Հունիսի 20-ի ընտրություններին, ի թիվս 25 այլ ուժերի, մասնակցելու հայտ է ներկայացրել նորաստեղծ «Ազատական» կուսակցությունը, որի առաջին համարը Արցախի անվտանգության խորհրդի նախկին քարտուղար Սամվել Բաբայանն է: Բաբայանի հետ զրուցել ենք ոչ միայն նախընտրական իրավիճակի, իրենց շանսերի, այլեւ Շուշիի գրավման պատճառների, գերիներին հայրենիք վերադարձնելու հնարավորության եւ այլ թեմաների մասին:
– Պարոն Բաբայան, Շուշիին այսօր ամենաքննարկվող թեման է: Քաղաքական ուժերը իշխանություններին մեղադրում են Շուշին հանձնելու մեջ: Երեկ պատասխանելով, օրինակ, Քոչարյանի մեղադրանքներին՝ Նիկոլ Փաշինյանն ասաց. «Հիմա Շուշիում եղած եւ Շուշին թողած մարդկանցից 2-ը ձեր թիմում են. կանչեք, հարցրեք՝ ով է հանձնել Շուշին, ինչու են հանձնել»: Դժվա՞ր է բացահայտել՝ ով է հանձնել, եւ փակել այդ թեման:
– Ընդհանրապես ոչինչ դժվար չի՝ ցանկության դեպքում: Հիմա ընթանում են քրեական գործեր ընդհանրապես պատերազմին եւ Շուշիի վերաբերող: Կքննեն՝ հասարակությունը իրականությունը կիմանա: Որ չշտապենք, մի քիչ համբերությամբ լցվենք, ամեն ինչ պարզ է լինելու:
– Ինչո՞ւ եք վստահ, որ պարզ է լինելու:
Կարդացեք նաև
– Վստահ եմ նրա համար, որ ես ինքս եմ այդ քննությանը մասնակից, եւ այն, ինչ ես գիտեմ, ես եմ ներկայացնում ոչ թե մտքերով, այլ փաստերով՝ Հայաստանի Ազգային անվտանգության ծառայության քննչական մարմնին: Մինչեւ վերջ հետեւողական գնալու ենք, որ բացահայտվի, պարզ լինի եւ հասկանան՝ ինչ է կատարվել:
– Հարցի պատասխանը ի՞նչ կտա մեզ:
– Հարցի պատասխանը. ես համարում եմ, որ դա զուտ զինվորականների մեղքն է՝ գեներալիտետի, որ չեն կարողացել՝ 1. կառավարել, պատրաստ չեն եղել, 2. ռազմավարություն հասկացությունը իրենց համար՝ ոնց որ ես Կոսմոսից խոսեմ: Ուղղակի հին պատմությունը վերցնեիք, տեսնեիք՝ ով ինչ է արել Շուշին գրավելուց, ինչ է կատարվել, այդ նույնը կրկնեիք, ուրիշ ոչ մի բան պետք չէր:
– Ի վիճակի չե՞ն եղել դա անել, թե՞ եղել են այլ պատճառներ:
– Ոչ մի պատճառ չի եղել, մարդիկ ամբիցիոզ են, հնից որեւէ բան չգիտեն, բայց 27 տարի ներկայացրել են, որ իրենք ամեն ինչ գիտեն: Հիմա եկել է պահը ապացուցելու՝ չեն կարողացել: Փաստը սա է, պետք չի, որ դու ռազմագետ լինես, որ հասկանաս:
– Այսինքն այնուամենայնիվ այդ հանձնելու պահը կա:
– Եթե ունակ չես կազմակերպելու, ուրեմն հանձնելու ես: Բայց դա չի նշանակում, որ հատուկ ես հանձնել:
– Իսկ ո՞ր զինվորականներին նկատի ունեք, երբ որ ասում եք, որ նրանց մեղքն է:
– Բոլորին, առաջինը՝ Գլխավոր շտաբին, ամեն ինչի պատասխանատուն բանակում գլխավոր շտաբն է՝ ռազմավարություն, կազմակերպել, օպերացիա մշակել, հարված հասցնել, թե պաշտպանվել, ամբողջն անում է Գլխավոր շտաբը:
– Հիմա այդ պաշտոնյաների քաղաքականությամբ զբաղվելը խոսո՞ւմ է այն մասին, որ դրանով իրենք ուզում են պաշտպանվել:
– Բազմիցս ասել եմ, այո՛, ուզում եք թաքցնել ձեր բոլոր թերությունները:
– Հիմա մոդա է՝ խոսել Հադրութն ու Շուշին հետ բերելու մասին, Արցախի տարածքային ամբողջականությունը վերականգնելու մասին: Ինչպե՞ս եք պատկերացնում դա:
– Ես պատկերացնում եմ առաջին հերթին Հայաստանի Հանրապետությունը լինի ուժեղ, պաշտպանված, նոր մենք կխոսենք այդ մասին: Նրանք, ովքեր համարում են, որ Շուշին, Հադրութը, Մարտունիի, Ասկերանի տարածքներից, Մարտակերտի հարթավայրը, Շահումյանի շրջանը առանց պատերազմի կարող են հետ բերել՝ ուղեղի հիվանդություն ունեն, հարկավոր է բուժման տանել:
– Բանակցություններով դա հնարավոր չէ՞:
– Անհնարին է: Բայց մեր դիվանագիտության խնդիրը պետք է լինի առաջիկա տարիներին զբաղվի նրանով, որ փոխվստահություն ունենանք, ժողովուրդներն իրար վրա ավտոմատի «պրիցելով» չնայեն, դրանից հետո նոր հնարավոր կլինի Արցախի քաղաքական կարգավիճակի խնդիրը լուծել: Բայց լավ հասկանալով, որ Ադրբեջանը չի գնալու դրան, ռազմական գերատեսչությունը պետք է զբաղվի բանակի պատրաստմամբ:
– Այսինքն այդ տարածքները հետ բերելու համար պատերազմն անխուսափելի՞ կլինի:
– Ես չասեցի, դա դուք ասեցիք: Կարող է Ադրբեջանը որոշի վաղը հետ տալ (կատակում է-խմբ.): 7 շրջանից քանի՞ մետր եք տվել այդքան տարի, իրենք էլ այդպես են: Ես մի անգամ ասել եմ՝ ադրբեջանցի, հայ, վրացի, Կովկասի ժողովուրդ են, ինչքան դուք եք տվել, էնքան էլ իրենք:
– Ինչպե՞ս եք պատկերացնում Գեղարքունիքի, Սյունիքի տարածքներում հայտնված ադրբեջանցիներին այնտեղից հեռացնելու հարցի լուծումը:
– Հայաստանն ունենում է բանակ, Հայաստանի տարածք մտած ադրբեջանցու խնդրիը լուծում է՝ ուզում ես գերեվարի, ուզում ես սպանի, ինչ անում ես, քո տարածքից մաքրում ես:
– Շատերն ասում են՝ դրանից հետո պատերազմ կսկսվի:
– Ոչ մի պատերազմ չի սկսվելու, բայց պիտի բանակ ունենանք, պատրաստ լինենք ցանկացած գործողության:
– Բանակ չունե՞նք հիմա:
– Եթե ունեք, խի՞ չեք անում:
– Մինչ բանակ ունենալը պետք է մնան այդ տարածքո՞ւմ:
– Այդքան ժամանակ պետք չի մնան: Պետք է եռամսյակային հավաք անել, մարդկանց պատրաստել, բաց տեղերը լրացնել, մնացած հարցերը արագ լուծել: Անպայման չի սպասես, որ բանակը մինչեւ վերջ կատարելագործվի, նոր խնդիր լուծես: Հիմա հույսներս դրել ենք, որ ռուսական կողմը պիտի համոզի՝ գերիներին տան: Թող զբաղվեն, բայց մենք որպես պետություն պարտավոր ենք մեր բանակով զբաղվել, պատրաստ լինենք, որ եթե մարդկային չեն հասկանում, նույն ձեւի քայլով փոխանակման գնալ: Դրա համար ասում եմ՝ չի կարելի չլինելով այդ բանակի ներսում, հասկանալ, թե ինչ կարող ես անել, որ այդ խնդիրները լուծես:
– Ինչո՞ւ եք բացառում, որ պատերազմ չի սկսվի, երբ մենք որեւէ քայլ անենք Սյունիքում կամ Վարդենիսում:
– Որովհետեւ այդ նույն պատերազմի ժամանակ հակառակորդի շտաբի պետին հանեցին, փախավ, հետո իրենց նախարարին հանեցին գործից, ամբողջ հետախուզությունը, որ լսվում է՝ իրենք իրար մեջ ինչ են խոսում, իրենց զորքի վիճակը ոնց է… ձեզ չթվա, որ իրենց վիճակը ավելի լավ է: Կարող են հոխորտալ, ասել պատրաստ ենք Սեւանը, Զանգեզուրը գրավել եւ այլն, իրականությանը չի համապատասխանում:
– Իսկ ո՞րն է ադրբեջանցիների ներխուժման պատճառն, ըստ ձեզ, հասնել սահմանների դելիմիտացիային եւ դեմարկացիայի՞ն:
– Այո, լարվածություն ստեղծել, որ Հայաստանը արագ համաձայնի այդ փաստաթղթին, դրանով իսկ ճանաչի Նախիջեւանը եւ ընդհանրապես Ադրբեջանի ամբողջականությունը. Ղարաբաղի հարցն էլ դառնա Ադրբեջանի ներսի գործը: Հայերը մինչեւ այսօր ասում են, չէ՞, Նախիջեւանը ձերը չի, մերն է: Անեն էդքանը (դելիմիտացիա, դեմարկացիա-խմբ.), ճանաչելու ես, որ իրենն է, չէ՞:
– Մեր պատասխանը ի՞նչ պետք է լինի:
– Պատասխանը պետք է լինի՝ Ղարաբաղի ամբողջականությունը, 1991 թվականի հանրաքվեի ժամանակվա այդ տարածքները վերականգնեք, այնուհետեւ տվեք Արցախին կարգավիճակ, նոր միայն Հայաստանը այդ ձեր պահանջներին կանդրադառնա:
Սյուզաննա ՊՈՂՈՍՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայկական ժամանակ» թերթի այս համարում
