Հայ-թուրքական վերսկսվող հարաբերություններում Ադրբեջանի գործոնի հիշատակումը, թերեւս, կարող է մեկ բացասական միտում ունենալ, այն է՝ որպես հարաբերությունների վերսկսման պայման բանակցային սեղանին Թուրքիայի կողմից ադրբեջանական շահերի լոբբինգը: Եթե Անկարան նման քաղաքականություն որդեգրի, ապա դա կնշանակի նույն նախապայմաններով երկխոսելու տարբերակը, իսկ այդ տրամաբանության ներքո Թուրքիային ուղղված հայկական կողմերի նախապայմաններն անհամեմատ ավելի ծանրակշիռ ու հիմնավոր կլինեն: Մյուս կողմից էլ այնպես չէ, որ Հայաստանը մեծ խանդավառությամբ է բացում իր տնտեսության դռները Թուրքիայի բազմապատիկ մեծ տնտեսական շուկայի առաջ: Այստեղ հավանականությունը մեծ է, որ այն շատ արագ կկլանի հայկական տնտեսությունը, եթե մեր կողմից մինչեւ սահմանների բացումը համապատասխան մեխանիզմներ չներդրվեն: Մեր աչքի առաջ են Սիրիայի եւ Լիբանանի օրինակները, երբ Թուրքիայի հետ տնտեսական հարաբերությունների սերտացման հետեւանքով այդ երկրներում որոշ արտադրություններ կանգ առան՝ չկարողանալով դիմակայել թուրքական էժան, թեկուզ եւ անորակ արտադրանքի ներխուժմանը: Սրանք հարցեր են, որոնք այսօր հուզում են հայ տնտեսավարողներին եւ քաղաքացիներին:
Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների վերսկսման տնտեսական բաղադրիչի խնդիրների շուրջ «ՀՀ»-ի հետ զրույցում իր կարծիքն արտահայտեց ԵՊՀ տնտեսագիտության եւ կառավարման ֆակուլտետի դեկան, տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Հայկ Սարգսյանը:
-Կա ըմբռնում, գիտակցում, ընկալում այն բոլոր հարցերի շուրջ,- ասաց նա,- որոնք վերջին տարում եւ մի քիչ ավելի երկար ժամանակահատվածում հասարակության բուռն քննարկման առարկա են դարձել: Կան նաեւ աքսիոմատիկ ճշմարտություններ, որ ավելի լավ է ապրել բաց, ազատ, քան փակ, կաղապարված, քանի որ այսօր ընդհանրապես աշխարհը թույլ չի տալիս ունենալ փակ տնտեսություններ: Մեր պարագայում տնտեսության կեսն արտահանման ու ներմուծման վրա է կառուցված, եւ մենք պետք է կարողանանք ՀՆԱ-ի՝ փաստորեն, կեսի չափով այդ չափաբաժինն իրականացնել հնարավորինս փոքր ծախսերով: Տվյալ նպատակադրումն ակներեւ վկայում է այն մասին, որ լոգիստիկ խնդիրների լավագույն լուծումը, տարբեր հաղորդակցությունները, բաց հնարավորությունները միայն նպաստավոր են լինելու: Այս հարցում առարկություն չկա: Բայց կարեւոր է դրա գինը՝ այսպես կոչված բաց հաղորդակցությունների գործարկումն ի՞նչ ձեւով է իրականացվելու, ի՞նչ հնարավոր զիջումների վրա է կառուցվելու, արդյունքում մենք այդ բալանսում ի՞նչ ենք ունենալու: Տնտեսությունում, հասարակությունում պետք է մի քիչ ավելի լայն կաղապարով նայել այս ամեն ինչին, որովհետեւ պարփակվել միայն բեռնափոխադրումների ծախսումներով, ըստ իս, ընդունելի չէ: Խնդրի լուծումը շատ խորքային է, ինչպես ես պնդեցի, պետք է «բացվել», բայց պետք է գտնել հնարավոր այլընտրանքային այն ճանապարհները, որոնք քիչ կորուստներ կբերեն մասնավորապես արտաքին առեւտրաշրջանառության եւ այլ խնդիրների առումով:
-Պետությունն արդյոք պե՞տք է օրենսդրական գործիքակազմով համապատասխան մեխանիզմներ ներդնի՝ հայկական արտադրությունը պաշտպանելու համար:
Կարդացեք նաև
-Բնականաբար, ազատական տնտեսական կողմնորոշում ունեցող սուբյեկտի համար հարիր չէ հովանավորչական քաղաքականության ողջ գործիքակազմի կիրառումը, բայց այստեղ պետք է գտնել օպտիմալ համակցությունն այն արգելքների համար, որոնք հնարավորություն կտան, որ այսօր արտաքինը չներխուժի՝ դուրս շպրտելով այն ավանդական առավելությունները, որոնք ունեցել ենք, օրինակ՝ արտահանման առումով: Ես կոնկրետ օրինակ բերեմ՝ գյուղատնտեսության, անասնապահության բնագավառում շատ զգայուն պետք է լինենք, կարողանանք չափել, հավասարակշռել էժան լոլիկի, բաճկոնի արտադրությունները, թե ինչպես պետք է կարողանանք այն փոխհատուցել մեր արտադրողականության բարձրացմամբ, նոր տեխնոլոգիաների ներդրմամբ եւ այլն: Եթե դրանք հավասարակշռվեն, ապա խնդիր չեմ տեսնում:
Արմեն ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթի այսօրվա համարում:
