Երբ չենք գիտեր թէ հոլովուած սահմանազատում-սահմանագծում երկու բառերու ետին ի՞նչ վերապահուած է՝ մեր երկրին եւ ժողովուրդին, աւելի ճիշդ՝ ի՞նչ պիտի պարտադրուի պարտուած իշխանութեան, ենթադրութիւններ կ’ընենք, ճիշդ կամ սխալ՝ ինչպէս կ’ըլլան բոլոր ենթադրութիւնները:
Առանց չար լեզու ըլլալու, չար համարուած լեզուներու հետեւելու, կրնա՞նք խորապէս չմտահոգուիլ որպէս հողակտոր (յիշել Ռաֆայէլ Իշխանեանի ճիչը հողակտորը փրկելու մասին) Հայաստանէն ռազմավարական տարածքներ կորզելու ո՛չ այնքան ալ գաղտնի միտումներու մասին խորհելով:
Սահմանազատում, սահմանագծում, այդ զոյգին հետ յիշուող ճանապարհ եւ միջանցք եզրերը կը կարօտին պարզաբանման: Մօտի դրացի եւ հեռուի դրացի երկիրներու ճանապարհները բաց կ’ըլլան, փոխադարձութեան սկզբունքով, յարգելով տուեալ երկիրներու օրէնքները եւ կանոնները, ե՛ւ շրջագայութեան ե՛ւ բեռնափոխադրումներու համար: Վիճայարոյց չէ, խաղաղութեան բնական պայմաններու մէջ, այս կամ այն երկրի ճանապարհներով շրջագայութիւնը:
Բայց աշխարհի, եւ մասնաւորաբար Հայաստանի, ոեւէ քաղաքացիի համար թաքուն եւ պարզաբնաման կարօտ իմաստ եւ նպատակներ ունի միջանցքը, որ Հայաստանէն կը պահանջուի, որ կարծէք ճանապարհ չէ, տարբեր բան է: Այդ միջանցքը, որ Նախիջեւանը եւ Թուրքիան պիտի կապէ Ատրպէյճանի ինչպէ՞ս պիտի հակակշռուի, որու հակակշռին տակ պիտի գործէ: Ինչո՞ւ Հայաստանով անցնող ճանապարհները պիտի հակակշռուին ուիշներու կողմէ: Միջանցքը պիտի ըլլայ տեսակ մը փապուղի՞ (tunnel) Հայաստանի պետութեան հակակշռէն անկախ, թէ՞ փոխադարձութեան սկզբունքով բաց ճանապարհ:
Կարդացեք նաև
Բանակցութիւններ՝ Իլհամ Ալիեւի զէնքի ուժով միջանցք ձեռք բերելու մասին:
Սպառնալիքի տակ բանակցութիւնները անուն ունին. տիքթաթ:
Ռուսիա, Ատրպէյճան եւ Հայաստան Սոչիի մէջ կրկնութեան նմանող հանիպում ունեցան, բայց ոչ մէկ յստակ խօսք ըսուեցաւ առանցքային նշանակութիւն ունեցող «Զանգեզուրի Միջանցք»ի մասին: Թէեւ Ատրպէյճանի նպատակը եւ պահանջները յստակ են, ան կը սպառնայ նոյնիսկ զինու զօրութեամբ հասնիլ իր նպատակին: Սոչիի ժողովին ի՞նչ խօսուած է, ի՞նչ պահանջուած է, ի՞նչ խոստացուած է, ինչո՞ւ համաձայնութիւն չէ գոյացած, ինչո՞ւ Վլատիմիր Փութին չէ յաջողած տեսակէտները համադրել:
Այս քաղաքական մշուշին մէջ, Եռակողմ ժողովին մասնակցող Հայաստանի վարչապետը, Ազգային Ժողովին եւ ժողովուրդին պէտք է առանց ճապկումներու բացատրէ, թէ ի՞նչ է պահանջուածի ամբողջութիւնը, ի՞նչ է Հայաստանի համար ընդունելի տարբերակը, ի՞նչ է Հայաստանի ռազմավարական դաշնակից եւ ժողովի երրորդ կողմ Ռուսիոյ վերաբերումը:
Երեւակայեցէ՛ք պահ մը, որ Հայաստան զիջի կամ անոր պարտադրուի ընդունիլ «Զանգեզուրի Միջանցքը»: Ի՞նչ պիտի ըլլայ ան Հայաստանի քարտէսին վրայ. ան պիտի ըլլայ հայապատկա՞ն տարածք, թէ՞ տարածք՝ որ Զանգեզուրը պիտի բաժնէ երկու մասերու, եւ այդ տարածքի վրայ Հայաստանի պիտի պարտադրուի հրաժարիլ իր գերիշխանութենէն: Զանգեզուրի երկու մասերը ինչպէ՞ս պիտի պիտի կապուին իրարու: Հաղորդակցութեան համար կամուրջնե՞ր պիտի հաստատուին «Միջանցք»–ի զանազան հատուածներուն վրայ, թէ՞ այդ երկու հատուածները իրարու պիտի կապուին Ատրպէյճանի կողմէ հաստատուած եւ հսկուած անցակէտերով: Նման համաձայնութիւն-զիջում ո՞ւր կրնայ յանգիլ ինչ կը վերաբերի Զանգեզուրի բնակչութեան ապագային եւ հուսկ՝ հայկական գոյութեան:
Ո՛չ ոք կը խօսի հայկական տարածքներու վերադարձի մասին:
Եթէ բարիդրացիական վերաբերում է Միջանցքի զիջումը, ինչո՞ւ չխօսիլ դէպի Սեւ Ծով հայկական միջանցքի մը մասին:
Սահմանազատում եւ սահմանագծում ինչպէ՞ս ընել, ո՞ր սկզբունքներով, ո՞ր իրաւունքով, ո՞ր ճշմարտութեամբ, այսինքն՝ ո՞ր բարոյականով:
Պէտք է խօսիլ հայ ժողովուրդի պատմական հայրենիքի մասին, ինչ կը վերաբերի անոր նախնիներով բնակուած աշխարհի մասին, ուր թաւալած է այդ ժողովուրդի պատմութիւնը, ուր ան եղած է բնիկ:
Ի վերջոյ տարբերութիւն մը կա՞յ, թէ՞ չկայ, բնիկներու (autochtհon) պատմական հայրենիքը ներխուժած օտարի եւ բռնութեամբ հաստատած իրաւունքի եւ անոր հակակառակին միջեւ:
Այդ պատերազմով եւ անոր հետեւող աւարը քարտէսի վերածող իրաւունքո՞վ կը ճշդուի սահմանազատումը եւ սահմանագծումը, ինչպիսի արդարութեամբ կ’իրականացնուի. բռնագրաւողի ստեղծած կացութիւնը կատարուած իրողութիւն համարելո՞վ: Ի՞նչ բանի կը ծառայեն Մ․Ա․Կ․-ը եւ անոր Ապահովութեան Խորհուրդը:
Մի՞թէ պատմութիւնը կը սկսի բռնարարքներու եւ նուաճումներու հաստատած (չ)իրաւունքի կանոններով:
Յ. ՊԱԼԵԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայրենիք» թերթի այս համարում
