Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը մերժել է «Հետաքննող լրագրողներ» ՀԿ-ի հայցադիմումն ընդդեմ Ազգային անվտանգության ծառայության՝ զրպարտություն հանդիսացող տեղեկությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու պահանջի մասին:
«Հետք»-ը 2020թ. հուլիսի 14-ին «Ադրբեջանի զինված ուժերը հրետակոծել են Այգեպար գյուղը» վերնագրով լուր էր հրապարակել: Տավուշում հուլիսյան մարտերն էին, եւ տեղեկացրել էինք, որ Ադրբեջանի զինված ուժերը հրետակոծել են Այգեպար գյուղը: Կատարվածին ականատես էին եղել խմբագրության՝ տեղում աշխատող թղթակիցները: Կայքում հրապարակված լուրի իսկությունը նույն օրը հրավիրած մամուլի ասուլիսի ժամանակ հաստատել էր այդ օրերին Իջևանում ստեղծված ճգնաժամային տեղեկատվական կենտրոնի մամուլի պատասխանատու Արծրուն Հովհաննիսյանը:
«Հետք»-ի հրապարակումից և պաշտոնական հաստատումից մեկ օր անց՝ 15.07.2020թ., Ազգային անվտանգության ծառայությունը հաղորդագրություն էր տարածել՝ կից տեսանյութով, կոչ անելով ԶԼՄ-ների ներկայացուցիչներին չօգտվել ադրբեջանական տեղեկատվական ռեսուրսներից, տեղի չտալ սադրանքներին և խուճապային տրամադրության ձևավորմանը, ձեռնպահ մնալ տեղեկատվական ցանկացած հարթակում, այդ թվում՝ սոցիալական ցանցերում, մտացածին օգտատերերի կողմից հրապարակվող չճշտված ու չհաստատված տեղեկությունների տարածումից:
Կարդացեք նաև
Հաղորդագրությանը կից տարածված և Ազգային անվտանգության պաշտոնական կայքում հրապարակված տեսանյութի կադրում հայտնվում է նաև «Ադրբեջանի զինված ուժերը հրետակոծել են Այգեպար գյուղը» վերնագրով «Հետքի» լուրը՝ «Ապատեղեկատվություն» ջրանիշով (watermark):
«Հետք»-ը դիմել էր ԱԱԾ՝ խնդրելով պարզաբանել, թե թերթի վերը հիշատակված և ԱԱԾ տեսանյութում տեղ գտած նյութում կոնկրետ ո՞ր տեղեկությունն է ապատեղեկատվություն։
ԱԱԾ տնօրենի աշխատակազմի ղեկավար Ն. Մարգարյանի ստորագրությամբ, էլեկտրոնային փոստով ստացվել էր գրության պատասխանը, ըստ որի՝ «ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության մամուլի կենտրոնի կողմից սույն թվականի հուլիսի 15-ին պատրաստված և տարածված տեսանյութում զետեղված «Հետք»-ի հրապարակումը՝ «Ադրբեջանի զինված ուժերը հրետակոծել են Այգեպար գյուղը», hetq.am կայքում հրապարակվել էր սույն թվականի հուլիսի 14-ին՝ ժամը 17:35-ին, սակայն պաշտոնական աղբյուրներն այն հաստատել են ավելի ուշ:
ԱԱԾ մամուլի կենտրոնի կողմից տեսանյութի պատրաստման և տարածման պահին «Հետք»-ի տարածած տեղեկատվությունը դեռևս պաշտոնական հաստատում չէր ստացել և այդ պահի դրությամբ, ժամանակագրական առումով, այն համարվել էր ապատեղեկատվություն»:
ԱԱԾ-ի ներկայացուցիչները նույնը պնդել են նաև դատարանում: Այսինքն, ԱԱԾ-ն «ապատեղեկատվություն» է որակում հրապարակումը` հաշվի առնելով ոչ թե դրա բովանդակությունը, այլ՝ ժամը: Եթե լուրը հրապարակվեր պաշտոնական հրապարակումից հետո, այն կդիտվեր «իրական լուր», բայց քանի որ հրապարակվել է պաշտոնական հաստատումից ժամեր առաջ, ապա այն, ըստ ԱԱԾ-ի, «ապատեղեկատվություն» է:
Դատարանը որևէ կերպ չի անդրադարձել նիստերի դահլիճում քննարկված այն հարցին, որ լուրի հրապարակման պահին երկրում ռազմական դրություն հայտարարված չէր, և լրագրողների համար չէին գործում սահմանափակումներ:
Չի անդրադարձել դատարանում քննված այն հարցին, թե որպես ականատես լրագրողի տեսածն ինչո՞ւ պետք է պաշտոնական հաստատում ստանար:
Չի անդրադարձել այն հարցին, թե ինչու է լրատվամիջոցի նշված հրապարակումը տեղ գտել ԱԱԾ-ի տեսանյութում, եթե խոսքը միայն ադրբեջանական ռեսուրսներից օգտվելու մասին էր: Ավելին, լրատվամիջոցի ներկայացուցչի հարցադրումներին ի պատասխան՝ ԱԱԾ ներկայացուցիչը դատարանում այդպես էլ չի ներկայացրել գեթ մեկ փաստ առ այն, որ հրապարակված տեղեկությունն իրականությանը չի համապատասխանել: Չի կարողացել ապացուցել, որ նշված հրապարակման մեջ օգտագործվել է ադրբեջանական աղբյուրից ստացված տեղեկատվություն:
Մինչդեռ դատավոր Երիցյանն իր վճռում նշել է, թե՝ «այնուամենայնիվ, կայքի լոգոն փակ ներկայացնելը ենթադրում է տեսանյութի հեղինակի բարեխղճությունը, հավասարակշռությունը և դիտավորության բացակայությունը։ Անաչառ դիտորդի մոտ չէր կարող տպավորություն ստեղծվել, որ տեսանյութը վերաբերում է Հայցվորին կամ նրա հրապարակած կոնկրետ նյութում տեղ գտած փաստերի հերքմանը։ Տեսանյութում տեղ գտած բառերը և կադրերը առավելապես վերաբերում են գործող զանգվածային լրատվության միջոցներին»:
Դատարանը քննարկման առարկա չի դարձրել նաև այն հանգամանքը, որ եթե իրականում տեսանյութում տեղ գտած բառերը և կադրերը առավելապես վերաբերում են գործող զանգվածային լրատվության միջոցներին, ապա մի քանի տասնյակ լրատվամիջոցներից ինչո՞ւ է առանձնացվել «Հետք»-ի հրապարակումը և տեղ գտել ԱԱԾ-ի տեսանյութում, որտեղ նշված են նաև ադրբեջանական լրատվամիջոցներ: Մի՞թե նպատակին հասնելու համար հնարավոր չէր կոչով հանդես գալ՝ առանց լրատվամիջոցի հրապարակումը ցուցադրելու:
Ավելին, անտեսելով տեսանյութի ուսումնասիրմամբ բացահայտված տվյալները՝ մասնավորապես «Հետք»-ի անվանումը, դատարանը նշել է, թե տեսանյութում թերթի մասին հիշատակում առկա չէ, որևէ կերպ հնարավոր չէ ստույգ բնորոշել նյութի աղբյուր հանդիսացած լրատվամիջոցին:
Անդրադառնալով հանրային գերակա շահի հարցին՝ դատարանն արձանագրել է, որ թեև լրատվամիջոցի գործունեությունը՝ սահմանային իրավիճակի վերաբերյալ լրատվության փոխանցումն ինքնին պայմանավորված է հանրային գերակա շահով, սակայն, պայմանավորված ազգային անվտանգության, տարածքային ամբողջականության և մարդու կյանքի իրավունքով, այն չի կարող համարվել բացարձակ: Տվյալ իրադրությունում հանրային գերակա շահ տեղեկատվության ստացումը կարող է սահմանափակվել՝ անձի կյանքի իրավունքը, պետության տարածքային ամբողջականության իրավունքը պաշտպանելու համար: Անհրաժեշտ սահմանափակումներն էլ իրենց հերթին պետք է նախատեսված լինեն օրենքով, լինեն համաչափ և անհրաժեշտ ժողովրդավարական հասարակությունում:
Այս ամենը քննարկման առարկա է դարձել դատարանում, մինչդեռ դատավոր Սարգիս Երիցյանը վճռից դուրս է թողել: Ավելին, դատավորը նիստերի դահլիճում քմծիծաղով էր ընդունում լրատվամիջոցի ներկայացրած փաստերը: Սա արձանագրվել է, երբ լրատվամիջոցի ներկայացուցիչը նիստի ժամանակ հիշատակել է այդ մասին:
Ռուբեն ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր կայքում
