Եվրոպայի խորհրդի սահմանադրական իրավունքի փորձագետների մարմինը՝ Վենետիկի հանձնաժողովը կարծիք է հրապարակել Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանի անձնակազմի վերաբերյալ օրենսդրական փոփոխությունների վերաբերյալ: Հանձնաժողովից կարծիք խնդրել էր Մարդու իրավունքների պաշտպանը՝ մարտի 17-ի նամակով:
Կարծիքի եզրակացության մեջ նշվում է, որ Հայաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպանը A-կարգավիճակի օմբուդսմեն է և Մարդու իրավունքների ազգային ինստիտուտ, որը երկար տարիների փորձ ունի մարդու իրավունքների պաշտպանության և խթանման ոլորտում և սահմանադրական օրենքով իրեն տրված մանդատի այլ հատուկ ասպեկտներում: Այս ինստիտուտը՝ որպես օրենքի գերակայության, ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների ամրապնդման առանցքային դերակատար, կարող է առանցքային դեր խաղալ Հայաստանում դրանց զարգացման և ամրապնդման գործում:
Նախ և առաջ, 2020թ. փոփոխությունները, որոնք փոխում են ՄԻՊ անձնակազմի իրավական ռեժիմը և այն ենթարկում քաղաքացիական ծառայության ռեժիմի, առաջին հերթին հակասում են Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին սահմանադրական օրենքի 3 -րդ կետին, ըստ որի՝ օմբուդսմենը վայելում էր լիակատար անկախություն և ինքնավարություն կադրերի և հարակից քաղաքականությունների հարցերում:
Հետևաբար, Վենետիկի հանձնաժողովը խորհուրդ է տալիս ապահովել, որ Սահմանադրական օրենքին հաջորդող կիրառելի օրենսդրական դրույթները չհակասեն դրան և արդյունավետ չեղյալ չհամարեն դրա կիրառելիությունը:
Կարդացեք նաև
Փաստաթղթում նշվում է, որ օմբուդսմենի պահանջվող անկախությունը չափվում է նրա ղեկավարի, աշխատակազմի և բյուջեի անկախությամբ`թե՛ քանակի և թե՛ կառավարման տեսանկյունից:
Մարդու իրավունքների պաշտպանի սահմանադրական օրենքի նախկին հոդվածներն այս առումով լիովին համապատասխանում էին միջազգային չափանիշներին:
2020թ. փոփոխությունների փաթեթը, չնայած նպատակն ուներ, ընդհանուր առմամբ, միավորել հանրային ծառայությունների համակարգը, կարող է դիտվել որպես ՄԻՊ ինստիտուտի անկախությունն էապես նվազեցնող փաթեթ, թե անձնակազմի անկախության, թե ՄԻՊ-ի՝ ինքնավար կերպով անձնակազմ հավաքագրելու քաղաքականության առումով: 2020թ. բարեփոխումը չի ճանաչում Օմբուդսմենի ինստիտուտի եզակի դիրքն ու կարգավիճակը ՝ համաձայն միջազգային չափանիշների և Հայաստանի սահմանադրական իրավունքի՝ նախքան փոփոխությունները: Համաձայն այս չափանիշների՝ ՄԻՊ ինստիտուտը չի կարելի դիտարկել որպես «միասնական» հանրային ծառայության մաս:
Ինչպես բխում է վերը բերված միջազգային չափանիշներից, ՄԻՊ ինստիտուտի անկախությունն ու արդյունավետությունը պահանջում են այնպիսի քաղաքականությունների իրականացում, որոնք երաշխավորում են հավաքագրման գործընթացների ինքնավարությունը, անձնակազմի կարիերայի էվոլյուցիան և պաշտոնների դասակարգումը: Հետևաբար, անձնակազմի հետ կապված հարցերը, ինչպիսիք են անկախ հավաքագրումը, կարիերայի քաղաքականությունը, կոչումը, աշխատավարձը, կրթությունը և վերապատրաստումը, բոլորը անկախության այս հայեցակարգի մի մասն են: Հետևաբար, այս տարրերը հավասարապես կարևոր ասպեկտներ են և նույնիսկ հաստատության անկախության ցուցանիշներ:
Ավելին, հաստատության անձնակազմին և կոչումներին վերաբերող հարցերը բյուջետային հետևանքներ ունեն և, հետևաբար, կապված են հաստատության բյուջեի հետ: Միջազգային չափանիշներն այս առումով կրկին հետևողական են և պահանջում են ապահովել հաստատության բյուջեի անկախության երաշխիքներ:
Հետևաբար, Վենետիկի հանձնաժողովն առաջարկում է Օմբուդսմենի օրենսդրական դաշտի վերանայում `անձնակազմի քաղաքականության մեջ նրա ամբողջական անկախությունը հստակեցնելու և երաշխավորելու համար, մասնավորապես` աշխատանքի ընդունման, կարիերայի, աշխատանքի դասակարգման, աշխատանքի նկարագրությունների հարցերում և այլն: Բացի այդ,առաջարկ է արվում ապահովել, որ ՄԻՊ անձնակազմի համակարգը և անձնակազմի քաղաքականությունը հիմնված լինեն հստակ չափանիշների վրա և կապված լինեն հաստատության առանձնահատկությունների, գործառույթների և պարտականությունների հետ: Պետք է խուսափել, որ անձնակազմի հետ կապված խնդիրները ենթակա լինեն որևէ այլ պետական մարմնի կամ գերատեսչության, մասնավորապես `գործադիր իշխանությանը:
Ի վերջո, Հանձնաժողովը հրավիրում է օրենսդիրին օգտվել Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին սահմանադրական օրենքի հնարավոր վերանայման հնարավորությունից` ոչ միայն իրականացնելով Վենետիկի հանձնաժողովի 2006 և 2016թթ. կարծիքներում ձևավորված նախկին առաջարկությունները, որոնք դեռ արդիական են, այլև ամբողջությամբ իրականացնել Վենետիկի սկզբունքները:
Պատրաստեց Վիկտորյա ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆԸ
