Իմ տպավորությամբ՝ վարչապետի ներկայիս պաշտոնակատարը, որն ընդհանրապես չի ընդունում իր հասցեին ոչ մի քննադատություն, առավել ցավագին է ընդունում Հայաստանի առաջին նախագահի գնահատականները:
Հիմա էլ, ի պատասխան Տեր-Պետրոսյանի քննադատության, Փաշինյանը պնդեց, որ Տեր-Պետրոսյանն «ուզում էր Արցախը հանձներ» Ադրբեջանին: Ավելի վաղ «հանձնելու» ցանկությունը նա վերագրել էր նաեւ մնացած նախկին նախագահներին: Այդ միտքը նա նաեւ երեկ կրկնեց:
Ընդհանրապես, հետադարձ հայացքով քաղաքական գործիչների մտադրությունները քննելն անշնորհակալ գործ է: Ինչ էին ուզում անել նախկին ղեկավարները, գուցե եւ հետաքրքիր հարց է, բայց շատ դժվար ստուգաբանվող: Այդ թեմայով (ճիշտ է, բոլորովին այլ առիթով) դիպուկ դատողություն է արել հենց ինքը՝ Տեր-Պետրոսյանը իր գրքերից մեկում: Խոսելով զուտ արտածական (դեդուկտիվ) մտավարժանքների մասին, նա նշում է, որ «ոչ մի դատարան չի ապացուցել մարդկանց հետին մտքերը»:
Տվյալ դեպքում Փաշինյանն ասում է, որ Տեր-Պետրոսյանը, Քոչարյանն ու Սարգսյանը ցանկանում էին Արցախը հանձնել Ադրբեջանին: Ենթադրենք, այդպես է: Գուցե Հայաստանն էլ էին ուզում հանձնել, կամ ձգտում էին հայ ժողովրդին ամբողջությամբ ջնջել աշխարհի երեսից: Բայց ես գերադասում եմ խոսել ոչ թե մտադրությունների, այլ կատարված փաստերի մասին: Առաջին, երկրորդ եւ երրորդ նախագահների ժամանակ մենք ունեցել ենք 12 հազար քառակուսի կիլոմետրանոց Արցախ, իսկ Փաշինյանի ժամանակ այդ տարածքը, որտեղ հազարամյակներով հայեր են ապրել, դարձել է 3.3 հազար քառակուսի կիլոմետր, այն էլ՝ խիստ վտանգված:
Կարդացեք նաև
Ստացվում է, որ առաջին երեքն «ուզում էին» Արցախը հանձնել, բայց չհանձնեցին, իսկ չորրորդը «չէր ուզում», բայց հանձնեց: Ձեզ ո՞ր տարբերակն է ձեռնտու:
Կարծում եմ, որ 1998-ից հետո Հայաստանի բոլոր իշխանություններն իսկապես ցանկանում էին պահպանել status quo-ն, եւ դա, ինչպես հիմա է պարզ դարձել, սխալ հաշվարկ էր: Բայց Հայաստանի 2-րդ եւ 3-րդ ղեկավարները տարբերվում են 4-րդից նրանով, որ առաջինների դեպքում այդ կարգավիճակը պահպանվել է, իսկ վերջինիս դեպքում՝ չի պահպանվել՝ ի հեճուկս նրա խրոխտ հայտարարությունների: Որեւէ մեկը կարո՞ղ է ապացուցել, որ երկու տասնամյակների ընթացքն անկասելիորեն տանում էր դեպի պարտություն, եւ Փաշինյանը ոչ մի ճար չուներ, բացի Արցախի 70 տոկոսը հանձնելուց եւ հազարավոր զոհեր տալուց:
Արձանագրված փաստե՛րը, ոչ թե ձգտումներն ու մտադրությունները, թույլ են տալիս եզրակացնելու, որ 4-րդ ղեկավարը շատ ավելի անպատասխանատու է եւ արկածախնդիր, քան նախորդները:
Ոչ միայն Փաշինյանին, այլեւ ընտրական պրոցեսի մնացած մասնակիցներին ես կառաջարկեի չօգտագործել «բա որ դու էսինչ թվին էսինչ բանն էիր ասում» փաստարկը եւ խոսել այսօրվա վիճակի, ինչպես նաեւ վաղվա ելքերի մասին:
Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Նկատի ունենալով այն արտակարգ ժողովրդականութիւնը, ժողովրդային համակրանքը, որ Փաշինյանը կը վայելէր, երբ որ տիրացաւ իշխանութեան, ինք, նախորդ երեք նախագահներին բաղդատած, անհամեմատօրէն աւելի՝ հնարաւորութիւնը ունէր, բանակցային սեղանին շուրջ լուծելու Արցախի հիմնախնդիրը:
Փաստօրէն, իր իշխանութիւնը դիմացաւ, տեղի ունեցած անասելի Աղէտէն ետք իսկ: Ուրեմն վստահաբար դիմանալու էր, խնդրին այդպիսի յանգումի մը:
Սակայն ինք ոչ խելքը, ոչ լրջութիւնը, ոչ էլ քաջութիւնը ունեցաւ, դա անելու:
Ընդհակառակը, ինք ու իր վարչակարգը պատճառը դարձան՝ այս աղէտալի պատերազմին:
Ա Մենք ազգովին ապրում ենք անցումային տարիքը, որի գլխավոր խնդիրը ինքնաճանաչումն է, դա ցավագին գործընթաց է, երբ քաղաքականապես անչափահաս ժողովուրդը անցնում է հասուն փուլ, որն էլ կոչվում է ազգ: Շատ լավ օրինակ էր ցավից հետագա բուժվելուց հիվանդի որոշումը, այսօրվա մեր քաղաքական գործիչների մեծամասնությունը ուզում է հրաժարվել հասուն դառնալու ցավոտ գործընթացից եւ ուզում է դիմել հզոր պետություններին եւ եթե նրանք հաղթեն, մենք այպես էլ կմնանք անչափահաս ժողովուրդ: Երբ թիթեռը նստում էր ծանրաձողի մի բեվեռին, հետո մյուս բեվեռին, իսկ տեղը գալուց մեջտեղը, այստեղ խելք է պետք, որը կարող է փոխարինել ուժին, բոլոր դեպքերում մենք պետք է լինենք խելոք, ուժեղ, այսինքն’ հասուն ազգ, որ դառնանք քաղաքական խաղացող, անչափահասներին արգելված է մասնակցել մեծերի’ հասունների խաղերում:
Բ Տասը տոկոսը լավ բժշկի նման հիվանդին’ ժողովրդին համոզում է դիմանալ ժամանակավոր անցողիկ ցավերին, բուժվել եւ դառնալ հասուն ազգ, մյուս տասը տոկոսը համոզում է հիվանդին այլեւս չդիմանալ, լավ է դիմել հզորներին, ցավազրկող տան ու այլեւս կորցնենք հասուն ազգ դառնալու հնարավորությունից’ էլի սրա նրա լծի տակ անչափահասի նման, առանց որոշում կայացնելու ապրենք, գոյություններս պահպանենք: Կարճ ասած, ութսուն տոկոս ժողովուրդը կգնա ուժեղ տասը տոկոսի հետեւից’ կամ տասը տոկոս լավ բժշկի կամ էլ տասը տոկոս անորակների հետեւից, այդ պատճառով պետք չի համոզել ժողովրդին, պետք է պայքարել հակառակորդ մյուս տասը տոկոսի դեմ եւ հաղթել:
Գ Այսօր մեր ազգի ծնունդն է, մեր ազգասեր քաղաքական գործիչները պետք է նույնքան քաջ ու նվիրյալ լինեն քաղաքական դաշտում, ինչպիսին էին մեր հերոս զինվորները ռազմի դաշտում:
եզրակացութեան հետ համաձայն եմ.
սակայն շատերիս համար, դեռ կանուխ է խօսիլը՝ «ծնունդ»ի մասին. կորուսը, արտասովոր է. սուգը՝ շատ, շատ ծանր է. աւելի ժամանակ է պէտք, որպէսզի կարենանք սկսիլ նայիլ դէպի առջեւ.
իսկ միայն քաղաքական գործիչներին պարտականութիւնը չէ, մեր այդ վերածնունդը՝ հունաւորելը.
Մեր իրական ուժը, որի հետ հաշվի կնստեն հզորները’ դա միեւնույն աստիճանի, մակարդակի կամ կատեգորիայի ներկայացուցիչների ռազմավարական դաշինքն է’ դաշինք կամ պատերազմ սկզբունքով: Օրինակ, մենք վրացիներին առաջարկում ենք ռազմավարական դաշինք կամ պատերազմ, եթե ընտրում ենք դաշինք, ապա մեր միասնական դաշինքով առաջարկում ենք ընտրություն մեր դաշինքի մակարդակի պետությանը կամ դաշինքին ռազմավարական դաշինք կամ պատերազմ: Նույն սկզբունքը ե՛ւ երկրի ներսում ե՛ւ բոլոր մակարդակներում: Ռազմավարական դաշինքը’ դա խաղաղությունը չի, այլ պատրաստվելն է համատեղ ուժերով ավելի հզոր ուժի հետ պատերազմելու կամ ռազմավարական դաշինք կազմելու: Այն, որ մեր այսօրվա ռազմավարական դաշնակիցը մեր կատեգորիայի երկիր չի, հետեւանքները նման դաշինքի մենք հստակ տեսնում ենք, պետք է, որ մեր կատեգորիայի երկրի հետ դաշինք կազմենք: Բնության մեջ խաղաղությունը որպես կայուն վիճակ չի լինում, կայուն են երկու վիճակները’ դաշինքն ու պատերազմը, այսինքն’ խաղաղության ժամանակն օգտագործվում է դաշինք կազմելու, այսինքն’ պատերազմին նախապատրաստվելու եւ պատերազմելու վրա: Վերջապես հիշենք մեր արքաներին, ովքեր այս սկզբունքներով ծովից ծով արքայություն էին ստեղծել: Արժանի լինենք մեր արքաներին, առավել եւս սա է մեր գոյության միգուցե միակ ճանապարհը: