Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր
2020 թվականի նոյեմբերի 18-ին՝ Արցախյան պատերազմի ավարտից մի քանի օր անց, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հրապարակեց խոստացված անելիքների ճանապարհային քարտեզը հետագա վեց ամիսների համար։ Վարչապետը նաև խոստացավ, որ «2021 թվականի հունիսին հանդես կգամ ճանապարհային քարտեզի իրագործման հաշվետվությամբ, ինչի արդյունքներով հանրային կարծիքը ու արձագանքը հաշվի առնելով որոշում կկայացնենք հետագա անելիքների վերաբերյալ»:
Կարդացեք նաև
Հիմա, երբ վարչապետի 15 խոստումների ճանապարհային քարտեզից անցել է յոթ ամիս, ես կցանկանայի ուսումնասիրել նրա ձեռքբերումներն ու ձախողումները։ Ցավոք, Փաշինյանը չի կատարել իր հատուկ խոստումը՝ 2021 թվականի հունիսին զեկուցելու իր կատարած աշխատանքների մասին՝ ի կատարումն տված խոստումների: Նման զեկույցը շատ օգտակար կլիներ Հայաստանում ընտրողների համար՝ որոշելու, թե ում սատարել 2021 թ․ հունիսի 20-ին կայանալիք խորհրդարանական արտահերթ ընտրություններում, որը որոշելու է հաջորդ վարչապետին:
Փոխադարձ մեղադրանքների և վիրավորանքների մեջ ներգրավվելու փոխարեն, տարբեր կուսակցություններ պետք է անդրադառնային Փաշինյանի թե իրականացրած, թե չիրականացրած խոստումների կարևոր խնդրին։ Նա 2020-ի նոյեմբերին ասաց, որ իրեն համարում է «ստեղծված վիճակի թիվ 1 պատասխանատուն: Իրավիճակը հաղթահարելու և երկրում կայունություն ու անվտանգություն հաստատելու հիմնական պատասխանատուն նույնպես ես եմ»:
Այժմ տեսնենք, թե արդյոք վարչապետին իսկապես հաջողվել է «հաղթահարել պատերազմի հետևանքով ստեղծված իրավիճակը» և «երկրում կայունություն ու անվտանգություն հաստատել»:
Ահա Փաշինյանի 1-ին խոստումը․ «Ղարաբաղի հարցի բանակցային գործընթացի վերականգնում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափով՝ Արցախի կարգավիճակի և իրենց բնակության վայրեր արցախցիների վերադարձի հարցի առաջնահերթության ընդգծմամբ»: Ես կասեի, որ այս խոստումը հիմնականում իրականացված չէ, քանի որ Մինսկի խումբը մնում է անարդյունավետ հակամարտության կարգավորման հարցում: Արցախի կարգավիճակը լուծված չէ: Ադրբեջանն անտեսում է Մինսկի խումբը, քանի որ Արցախի հարցը համարում է ուժով լուծված։ Ռուսաստանը կարծում է, որ կարգավիճակն ապագայի հարց է: Փախստականների մեծ մասը վերադարձել է Արցախ, չնայած մի քանի հազարը դեռ մնում է Հայաստանի Հանրապետությունում:
Փաշինյանի 2-րդ խոստումը․ «Ապահովել արցախցիների վերադարձը իրենց հայրենի օջախներ: Ամբողջությամբ վերականգնել Արցախի բնականոն կյանքը: ԼՂ իշխանությունների վերահսկողության տակ գտնվող տարածքների վնասված տների, բնակարանների և ենթակառուցվածքների վերականգնում»: Արցախում բնականոն կյանքը չի վերականգնվել, քանի որ հազարավոր մարդիկ կորցրել են իրենց տները, որոնք գտնվում են Ադրբեջանի կողմից գրավված տարածքներում: Մյուսների տներն ավերված են կամ վնասված։ Արցախցի փախստականների մեծ մասը վերադարձել է Հայաստանի Հանրապետությունից: Արցախի իշխանությունները վերականգնել են ենթակառուցվածքների մի մասը: Սա նույնպես հիմնականում չիրականացված խոստում է:
Փաշինյանի 3-րդ խոստումը․ «Զոհված զինծառայողների և քաղաքացիների ընտանիքների սոցիալական երաշխիքների ապահովում»։ Այս խոստումը հիմնականում իրականացված է։
Փաշինյանի 4-րդ խոստումը․ «Պատերազմական գործողությունների ընթացքում ՀՀ տարածքում տուժած բնակելի և հանրային կառույցների և ենթակառուցվածքների վերականգնում»։ Հայաստանի Հանրապետության ներսում մեծ վնասներ չեն եղել։ Այնուամենայնիվ, կառավարությունը ֆինանսական օգնություն է տրամադրել որոշ սահմանամերձ գյուղերի բնակիչների, որոնք կորցրել էին իրենց տները: Հիմնականում իրականացված է:
Փաշինյանի 5-րդ խոստումը․ «Հաշմանդամություն ստացած զինծառայողների սոցիալական երաշխիքների, պրոթեզավորման գործընթացի և մասնագիտական վերապատրաստման ապահովում»: Այս անելիքների մի մասն կատարվել է՝ մասամբ սփյուռքահայ բժիշկների օգնությամբ: Ոչինչ չի նշվում հազարավոր վիրավոր զինվորների և խաղաղ բնակիչների խնամքի մասին, որոնց մի մասը դեռ սպասում է բուժման: Խոստումը հիմնականում իրականացված է:
Փաշինյանի 6-րդ խոստումը․ «Գերեվարված զինվորականների և քաղաքացիական անձանց շուտափույթ վերադարձ: Նրանց ընտանիքների սոցիալական երաշխիքների ապահովում: Անհետ կորածների ճակատագրերի շուտափույթ պարզաբանում: Նրանց ընտանիքների սոցիալական երաշխիքների ապահովում»: Մոտ 200 գերեվարված հայ զինվորներից և խաղաղ բնակիչներից մի քանի տասնյակ վերադարձվել է, չնայած ոչ «շուտափույթ»: Փաստորեն, պատերազմից ի վեր, Ադրբեջանը գերեվարել է ևս 70 հայ ռազմագերիների: Անհայտ կորած զինծառայողների ճակատագիրն ու թիվը շարունակում է մնալ անորոշ: Անհայտ կորածների ընտանիքները փոխհատուցում են ստացել։ Խոստումը հիմնականում չի իրականացվել:
Փաշինյանի 7-րդ խոստումը․ «Պատերազմին մասնակցած անձանց և ընդհանուր առմամբ հանրության հոգեբանական ռեաբիլիտացիայի համակարգի ձևավորում»: Սա հիմնականում չիրականացված խոստում է, հատկապես՝ «ընդհանուր հանրության» առումով:
Փաշինյանի 8-րդ խոստումը․ «Զինված ուժերի բարեփոխումների ծրագրի հաստատում և բարեփոխումների մեկնարկ»։ Խոսվել է միայն բարեփոխումների մասին, բայց ոչ մի իրական բարեփոխում չի կատարվել: Խոստումը չի իրականացվել:
Փաշինյանի 9-րդ խոստումը․ «Կորոնավիրուսի համավարակի հաղթահարում և դրա հետևանքների վերացում»։ Կորոնավիրուսի դեմ պայքարի կառավարության միջոցառումները հանգեցրել են աղետի: Նույնքան աղետալի էր չափազանց ուշ և դանդաղ պատվաստումների գործընթացը։ Մինչ օրս կորոնավիրուսից մահացել է 4 488 մարդ, վարակվել է 223 723 մարդ: Վիրուսից մահացածներն ավելի շատ են, քան պատերազմում զոհվածները: Ձախողված խոստում։
Փաշինյանի 10-րդ խոստումը․ «Տնտեսական ակտիվության միջավայրի վերականգնում»։ Տնտեսական գործունեությունը Հայաստանում, ինչպես և ամբողջ աշխարհում, եղել է անմխիթար: Չիրականացված խոստում։
Փաշինյանի 11-րդ խոստումը․ «Ժողովրդագրական խնդիրների լուծման ծրագրերի ակտիվացում»։ Եվս մեկ չիրականացված խոստում: Այս առումով ոչ մի առաջընթաց չկա: Ընդհակառակը, արտագաղթն աճել է:
Փաշինյանի 12-րդ խոստումը․«Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունների և կուսակցությունների մասին նոր օրենքի ընդունում»։ Ընտրական օրենսգիրքը փոփոխվել է. Որոշ փոփոխություններ գործում են անհապաղ, իսկ մյուսները՝ հաջորդ տարվանից: Նոր ընտրական գործընթացն այնքան բարդ է, որ Հայաստանի ներսում և նրա սահմաններից դուրս մարդկանց մեծ մասը շփոթության մեջ է: Փոփոխություն է մտցվել կուսակցությունների ֆինանսավորման մասին օրենքում: Խոստումը հիմնականում կատարվել է:
Փաշինյանի 13-րդ խոստումը․ «Մասնագիտացված դատավորների ինստիտուտի ներդրում՝ որպես հակակոռուպցիոն դատարանի ստեղծման առաջին քայլ: Ապօրինի գույքի բռնագանձման օրենքի կիրարկման մեկնարկ»։ Առաջընթաց է գրանցվել կոռուպցիայի դեմ պայքարի համար մասնագիտացված դատավորների ինստիտուտի ուղղությամբ։ Մնում է պարզել, թե արդյոք դա կազդի՞ կոռուպցիայի վերացման վրա: Խոստումը հիմնականում իրականացված է։
Փաշինյանի 14-րդ խոստումը․ «Հայաստանյան քաղաքական և քաղաքացիական համայնքի ներկայացուցիչների հետ մշտական թեմատիկ կոնսուլտացիաների անցկացում»։ Վարչապետի և մի քանի կուսակցությունների միջև տեղի են ունեցել որոշակի խորհրդակցություններ, չնայած որ նման խորհրդակցությունները եղել են ընտրովի և ոչ մշտական: Ոչ մի հանդիպում չի կայացել քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների հետ: Խոստումը հիմնականում չի իրականացվել։
Փաշինյանի 15-րդ խոստումը․ «Սփյուռքի հայկական կառույցների և առանձին անհատների հետ մշտական թեմատիկ կոնսուլտացիաների անցկացում: Հայաստանյան և սփյուռքի առանձին անհատների և կառույցների ներգրավում վերոնշյալ գործընթացների մեջ»։ Սա կատարյալ ձախողում էր: Խոստումը չի իրականացվել։ Սփյուռքահայ կազմակերպությունների և անհատների հետ երբևէ, առավել ևս՝ մշտական խորհրդատվություն չի եղել: Չնայած վարչապետի բազմիցս խոստումներին, նա քայլեր չի ձեռնարկել բարեփոխելու այն օրենքները, որոնք թույլ կտան սփյուռքահայերին բարձր պաշտոններ զբաղեցնել կառավարությունում: Նա նաև չի ծրագրել օգտագործել սփյուռքահայերի փորձն ու գիտելիքները, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ խոսքը վերաբերում է նվիրատվություններ հավաքելուն՝ նրանց ծախսերի վերաբերյալ փոքր հաշվետվություններով:
Վարչապետն ունի՝ hիմնականում իրականացված 5 խոստում. հիմնականում չիրականացված 5 խոստում և չիրականացված 5 խոստում: Ինքներդ դատե՛ք:
Իմ կարծիքով, Հայաստանն ունի երկու հիմնական խնդիր, որ անհրաժեշտ է հնարավորինս շուտ իրագործել. 1) անհապաղ ուժեղացնել զինված ուժերը․ 2) ընտրել տեխնոկրատների կառավարություն՝ օժտված ղեկավարելու որակով և փորձառությամբ՝ փլուզման եզրին կանգնած երկիրը կառավարելու համար:
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի
