Գրողի բանաձևը կամ կյանքը բառավորելու նուրբ հնարը

Ողջունելի իրականություն է, որ այսօր մեր կողքին ապրում են այնպիսի անհատներ, ովքեր ոչ միայն վերաբերմունքով և սեփական անձի  տեսանկյունից են հետաքրքիր, այլ նաև՝ ստեղծագործությունների:

Կյանքում ամեն երևույթի պետք է սիրով մոտենալ, բայց առաջին հերթին հարկավոր է համարձակ և պատասխանատու քայլերով ամբողջացնել այդ սերը: Այս ամենը հարստացվում է Սոֆյա Սարգսյան գրողի գրական  մտապատկերում, որն ավելի հզորանում և թև է առնում կյանքի բազմաբարդ ուղիներում: Ընթերցողի համար նոր դիտակետեր բացահայտող գրողն առաջին հերթին լավատեսական տրամադրությամբ է մոտենում ամեն երևույթի:

Սա ոչ միայն ստեղծագործական տեսանկյունից է խթան հանդիսանում ընթերցողների ընկալման համար, այլև  հոգեբանական ուղեցույց է հանդիսանում՝ կյանքին նայելու դրակա՜ն հույզերով: Հետաքրքրական ու բովանդակալից ստեղծագործություններում հեղինակի վերաբերմունքը  տարբեր երևույթների նկատմամբ իրապես զարմացնող է և ոգևորող: Եվ ինչպե՞ս կարող է հայրենիքի հանդեպ սերն ու նվիրումը Սոֆյա Սարգսյանի բանաստեղծության առանցք չհանդիսանալ.

Արցա՜խ դու, հարազա՜տ  իմ ոստան,

Համբավդ բարի ու անչար է,

Իսկ միտքդ՝ դարավոր ու լուսե,

Զավակդ փառահեղ ու հանճար է:

Չքնաղակերտ բառերով գրողն իր երախտագիտությունն է հայտնում հայրենիքին, ինչպես նաև երազանքների բույլում առանձնահատուկ կարևորում է հայրենիքի մեծության գաղափարը:

Անցյալի ցավն ամենաանտանելին է նրա «Ցավս դար է ապրում» բանաստեղծության մեջ, սակայն Աստծո հետ երկխոսությունը  դառնում է ամոքիչ ուժ, շուրթերի աղոթքը՝  գունավոր երաշխիք՝ ապագայի համար:  Հավերժացնելով դարի դեպքերը՝ հեղինակը նրբորեն համեմատում է իր և ժողովրդի ցավը պատմության տարբեր ժամանակաշրջաններում: Թեկուզ հայը կրել է բազում վնասներ, բայց մնացել է կուռ ոգով, հաղթանակների հասնելու վճռականությամբ: Այո՜, մեր անցյալի  դարերը լիքն են քաջության օրինակներով, միաժամանակ, թրծված հերոսների՜ արյամբ:

Արցախցի կնոջ և մոր կերպարին առանձնահատուկ մոտեցում է ցուցաբերում հեղինակը՝ գարնանաբույր բառերով արժևորելով կնոջ և մոր վեհ կոչումը:

 Մայրը սուրբ է, մայրը՝ վես,

Մայրը սեր է սիրո մեջ,

Մայրը՝ կերոն, մայրը՝ լույս,

Մայրը հույս է լույսի մեջ:

Հեղինակն էլ լինելով հայ մայր, մորը համարում է երկրային պարգև և չքնաղ լուսատու՝ կրկին համեմատականներ անցկացնելով  լավագույն երևույթների միջև: «Կին և…առեղծված» բանաստեղծության մեջ ևս հեղինակի գրիչը ողջ էությամբ է ծաղկում՝ արարելով  կնոջ չքնաղակերտ կերպարը: Կինը Սոֆյա Սարգսյանի համար չքնաղ առեղծված է, հանելուկ, հանրագիտակ:

Ահավասիկ՝  «Մայրություն» բանաստեղծության վերջին քառատողը.

Արևի պես՝ ջերմ ու տաք,

Սիրո հնոց է ասես,

Գորովալից՝ հանց՝ կալյակ,

Հրեշտակ է բարետես:

Հեղինակը մոր կերպարընկալումն ընթերցողի համար ցանկանում է դարձնել գերագույն ու աստվածային և վառ ու սիրածոր փարոսի հետ է համեմատում մայրության բերկրալից իրողությունը:

Կարևոր եմ համարում նշել, որ նշված  բանաստեղծություններն ու հատվածները զետեղված են Սոֆյա Սարգսյանի «Եղե՞լ է, թե՞ չի եղել» գրքի մեջ: Նրա ստեղծագործությունների գաղափարը հավերժությունն է ու մաքուր սերը: Գրողը նրբորեն հնարներ է գտնում գրելու այնպիսի թեմաների մասին, որոնք կարդալու ընթացքում սիրահարվում ես կյանքին՝ այլ տեսանկյունից նայելով շատ երևույթների:

Հեղինակի  5-րդ գրքից կարելի է առանձնացնել վերջին մասը, որը վերնագրված  է այսպես՝ «Իմ պապերի պատմությունը. Նրանք Հայաստան են եկել Պարսկաստանից՝  1828 թվականին»: Միխայել պապի հուշերից սկսած մինչև Գայլաձոր և … փոքրիկ Հունանի հերոսությունը. այս հերթականությամբ է հեղինակը շարադրում պատմությունը, սակայն տողատակերում այնքա՛ն թաքնված ցանկություններ ու սպասումներ կան, որոնք մենք ի զորու չենք իմանալ, որովհետև այն ելևէջում է կյանքի  դաժան քառուղիներում կոփված մարդկանց ճակատագրեր, որոնց ուրույն հերոսապատումները մնացել են կյանքի պատերին դաջված:

Պատահական չէ, որ արդիական թեմաները  Սոֆյա Սարգսյան մտավորականի ստեղծագործությունների մաս են  կազմում: Հարազատ հիշողությունների գիրկն անցնելով՝ գրողի մտապատկերն ավելի է գունազարդվում, սակայն այնքա՛ն ծանոթ և հաճելի զգացողություններ են արթնանում, որոնք էլ դառնում են նրա ստեղծագործությունների հիմնական առանցքը: Ամուր  հիմնաքար դնելով պատմվածքների կերպարանավորման հիմքում՝ մերօրյա տխուր և հաճախ քննարկվող թեմաներն ավելի մատչելի է ներկայացնում հեղինակը՝ առանց փնտրտուքների և բարդ կապակցությունների, միաժամանակ՝ հոգեբանորեն հագեցած և հարուստ արտահայտչամիջոցներով: Ճշմարիտ ստեղծագործության հիմքում, իհարկե, ամենաառաջնայինն ու կարևորն անկեղծությունն է: Սոֆյա Սարգսյանն իր ստեղծագործությունների միջոցով կյանք և սեր է սերմանում՝ ևս մեկ անգամ շեշտելով, որ կյանքը հետաքրքիր է՝ լի մարտահրավերներով, սակայն հաղթահարելի՜  է ամեն ինչ: Պետք է յուրաքանչյուր մարտահրավեր ծառայեցնել սեփական կյանքի փորձն ավելի համոզիչ ներկայացնելու և  սերունդներին կյանքի արվեստի մասին պրակտիկ մի ամբողջություն  փոխանցելու  համար:

Արձակ բանաստեղծությունների շարքը սկսվում է  գեղեցիկ  աշնանային  պատկերներով: Աշնանային մանրանկարից մինչև ծիածանոտ երազներ… հեղինակի հոգու գանձարանից ամեն ստեղծագործության հետ մի բուռ ջերմություն է փոխանցվում ընթերցողներին, միաժամանակ, տարվա գունագեղ եղանակ աշնան պատկերավոր նկարագրությունը մնում է բաց և ընկալելի բոլոր տարիքի գրականասերների համար, որովհետև գրականությունը սահմաններ չի ճանաչում, գրիչը բյուրեղացնում է գրողի հոգու գանձերը, բառեր է հավաքում երկրից ու երկնքից, միավորում ու կառուցում այն, ինչն այսօր կա:

Առանց հիացմունքի չես կարող ընթերցել «Մի պատառ մանկություն. ծաղկաշքերթ» ստեղծագործությունը, որն ուղղակի արարում է՝ բնության հրաշալիքների և բույսերի, ծաղիկների բուժական ազդեցությունների վերաբերյալ: Այն  բժշկական տեղեկատու է ասես՝ հիասքանչ մեղեդայնությամբ ձևակերպված. «… Շնդեղ վարդագույն՝ թունավոր բույս է, նաև՝ դեղ ու ճար, թե հիվանդացար՝ կօգնի անպատճառ: Հրաշք պատատուկ, ինքը՝ բազմագույն, նուրբ է ու քնքուշ՝ իր տեսքի հանգույն: Թավշածաղիկ՝ զատկի խաղիկ, մեղվի տաղիկ, արևքուրիկ՝ համը՝ քաղցրիկ, տեղովը մեկ՝ հազար ու մի դեղի հատիկ: Թե քարքարոտ զառիթափում գտնես սուսամբար՝ համեմունքով կզարդարես ամեն մի ամբար: Տերեփուկը՝ հրաշք աստղիկ, չքնաղ է այնքան, որ բազմագույն երանգներից կապույտն է արքան…Կեչու սև սունկ՝ հաբեթասունկ, անչափ բուժիչ՝ որպես մասունք: Կատվախոտը՝ շատ օգտակար, սրտի համար բուժիչ դեղ, ճար, կատուն եթե հոտը քաշի, վայ թե տեղում շունչը փչի…»:

«… Լույսը մոտեցավ, մոտեցավ, ճառագեց ու… լուսապսակի մեջ հստակ ուրվագծվեց Հիսուս Քրիստոսի կերպարանքը: Աչքերը խաղա՛ղ-խաղաղ էին, նայվածքը՝ փաղաքուշ ու բարի: Իսկ հագուստը լու՛յս էր»,-գրել է Սոֆյա Սարգսյանը:

Կյանքը շարունակվում է անչա՛փ ուրախ, անչա՛փ տխուր…և անկեղծ, ոչ ոք չգիտի, բացի Աստծուց, թե երբ կավարտվի մեր կյանքը: Այդ իսկ պատճառով մեր ամեն մի օրն ապրենք այնպես, ինչպես՝ վերջինը, ամեն քայլ անենք այնպես,  ինչպես՝ ամենավերջինը, և գնահատենք ու պահպանենք այն ամեն լավն ու հարկավորը, ինչ ունենք:

Վովա   ԱՐԶՈՒՄԱՆՅԱՆ