք այդ թեմայով շատ չենք զբաղվում, ավելի շատ կողքից ենք հետեւում, բայց … դրա համար ոչինչ ես չեմ ասի այդ թեմայով այս պահին:
-Բայց կարծեմ, նախկինում նաեւ այդ թեմայով էլ էիք չէ՞ ակտիվ զբաղվում:
– Գիտեք, այն ժամանակ… ես հիմա էլ կարող է զբաղվենք, մենք չենք բացառում: Ամեն դեպքում, խնդիրները, որոնք նախկինում էին դիտարկվում, հիմա չեն դիտարկվում: Հիմա խոսքի ազատությունը, կարծում եմ, նույնիսկ չափից շատ է. լրատվամիջոցների, մասնավորապես, աշխատանքը բավականին բավարար է եւ էթիկապես բավականին խնդրահարույց է, եթե այդպես նայենք… նախկինում այդ աստիճան չէր, նախկինում, իսկապես, խոսքի ազատության սահմանափակումներ…կան առանձին դրվագներ եւ մեր գործընկեր լրագրողական կազմակերպությունները այդ գործընթացների հետ կապված՝ տալիս են հայտարարությունները: Մենք հատուկ չենք միանում այդ հայտարարություններին, որովհետեւ դրանք լրագրողական կազմակերպություններն են անում, բայց մենք կիսում ենք իրենց մոտեցումները:
– Ձեր կարծիքով խնդրահարույց չէ՞, երբ կառավարության նիստի օրակարգում 95-97 տոկոսը չզեկուցվող հարցեր են:
– Այո, դա խնդրահարույց է, խոսքի ազատության էլ, կառավարության ոչ թափանցիկ գործունեություն է:
– Զարմանալի է, որ խոսքի ազատությունն այժմ ավելի լավ եք գնահատում…
– Ես նկատի ունեի ավելի շատ հասարակական կազմակերպությունների, լրատվամիջոցների նկատմամբ: Ինչ վերաբերվում է կառավարության գործունեության թափանցիկությանը, այո, բավարար չէ:
– Օրինակ, ԱԺ-ում նաեւ լրագրողների աշխատանքի եւ տեղաշարժի սահմանափակումներ եղան, քրեականացվեց վիրավորանքը եւ զրպարտությունը, դա է՞լ է խոսքի ազատության դրսեւորում:
– Գիտեք, ես չեմ կարող գնահատական տալ, որովհետեւ նաեւ չեմ բացառում, որ նաեւ միջազգային փորձում կարող են լինել որոշակի կարգավորումներ: Այն վարքագիծը, որը ներկայում լրատվամիջոցները դրսեւորում են, երբեմն, իսկապես դուրս է գալիս էթիկայի ու կարգուկանոնի սահմաններից եւ չեմ բացառում, ես չեմ ասում, ոչ պաշտպանում եմ, ոչ քննադատում եմ, չեմ բացառում, որ կանոնակարգման անհրաժեշտություն կարող էր լինել: Բայց քանի որ ես ծանոթ չեմ միջազգային փորձին, չեմ կարող դրա մասին տեսակետ հայտնել:
– Իսկ ի՞նչ վարքագիծ են դրսեւորում լրագրողները, լրատվամիջոցները:
– Չեմ ուզում դա մեկնաբանել, ճիշտն ասած: Առհասարակ, էթիկապես բավականին ոչ կոռեկտ են լրագրողներն իրենց դրսեւորում՝ տարբեր իրավիճակներում:
– Մեկ-երկու իրավիճակ…
-… Չտալով բավարար որակ: Չեմ ուզում ես անուններ տալ:
– Որպեսզի բոլորի վրա չտարածվի, կխնդրեի առանձին դեպքերը ֆիքսենք, եթե հնարավոր է եւ արդյո՞ք համարժեք են նշված սահմանափակումներն այդ առանձին դեպքերին:
– Ես չեմ կարող ասել սահմանափակումները կոնկրետ ո՞ր առանձին դեպքերի հետ են կապված եւ…
– Սահմանափակումները ընդհանուր են եղել:
– Հասկացա, բայց ես չգիտեմ, թե արդյո՞ք կոնկրետ դեպքերի հետ են կապվա՞ծ, թե չէ: Ես տեղյակ չեմ, թե կոնկրետ ի՞նչ են մտածել եւ կոնկրետ ո՞ւմ են ուզել սահմանափակել: Ես դրա մասին չեմ խոսում, առհասարակ եմ ասում, որ լրատվամիջոցները, լրագրողները, բոլորի վրա չեմ ուզում տարածել, իհարկե, որ երբեմն իրենց վարքագծով, իրենց աշխատանքի որակով, իրենց, չգիտեմ, պահվածքով, բավականին հեռու են էթիկայից: Բայց այդ առումով, ես չեմ ուզում դրանով որեւէ կերպ արդարացնել: Ես ընդամենը դա կողքից բերեցի որպես օրինակ: Ինչ վերաբերվում է ԱԺ-ի կանոնակարգմանը, չեմ կարող կարծիք հայտնել, որովհետեւ, ես չգիտեմ, օրինակ, թե ավելի ժողովրդավարական երկրներում ինչպե՞ս է կարգավորվում: Ես կարծում եմ, համաձայն եմ, որ ԱԺ-ում կամ այլ պետական մարմնում, ամեն անկյունից չպետք է լրագրողը դուրս գա ու հարցեր տա պատգամավորներին, նույնիսկ, եթե իրենք ժողովրդի ներկայացուցիչ են: Դա որոշակի կանոնակարգում պետք է ունենա:
– Այսինքն, կոնկրետ տեղե՞ր պետք է առանձնացված լինեն, հարցեր տալու համար:
– Գիտեք ինչ, ես հիմա, ասում եմ, չեմ կարող ասել, որովհետեւ ես չեմ տիրապետում միջազգային փորձին, բայց կարծում եմ, որ այո, որովհետեւ այդքան էլ նորմալ չէ, որ աշխատավայրի տարբեր հատվածներում, ասենք, ազատորեն կարելի է մոտենալ եւ հարցեր տալ: Դա աշխատանքի խանգարում է:
-Նախկինում դա խնդրահարույց չէր ոչ իշխանության, ոչ լրագրողների համար:
-Կարծում եմ, նախկինում, լրագրողների քանակը եւ ագրեսիվությունն ԱԺ-ում շատ ավելի քիչ էր, քան հիմա: Ես չեմ ուզում, կրկնում եմ, հիմա ընդհանուր եմ ասում, անուններ չեմ ասում, որ այդքան էլ ճիշտ չի, միգուցե, ու չեմ ուզում դա տարածել բոլոր լրագրողների վրա, բայց կան… այսինքն, մենք տեսնում ենք, լրատվամիջոցներով ենք տեսնում, հեռուստատեսությամբ ենք տեսնում կամ տեսանյութերով ենք տեսնում, թե երբեմն լրագրողներն ինչպես են վարվում, ինչպիսի վարքագիծ են դրսեւորում եւ կարծում եմ, որ նման վարքագիծը երբեմն կարող է, պարզապես մարդկանց աշխատանքի վրա ազդել:
– Իսկ պատգամավորների դրսեւորած վարքագիծն այդ նույն տեսանյութերով չե՞ք տեսնում:
– Դա առանձին խնդիր է: Իհարկե:
– Օրինակ, նախկինում, երբ իշխող ուժը ներկայացնող Մհեր Սեդրակյանը սպառնաց՝ լրագրողի ծնոտը կոտրել, շատ մեծ աղմուկ բարձրացավ, բայց հիմա, երբ մեկ այլ «թոխմախի Մհեր», այն էլ ԱԺ ամբիոնից, հայտարարում է, որ «լրագրողները վերբալ մարմնավաճառներ են», կարծես հասարակությունում շատ նորմալ ընկալվեց:
– Գիտեք ինչ, բոլորից անընդհատ, ամեն օր հայտարարություններ, դուք չպետք է ակնկալեք: Մենք մեր գործն ենք անում եւ ամեն օր չենք կարող այդ դրսեւորումների հետ կապված հայտարարություններ անել, քանի որ դա չի մեր աշխատանքի նպատակը: Բայց, այո, մենք դժգոհում ենք դրա դեմ եւ նաեւ ֆորմալ փորձում ենք աջակցել, որպեսզի էթիկայով կանոնակարգվի, էթիկայի կանոններ լինեն ԱԺ-ում եւ պատգամավորները ենթարկվեն այդ էթիկայի կանոններին: Իհարկե, մենք դրանից դժգոհ ենք եւ որեւէ կերպ չենք արդարացնում:
-Պարզապես, նախկինում, ձեր աշխատանքի նպատակին զուգահեռ, շատ ակտիվ եւ արագ արձագանքում էիք նաեւ առօրյա խնդիրներին: Հիմա, կարծես պասիվություն է նկատվում եւ լոյալություն:
-Դուք լավ չեք հետեւում մեր աշխատանքին: Կարող եք ուսումնասիրել մեր նախկին հայտարարությունները եւ ներկա հայտարարությունները եւ եթե կնկատեք, որ նախկինում ինչ-որ դրսեւորման նկատմամբ արտահայտվել ենք եւ հիմա նման դրսեւորման նկատմամբ չենք արտահայտվում, ինձ տեղեկացրեք:
– Օրինակ, նախկինում կոռուպցիոն դրսեւորումներին էիք նաեւ շատ անդրադառնում…
– Լավ չեք հետեւում, կարծում եմ, խնդրում եմ ուսումնասիրեք մեր աշխատանքը: Վերջին հարցը տվեք, խնդրում եմ:
– Ընդհանուր առմամբ, ձեր գնահատականներով, կոռուպցիայի մակարդակը մեր երկրում բարձրացե՞լ է, թե՞ նվազել է, թե՞ կոռուպցիոն ուղղակի առանձին՝ աղմկոտ դրսեւորումներ մենք ունենք հիմա՝ նույն պարգեւավճարների հետ կապված:
– Ես երկրի համար չեմ կարող պատասխանել, որովհետեւ դրա համար պետք են հարցումներ կամ դրա համար պետք է փորձագիտական գնահատականներ լինեն: Եվ մի քանի օրից, մեր կոռուպցիայի ընկալման համաթիվը կհրապարակվի, որը ցույց կտա միջազգային կազմակերպությունների կարծիքը՝ կոռուպցիայի հետ կապված: Բայց որ կան կոռուպցիոն դրսեւորումներ, միգուցե այլ տեսակի, այո, մենք ասել ենք դրա մասին բազմիցս:
-Կառանձնացնեք մեկ-երկուսը, որո՞նք են:
-Հիմա չեմ կարող առանձնացնել:
Զրույցը՝ Նելլի ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ
Ապշելու աստիճան ոչ կոմպետենտ հարցազրույց Սոնայի կողմից տափակ ու անպատասխանատու կողմնակալ պատասխաններ։ Ամոթ է վերջապես դէ ինչքան կարելի է սենց ոչ համարժեք պահել