Եվրոպայի խորհրդի Տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուների եվրոպական խարտիայի Փորձագետների կոմիտեն գնահատել է Հայաստանի կողմից 2020թ. հուլիսին երկրին տրամադրված անհապաղ գործողությունների հանձնարարականների կատարումը և կենտրոնացել կրթության, հեռարձակման, իշխանությունների հետ շփումներում փոքրամասնությունների լեզուների օգտագործման, ինչպես նաև փոքրամասնությունների լեզուներով տեղանունների օգտագործման կամ ընդունման վրա:
Ըստ Հայաստանի իշխանությունների՝ թեև իրենք նախատեսում էին 2020թ. ավելացնել ազգային փոքրամասնություններին հատկացվող տարեկան պետական բյուջեն, բայց Covid-19 համաճարակի և զինված հակամարտության պատճառով 2020թ. այդ ծրագրի իրականացումը հետաձգվեց:
2020թ. հուլիսին տրված անհապաղ գործողությունների վերաբերյալ առաջարկություններից էին՝ ասորերեն, հունարեն, քրդերեն և եզդիերեն լեզուներով նախադպրոցական կրթության առնվազն մի զգալի մասի ապահովմանը և այդ լեզուների դասավանդմանը տարրական և միջնակարգ դպրոցներում:
Փորձագետների կոմիտեն նշում է, որ 2020թ. մայիսին «Նախադպրոցական կրթության մասին» օրենքի ընդունմամբ Հայաստանը իրավական հիմք ստեղծեց փոքրամասնությունների լեզուներով նախադպրոցական կրթություն տրամադրելու համար: Այնուամենայնիվ, ըստ իշխանությունների, ոչ մի երեխա նախադպրոցական կրթություն չի ստանում քրդերենով, հունարենով կամ եզդիերենով: Ընդհանուր առմամբ, մոտ 630 աշակերտ քրդերեն և ասորերեն է սովորել երկրի հանրակրթական դպրոցներում. հունարենը դեռևս չի դասավանդվում ավանդական կրթության մեջ: Փորձագետների կոմիտեն ասում է, որ ազգային իշխանությունները տեղական իշխանությունների հետ և լեզուների կրողների ներկայացուցիչների հետ գործակցությամբ պետք է ակտիվորեն խրախուսեն ծնողներին իրենց երեխաներին ընդգրկել ասորերեն և եզդիերեն նախադպրոցական կրթություն իրականացնող մանկապարտեզներում, ինչպես նաև ուղիներ փնտրեն դպրոցական բոլոր մակարդակներում հունարեն լեզվի ուսուցման համար:
Կարդացեք նաև
Ինչ վերաբերում է ասորերեն, հունարեն, քրդերեն և եզդիերեն լեզուներով բավական երկար տևողությամբ պարբերական հեռուստահաղորդումներ ներդնելու առաջարկությանը, ապա Հայաստանի Հանրային հեռուստաընկերությունը նախատեսում է այս լեզուներով հաղորդումներ հեռարձակել 2022 թ. մարտից: Կոմիտեն ողջունում է ծրագիրը, սակայն նշում է, որ շաբաթական 15 րոպե ժամանակը բավարար չէ փոքրամասնությունների լեզուների առաջմղմանն արդյունավետորեն նպաստելու համար: Կոմիտեն իշխանություններին հրավիրում է ավելի հաճախակի հեռարձակել նման հաղորդումներ և երկարացնել դրանց տևողությունը:
Մեկ այլ առաջարկություն էր նպաստել համապատասխան համայնքներում այս չորս լեզուներով տեղանունների օգտագործմանը/ընդունմանը (կամ վերաընդունմանը, եթե դրանք վերացվել էին ոչ վաղ անցյալում): Ըստ իշխանությունների ՝ տեղանունները փոխելու առաջարկներ չեն արվել: Կոմիտեն նշում է, որ իշխանությունները պետք է ակտիվորեն տեղեկացնեն տեղական իշխանություններին Լեզվի խարտիայի համապատասխան դրույթների մասին: Բացի այդ, նման առաջարկներ կարող են լինել նաև իրենց `ազգային իշխանությունների կողմից:
Ինչ վերաբերում է գերմաներենին և ուկրաիներենին, ապա առաջարկվում է մեծացնել աջակցությունը համապատասխան փոքրամասնությունների կիրակնօրյա դպրոցներին, այդ թվում՝ այս լեզուներով ուսուցողական նյութերի տրամադրմամբ: COVID-19 համաճարակը մեծապես կիրակնօրյա դպրոցների աշխատանքը դարձրել է առցանց: Չնայած դեռ առկախված է ազգային փոքրամասնություններին, ընդհանուր առմամբ, և կիրակնօրյա դպրոցներին մասնավորապես ֆինանսական աջակցության ծրագրերի իրականացումը, Կոմիտեն իշխանություններին հրավիրում է սկսել ուսումնական նյութերի արտադրություն կամ գոնե որպես անհապաղ միջոց դիտարկել Գերմանիայից և Ուկրաինայից նման նյութերի անցումային լիցենզավորումը:
Ի վերջո, ի պատասխան առաջարկի ՝ ապահովել, որ ռուսերեն օգտագործողները կարողանան գրավոր դիմումներ ներկայացնել ռուսերենով ազգային իշխանությունների տեղական մասնաճյուղերին, Հայաստանի իշխանությունները նշել են, որ այդ օրինական հնարավորությունը կա: Հաշվի առնելով, որ, ըստ նախկինում եղած հաղորդումների, դրա գործնական կիրառումը խնդիր էր, ազգային իշխանությունները հրավիրվում են խորհրդակցելու ռուսախոսների ներկայացուցիչների հետ գործնական դժվարությունների հարցերով՝ հնարավոր լուծումներ գտնելու նպատակով:
Կոմիտեն կշարունակի Հայաստանում իրավիճակի մշտադիտարկումը. իշխանությունները հրավիրվում են իրենց հաջորդ պարբերական զեկույցը ներկայացնելու մինչև 2024 թվականի մայիսի 1 -ը:
Պատրաստեց Վիկտորյա ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆԸ
