Հայաստան եւ Արցախ հայերը պոռացին ՄԻԱՑՈՒՄ: Ի՞նչ ըրին այդ իրականացնելու համար: Երէկ եւ այսօր, Հայաստանի հանրային կարծիքին կողմէ «ղարաբաղցին» կը դիմաւորուի որպէս օտար, խանգարող, իշխանութիւն գրաւող: Իսկ սփիւռք(ներ)ը պոռաց ըսելով՝ որ «Ղարաբաղը մերն է», բայց ներկայ տէր չեղաւ, մխիթարական եւ ինքնամխիթարական բարեսիրութեամբ գոհացաւ, երբ տիրութիւնը կը պահանջէ ներկայութիւն: Վաղը ճիշդ գործելու համար, այսօր ճիշդ գնահատումներ եւ քննադատութիւններ պէտք է ընել, եւ յանգիլ կառուցողական եզրակացութիւններու:
Ամէն տեղ եւ ամէն առիթով յայտարարուեցաւ, որ «Ղարաբաղը Հայաստան է եւ վերջ»: Ղարաբաղեան Շարժման ալիքին վրայ իշխանութեան հասած Լեւոն Տէր Պետրոսեան, եւ այսօր Նիկոլ Փաշինեան ռէալ փոլիթիք առարկելով, Ղարաբաղը Ատրպէյճանի կազմին մէջ ձգելու քաղաքականութեան հետեւեցան: Արցախի Հայաստան ըլլալուն իրապէս պէտք էր հաւատալ, անոր Հայաստանի հետ միաւորումը ազգային հիմնահարց համարել, ո՛չ միայն խօսքով, փոքրամասնութեան մը հաւատքով: Պատմութեան եւ մեր ժառանգութեան տէր ըլլալու յանձնառու պէտք էր ըլլային ղեկավարութիւնները, Հայաստան եւ սփիւռք, չգոհանալով ամբոխավարական ճառով:
Հիմա, ամենայն անկեղծութեամբ պէտք է նայիլ Արցախի հարցին. եւ ըսել. թէ՝
ա. Արցախը Հայաստա՞ն է, թէ՞ ո՛չ:
Կարդացեք նաև
բ. 2020-ի 44-օրեայ պատերազմը եւ անոր հետեւած պարտութիւնը Արցախի ազատագրական պայքարին հանգրուա՞նն է, թէ՞ աւարտը:
Մեկնելով իրարու շաղկապուած այս հարցումներուն դրական կամ ժխտական պատասխաններէն, հարկ է մշակել երկարաժամկէտ ռազմավարութիւն, ճշդելով անկէ բխելիք մարտավարութիւնները. կազմակերպական, դիւանագիտական, բոլոր ճակատնրու վրայ հզօրացման, բոլոր ուժերու մէկտեղման, եւ անոնց ներսի եւ դուրսի զանգուածներու կողմէ իւրացման: Համահայկական քաղաքական փրաքսիս՝ այսօրուան եւ վաղուան մեծամասնութիւն-փոքրամասնութիւն խաղերէն անդին:
Պատրաստուող միջազգային բարդութիւններու եւ նախատեսուող բախումներու ծիրէն ներս, Արցախի հարցը ախտորոշման պալար մըն է: Եթէ երէկ դաշնակից չունէինք, այսօր չունինք, քաղաքական իրադրութիւններու զարգացումը պիտի ընէ այնպէս, որ պիտի ներառնուինք քաղաքական-մշակութական նոր եւ ընդհանուր վերադասաւորումներու մէջ, պիտի ունենանք դաշնակիցներ, որոնց համար զիջումներով եւ պարտութիւններով առաջնորդուող երկիր եւ անոր ղեկավարութիւնը, չեն կրնար վստահելի գործակից համարուիլ:
Բանակցութիւն եւ համաձայնութիւն արդիւնաւետ եւ օգտակար են երբ կը կառուցուին փոխադարձութեան սկզբունքի վրայ:
Հայաստան կորսնցնուց պատերազմ մը:
Այսօր համայն հայութիւնը, ներսը եւ դուրսը, հայերը անհատաբար, ինչպիսի հեռանկարային եւ յանձնառութիւն պահանջող եզրակացութեան պիտի յանգին:
Գիտակից մարդու եւ հարազատ հայու վերաբերում պէտք է ունենալ եւ աւելի քան երբեք ազգային գաղափարախօսութեամբ առաջնորդուիլ, որ կ’ենթադրէ եսերու գերանցումը, ներազգային ամէն կարգի խտրականութիւնները, եւ ինչպէս միշտ կրկնած եմ, ունենալ ճիշդ մարդը ճիշդ գործին գլուխ դնելու իմաստութիւնը,- the rigհt man in the rigհt place,- զոր երբեք չենք իւրացուցած:
Մեր իրաւազրկումներու շարքին, այսօրուան պարտութիւնը, որքան ալ ցաւալի ըլլայ, պէտք է յաղթահարել միացման եւ յաջողութեան գաղափարով:
Այս ընելու համար ազգի ղեկավարութիւնը անմիջականութիւններէ վեր պէտք է բարձրանայ: Այդպէս եղած են պարտութենէ ետք, պարտութիւնը չընդունած եւ ի վերջոյ յաղթանակած ժողովուրդները:
Պէտք է յիշել Ֆրանսայի առանձին մնացած բայց զէնքը վար չդրած ղեկավար զօրավար Շարլ տը Կոլը, Հնդկաստանի անզէն բայց իրաւունքի յաղթանակին հաւատացող Մահաթմա Կանտին:
Յովհաննէս Շիրազ, սովետական կարգերու տակ, յստակ խօսք ըսած էր Ղարաբաղը Հայաստանէն պոկողի մասին: Բանաստեղծի խօսքով միայն սրահ պէտք չէ յուզել, այլ՝ լսել ճշմարտութիւնը եւ պատգամը.
Ղարաբաղը մօրս կանչն է,
Ինձ է կանչում յոյսով տրտում,
………
Հայաստանից քեզ պոկողը
Հայաստանի եղբայրը չէ…
Այսպէս էր երէկ, է այսօր եւ պիտի ըլլայ վաղը:
Յ. ՊԱԼԵԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայրենիք» թերթի այս համարում
