«Համավարակի հաղթահարմանն ուղղված՝ ՀՀ իշխանությունների՝ 2020թ. մարտից սեպտեմբեր իրականացրած հարկաբյուջետային քաղաքականության միջոցառումների հաշվետվողականության մակարդակը գնահատվել է սահմանափակ»

Կորոնավիրուսի հաղթահարման համար հատկացված միջոցների օգտագործման արագ գնահատումը ողջ աշխարհում վեր է հանել հաշվետվողականության հարցերում բացթողումներ և պահանջում է ավելի խիստ վերահսկողություն այդ ուղղությամբ ներկայում շարունակվող միջոցառումների նկատմամբ

Միջազգային բյուջետային գործընկերությունը (ՄԲԳ), որը միջազգային ոչ կառավարական կազմակերպություն է (International Budget Partnership) Վաշինգտոնում գտնվող կենտրոնակայանով, հրապարակել է հաշվետվողականության համաշխարհային գնահատման քարտը (scorecard), որը վեր է հանել համատարած թերություններ կորոնավիրուսի հաղթահարման համար հատկացված աջակցության ծրագրերի թափանցիկության և հաշվետվողականության հարցերում։ Աջակցության այդ ծրագրերը 2020թ․ վերջի դրությամբ բոլոր երկրները վերցրած գնահատվել են 14 տրիլիոն ԱՄՆ դոլար։ Առանձնակի կարևորություն ունի այն, որ իշխանությունները լինեն թափանցիկ և հաշվետու, քանի որ այսպիսի մեծածավալ ծախսերն ունենում են կարճաժամկետ և երկարաժամկետ հետևանքներ ինչպես իրենց երկրների հանրային ֆինանսների համակարգերի, այնպես էլ, որն առավել կարևոր է, բնակչության վրա։

Կորոնավիրուսի հաղթահարմանն ուղղված միջոցների կառավարման  թափանցիկության, հաշվետվողականության և հանրային մասնակցության՝ 26 ցուցանիշների միջոցով 120 երկրներում իրականացված արագ գնահատումը վեր հանեց, որ այդ երկրների՝

• ավելի քան երկու երրորդում իշխանություններն ի վիճակի չեն եղել հաշվետու կերպով կառավարելու այդ արտակարգ իրավիճակի հաղթահարման համար նախատեսված աջակցության փաթեթները,
• մոտ երկու երրորդում չի ապահովվել այդ նպատակով իրականացված գնումների գործընթացների թափանցիկությունը,
• համարյա կեսում աջակցության փաթեթները մշակվել և ընդունվել են՝ շրջանցելով օրենսդիր իշխանությունը,
• միայն մեկ քառորդում են ազգային բարձրագույն հաշվեքննիչ մարմինները հրապարակել ընթացիկ հաշվեքննիչ զեկույցներ։

Ինչպես նշում է Միջազգային բյուջետային գործընկերության հանրային քաղաքականության գծով ավագ տնօրեն պարոն Վիվեկ Ռամկումարը, «Երբ ճգնաժամը սկսվեց, մենք հորդորում էինք իշխանություններին լինել թափանցիկ և հաշվետու, քանի որ մեր Բաց բյուջեի պարբերաբար անցկացվող հարցումներից մենք գիտեինք, որ գլոբալ առումով առկա էին թերություններ հաշվետվողականության համակարգերի առումով։ Դժբախտաբար, այս գնահատման քարտը ցույց է տալիս, որ չափից շատ կառավարություններ չեն արդարացնում իրենցից սպասվող ակնկալիքներն ի վնաս իրենց երկրների հանրությանը, որոնց նրանք պետք է ծառայեն»։

Կարդացեք նաև

Վճռաբեկ դատարանը բեկանել է «կորոնավիրուսային հիվանդության դեմ պատվաստումը հավաստող սերտիֆիկատի» գործով դատավճիռը

• 12:30 09.11.2024

Ներկա դրությամբ ՀՀ-ում շրջանառվում են ռինովիրուսի, բոկավիրուսի, կորոնավիրուսային հիվանդության հարուցիչներ

• 16:35 25.10.2024

Ադրբեջանը շարունակում է մնալ միակ երկիրը, որը կորոնավիրուսի համաճարակի տարածումից ի վեր փակ է պահում ցամաքային սահմանները

• 12:18 25.09.2024

Չնայած համաշխարհային մասշտաբով, ընդհանուր առմամբ մռայլ պատկերի՝ զեկույցում վեր են հանված տարբեր երկրներից խոստումնալից օրինակներ, որոնք ցույց են տալիս, որ հնարավոր է արձագանքել և այլ կերպ՝ նույնիսկ ունենալով սահմանափակ միջոցներ։

• Պարագվայը ստեղծել է մեկ պատուհանի կայք, որում հրապարակվում է համավարակի հետ կապված ողջ գնումների վերաբերյալ տեղեկատվությունը։
• 22 երկրներ, որոնց թվում իրարից տարբերվող այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Բանգլադեշը, Կանադան և Տոգոն՝ ընդունելով համավարակի հետևանքների անհամաչափորեն ավելի բացասական ազդեցությունը կանանց վրա, հրապարակում են տեղեկատվություն այն քաղաքականությունների վերաբերյալ, որոնց թիրախում կանայք են։
• Սիերրա Լեոնեի ազգային հաշվեքննիչն օգտագործել է իրական ժամանակում իրականացվող հաշվեքննության մեթոդը՝ որը հիմնված է Էբոլայի ճգնաժամի փորձի վրա։
• Քաղաքացիական այնպիսի նախաձեռնություններ, ինչպես, օրինակ, Ասիվիկելանեն Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունում, որը ջրամատակարարման և սանմաքրման ծառայությունների որակին հետևում է՝ կիրառելով գնահատման քարտի մեթոդը, իշխանությունների կողմից ճանաչվել են արժեքավոր և իշխանության մարմիններին հանձնարարվել է նույնպես կիրառել այն։

CARE International-ի գլխավոր քարտուղար Սոֆիա Շպրեխման Սինեյրոյի խոսքով․ «Եթե մենք լուրջ ենք վերաբերվում հավասարությանը և արդարությանը, ապա պետք է լուրջ վերաբերվենք հաշվետվողականությանը։ Պետք է ապահովվի, որ օժանդակության տրամադրումը հասնի նրանց, որոնք առավել չափով դրա կարիքն ունեն»։

Ընդհանուր առմամբ, կորոնավիրուսի համավարակի հաղթահարմանն ուղղված Հայաստանի իշխանությունների՝ 2020 թ մարտի 1-ից մինչև սեպտեմբերի 30-ն ընդունված և իրականացված/իրականացվող հարկաբյուջետային քաղաքականության միջոցառումների հաշվետվողականության մակարդակը գնահատվել է սահմանափակ, որն ըստ հետազոտության մեթոդաբանության հաշվետվողականության նախավերջին մակարդակն է (ավելի ցածր մակարդակ համարվում է նվազագույն մակարդակը)։ Հաշվետվողականության նույն մակարդակում են գտնվում նաև հետազոտության մեջ ընդգրկված 120 երկրներից ևս 55 երկրների իշխանությունները։

Հարկ է նշել, որ հաշվետվողականության բարձրագույն՝ էական մակարդակ չունի և ոչ մի երկիր։ Ընդամենը 4 երկրների (Ավստրալիա, Նորվեգիա, Պերու և Ֆիլիպիններ) իշխանությունների հաշվետվողականության մակարդակը համապատասխանում է համարժեք մակարդակին։ Եվս 29 երկրների իշխանությունների հաշվետվողականության մակարդակը գնահատվել է որոշ չափով հաշվետու, իսկ հաշվետվողականության նվազագույն մակարդակ ունեն 31 երկրների իշխանությունները։ Այսպիսով Հայաստանի իշխանությունները հետազոտության մեջ ներառված 120 երկրների շարքում հաշվետվողականության մակարդակով 55 այլ երկրների իշխանությունների հետ կիսում են 34-ից 89-րդ տեղերը։

ԹԻՀԿ–ը հանդիսանում է Միջազգային բյուջետային գործընկերության գործընկերը Հայաստանում։

Հետազոտությամբ վեր հանված մյուս երեք բնութագրիչներով (թափանցիկություն, մասնակցություն և վերահսկողություն) ևս Հայաստանն ունի համեստ արդյունքներ։ Ինչպես և հաշվետվողականության դեպքում է, թափանցիկության մակարդակը նույնպես գնահատվել է որպես սահմանափակ, իսկ մասնակցության և վերահսկողության մակարդակներն էլ ավելի ցածր են՝ գնահատվելով որպես նվազագույն։

Միջազգային բյուջետային գործընկերության (ՄԲԳ) կորոնավիրուսի հետևանքների հաղթահարման համար հատկացված աջակցության ծրագրերի հաշվետվողականության համաշխարհային գնահատման քարտի հիմնական արդյունքները և առաջարկությունները

Հաշվետվողականության մակարդակները COVID-ի հարկաբյուջետային քաղաքականության վաղ արձագանքներում

Հիմնական արդյունքներ

• Իշխանությունները չեն իրականացրել հաշվետվողականության ընդլայնմանն ուղղված առանցքային միջոցառումները

 Հետազոտության մեր ներառված երկրների համարյա կեսի իշխանությունները հիմնականում չեն ներկայացրել համապարփակ հաշվետվություններ կորոնավիրուսի հետևանքների հաղթահարման ուղղությամբ իրենց կողմից իրականացված միջոցառումների վերաբերյալ։ Երկրների համարյա երկու երրորդի իշխանությունները հրապարակել են շատ սահմանափակ տեղեկատվություն համավարակին առնչվող գնումների վերաբերյալ։ Երկրների միայն մոտ մեկ քառորդում է մինչև 2020թ վերջն իրականացվել համավարակի հետ կապված ծախսերի հաշվեքննություն։ Վերջապես, հետազոտության մեջ ներգրավված 120 երկրներից միայն 22 -ում է հրապարակվել տեղեկատվություն հանրային քաղաքականության այնպիսի նախաձեռնությունների վերաբերյալ, որոնք հատուկ թիրախավորել են կանանց (ներառյալ հղի և կրծքով կերակրող կանանց, կին գործարարներին, տնատնտեսություն գլխավորող կանանց, ընտանեկան բռնության զոհ կանանց, և այլն) և միայն երեք երկրներում (Կանադա, Ֆիլիպիններ և Շվեդիա) են հրապարակվել զեկույցներ համավարակի հետևանքների հաղթահարման միջոցառումների գենդերային ազդեցության վերաբերյալ։

• Համավարակի ժամանակ օրենսդիր մարմինների դերը սահմանափակ էր

Հետազոտության մեջ ներառված երկրների համարյա կեսում իշխանությունները համավարակի հետ կապված ընդունում էին հարկաբյուջետային քաղաքականության միջոցառումների վերաբերյալ տարբեր տեսակի որոշումներ՝ շրջանցելով դրանց՝ օրենսդրի կողմից հաստատելու սովորական գործընթացը։ Դա, չնայած, արդարացվում էր հրատապ քայլեր ձեռնարկելու անհրաժեշտությամբ, այնուամենայնիվ կանխում էր հանրային բանավեճը և, ի վերջո, թուլացնում կառավարության հարկաբյուջետային քաղաքականության որոշումների համարժեք քաղաքական աջակցությունը։

• Համավարակի հետևանքների հաղթահարմանն ուղղված փաթեթների ընդունման և կիրարկման վերաբերյալ որոշումների կայացման վրա հանրության ազդեցությունը, մասնավորապես նրանց, ովքեր առավել շատ են տուժել ճգնաժամից, եղել է շատ քիչ կամ այն ընդհանրապես չի եղել

• Ճգնաժամը ծնել է նորարարական որոշումներ

Հետազոտության մասնակից երկրների համարյա կեսում իշխանությունները ստեղծել են հեշտ գտնվող և մատչելի կայքեր՝ որում ներկայացված է եղել տեղեկատվություն համավարակի հետևանքների հաղթահարմանն ուղղված իրենց կողմից իրականացվող միջոցառումների մասին։ Դրանց մի մասում եղել է միայն ընդհանուր տեղեկատվություն այդ միջոցառումների մասին, իսկ որոշներում ներառված է եղել մանրամասն տեղեկատվություն դրանց համար հատկացված միջոցների և ծախսերի վերաբերյալ։

Առաջարկություններ

• Քայլեր ձեռնարկել հիմա՝ ուժեղացնելու համար համավարակի ճգնաժամին հակազդելուն ուղղված շարունակական միջոցառումների հաշվետվողականությունը
• Ապագա ճգնաժամերին ավելի լավ պատրաստված լինելու նպատակով ուժեղացնել տարեկան բյուջետային գործընթացում ամրագրված հաշվետվողականության կարողությունները և հիմնարար համակարգերը
  

• Աջակցել իշխանություններին՝ լինելու լիովին բաց և հաշվետու ներկա և ապագա ճգնաժամերի ժամանակ իրենց կողմից վարվող հարկաբյուջետային քաղաքականության հարցերում

Հաշվետվողականության մակարդակները COVID-ի հարկաբյուջետային քաղաքականության վաղ արձագանքներում