Սկիզբը` այստեղ:
«Ինձ թվում է՝ Սերժ Սարգսյանի իշխանությունը խաղում է Նիկոլ Փաշինյանի դիմակի տակ: Եթե ուշադիր լինենք, կտեսնենք, որ նախկին «ընդդիմադիրները», որոնք իրականում հանրապետականի համար էին աշխատում, այսօր թունդ հեղափոխականի պիտակով բարձր պաշտոններն են գրավում». «Առավոտի» զրուցակիցն է «Ժառանգություն» խմբակցության նախկին պատգամավոր Արմեն Մարտիրոսյանը:
– Ապաշրջափակման համատեքստում շատ վերլուծաբաններ եւ քաղաքական գործիչներ խնդիր են տեսնում Սյունիքով Ադրբեջանի եւ Նախիջեւանի կապի մեջ: Ադրբեջանում դա անվանում են «Զանգեզուրի միջանցք», պաշտոնական Երեւանը հերքում է միջանցքի գաղափարը. ի՞նչ վտանգներ կան մեզ համար, ապաշրջափակման այն ծրագիրը, որի շուրջ բանակցություններ են ընթանում, ի՞նչ կտա հայկական կողմին: Ի դեպ, ուշագրավ է նաեւ, որ գործող իշխանությունները «Մեղրին հանձնելու» սլաքները շարունակում են ուղղել դեպի Ռոբերտ Քոչարյան, մինչդեռ այն ժամանակ այդ ծրագիրը տապալվել էր, իսկ այժմ, փաստորեն, իրական վտանգներ կան ծրագրի կյանքի կոչման առումով:
– Այս ժամանակահատվածում, ցավոք, մենք ունեցանք մի իշխանություն, որն ամեն ինչում բացառապես մեղավոր ճանաչեց նախորդներին, բայց նրանցից որեւէ մեկը, որեւէ ձեւով պատասխանատվության չենթարկվեց: Մի իշխանություն, որը խոսում էր թալանի եւ «կոպեկ առ կոպեկ» գանձարան վերադարձի մասին, բայց ընդամենը նախորդների փողերը շատ գեղեցիկ ձեւով «լվաց» եւ ընդամենը մի քանի հարյուր դոլար` չգիտեմ` բյուջե՞ մտավ, հատուկ ֆո՞նդ մտավ, թե՞ ինչ-որ բարեգործական ֆոնդ մտավ, թե՞ որեւէ ֆոնդ չմտավ, հրապարակային այդպես էլ չիմացանք: Եվ դա այն «կոպեկ առ կոպեկը» չէր եւ ոչ էլ հարթակային այն խոստումը, որ գողացածը պետք է ետ վերադարձվեր բյուջե: Իսկ թալան, իսկապես, եղել էր: Ու ոչ միայն այդ մասով, այլ նաեւ արտաքին տարբեր հարցերում նախկիններին մեղադրելով` շարունակում են իշխել, բայց իրականացնում են նույն քաղաքականությունն, ինչ նախորդները: Այսինքն, ռուսական ծիրից այդպես էլ դուրս չեկան: Դրա համար, որքան էլ մեղադրեն Ռոբերտ Քոչարյանին` Մեղրին հանձնելու համար, ակնհայտորեն, Ռոբերտ Քոչարյանի իշխանության ժամանակ տեղի ունեցած հանցագործությունները չբացահայտվեցին եւ որեւէ մեկը չպատժվեց, այդ թվում, եթե Մեղրին հանձնելու խնդիր կար. ՀՀ Սահմանադրությունը խստիվ արգելում է ՀՀ տարածքի որեւէ հանձնում-տրամադրում: Հետեւաբար, ով խոսի, բայց ներկա իշխանությունն իրավունք չունի նախորդներին որեւէ բան ասել, որովհետեւ իրենք նախորդների շարունակությունն են, նույն համակարգի մասն են, համակարգ, որը քրեաօլիգարխիկ է եւ շարունակում են այն քաղաքականությունը, որը նախորդներն իրականացրել են: Իրենք ընդամենը «լվացքի մեքենա» էին, որն այս ժամանակահատվածում բավականին լավ աշխատեց:
Կարդացեք նաև
Իմիջիայլոց, մի հետաքրքիր դրվագ էլ կա այդ միջանցքի մասով. իշխանության տարբեր ներկայացուցիչներ կամ նույն ներկայացուցիչը տարբեր տեղեր տարբեր բաներ են ասում եւ այնպես չէ, որ այդ խոսակցությունները հիմնազուրկ են: Մենք տեսնում ենք, որ ադրբեջանցի զինվորականն արդեն մեր ճանապարհի որոշ հատվածներում է կանգնած եւ դա իսկապես խնդիր է ստեղծում անվտանգային առումով: Այդ միջանցքը բավականին խնդրահարույց կարող է լինել եւ Հայաստանին տնտեսական օգուտ չբերել, բայց նաեւ անվտանգային առումով հետագայում կարող է խնդիր ստեղծել, այն իմաստով, որ եթե մենք ինչ-որ կառույց, տարածք, թեկուզ սյուների վրա ճանապարհի հնարավորություն տանք, ապա դա հավելյալ պատճառ կարող է լինել, որ այդ ճանապարհների պաշտպանության անվան տակ Թուրքիան եւ Ադրբեջանը փորձեն ինչ-ինչ ռազմական գործողություններ իրականացնել: Որեւէ միջանցքի խնդիր չի կարող լինել, եթե Հայաստանի հետագա իշխանությունները ցանկություն կունենան տրանսպորտային կոմունիկացիաների մաս կազմել, ապա դա պետք է լինի ՀՀ ճանապարհը, երկաթգիծը կամ որեւէ տրանսպորտային հանգույցը: Այսինքն, այն բացառապես ՀՀ-ի սուվերենության տակ պետք է լինի:
– Հայաստանում արտահերթ ընտրություններ են նախատեսվում` իշխանության գծած սցենարով, խորհրդարանական ընդդիմության հետ փոխհամաձայնությամբ եւ Սահմանադրությունն ու այլ օրենքներ ոտնատակ տալով: Ինչեւէ, առաջին նախագահի գլխավորած ՀԱԿ-ը հավանական է մասնակցի, երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանն է հայտարարել դրանց մասնակցելու մասին: Ընտրությունները կհանգուցալուծե՞ն լարվածությունը, թե՞ առավել բարդ իրավիճակ կստեղծեն` դատելով փաստացի մեկնարկած քարոզարշավից եւ դրա հռետորաբանությունից: Ընտրությունների արդյունքները կանխատեսլի՞ են:
– Անկախ նրանից, թե ես որքան քննադատական մոտեցում ունեմ ՀԱԿ-ի որոշ քայլերի նկատմամբ՝ նման ուժի ներկայությունը խորհրդարանում կարեւոր է: Այսօրվա խորհրդարանը, ցավոք, ապաքաղաքական միավոր է, այնտեղ քաղաքական խնդիրներ չեն առաջադրվում, իսկ առաջադրվածներին էլ՝ քաղաքական լուծումներ չեն տրվում, տարբեր գաղափարական մոտեցումներ չեն գեներացվում, ինչը պետք է լիներ խորհրդարանի թիվ մեկ ֆունկցիան: Ուստի, ՀԱԿ-ի նման քաղաքական միավորի խորհրդարանում հայտնվելը բարենպաստ կլիներ: Ոչ միայն ՀԱԿ-ի, ցանկալի կլիներ, որ այս անգամ խորհրդարանում լինեին ոչ թե ապաքաղաքական, անծանոթ, պոպուլիստ միավորներ, այլեւ ուժեր, որոնք ունեն հետագիծ եւ ապացուցել են իրենց նվիրվածությունը հայրենիքին, անկախ նրանից՝ կլինեն երիտասարդ, թե ոչ: Օրինակ, «Ինքնիշխան Հայաստան» կուսակցությունը վերջերս ստեղծվեց: Կցանկանայի նաեւ Ազգային ժողովրդավարական բեւեռին, «Ժառանգությանը», Պարույր Հայրիկյանին, Անդրիաս Ղուկասյանին, Պետրոս Մակեյանին, Միքայել Հայրապետյանին տեսնել խորհրդարանում: Ես այն մոտեցման կողմնակիցն եմ, որ նախկինում պայքարած բոլոր ընդդիմադիրները պետք է շատ նեղ օրակարգի շուրջ համախմբվեն եւ ստեղծեն հենց այդ երրորդ բեւեռը, որը ոչ նախկին է, ոչ ներկա, որը նախկինի շարունակությունը չէ, այլ իրապես արժեքների վրա հիմնված միավորում է եւ գալիս է երկրում կառուցվածքային փոփոխություններ իրականացնելու: Այս առումով կան մի քանի կարեւոր կետեր. նոր Սահմանադրություն, կուսակցությունների մասին նոր օրենք, նոր ԸՕ, լյուստրացիա՝ կլինի տնտեսական, քաղաքական, թե գործակալական:
Նորմալ երկրներում իշխանությունը, որը Սահմանադրության կոպտագույն խախտումներ է թույլ տվել եւ անվտանգային խնդիրներ են ստեղծել, ժողովրդի ճնշմամբ հրաժարական կտար, բայց մենք չունեցանք դա: Հերթական ծաղրուծանակը եղանք՝ հայտարարելով, որ արտահերթ ընտրություններ պետք է լինեն, հետո՝ չպետք է լինեն, քանզի անհրաժեշտություն չկա, հետո կրկին՝ պետք է լինեն… Սա նշանակում է, որ ունենք իշխանություն, որը քաղաքական հիմնավորում չի տալիս իր քայլերին, ինչը նշանակում է, որ այդ քայլերը ոչ թե երկրի առջեւ ծառացած խնդիրները լուծելու համար են, այլ բացառապես ինչ-որ անձի կամ խմբի շահերը սպասարկելու համար են: Ինչ վերաբերում է այդ խմբին, ապա չլիներ Նիկոլ Փաշինյանը, «Իմ Քայլն» իրենից ոչինչ չէր ներկայացնի: Իսկ ինչ վերաբերում է Նիկոլ Փաշինյանին, ապա Սերժ Սարգսյանի իշխանությունը շատ գեղեցիկ տեխնոլոգիաներ կիրառելով, հնարամիտ քայլ իրականացնելով՝ Նիկոլից կերտեցին հեղափոխության առաջնորդ: Իսկ ժողովուրդն այն վիճակում էր, որ կայծ էր պետք, որ բոցավառվեին:
Արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների հիմքում քաղաքական պրոցեսներ չեն, հետեւաբար այն չի կարող բերել քաղաքական իրավիճակի հանգուցալուծման: Բայց կա շանս, որ ժողովրդի ձայնը կարող է լսվել, մնում է հուսալ, որ ժողովուրդը 2018 թվականի պես չի խաբվի եւ իր ձայնը կտա հին ընդդիմադիրներին:
Ինչ վերաբերում է Սահմանադրության շուրջ մտահոգություններին, ծանոթ եմ Էդգար Ղազարյանի մոտեցմանը եւ կիսում եմ այն, ընդունում եմ իր հիմնավորումները: Ամբողջ աշխարհում հրաժարական տված անձը չի կարող շարունակել պաշտոնավարումը: Վերցնենք ԱՄՆ-ի կամ Միացյալ Թագավորության օրինակը, որովհետեւ այնտեղ էլ վարչապետը գործադիրի ղեկավարն է. երկու տեղերում էլ չենք գտնի դեպք, երբ հրաժարական տված վարչապետը շարունակում է պաշտոնավարել: Տրամաբանությունն ու Սահմանադրությունը հստակ ասում են, որ հրաժարական տված վարչապետն այլեւս չի կարող ունենալ վարչապետական որեւէ լիազորություն: Ցավում եմ, որ խորհրդարանական ընդդիմությունն, այնուամենայնիվ, պայմանավորվածության գնաց իշխանության հետ, որովհետեւ այս իշխանության հետ որեւէ պայմանավորվածության չէր կարելի գնալ. իշխանություն, որը հանձնել է ազատագրված տարածքներ, ԱՀ տարածքներ, տվել է բազմաթիվ զոհեր ու վիրավորներ, ի հակառակ ՀՀ Սահմանադրության՝ անվտանգային խնդիրներ է ստեղծել, եւ այս ամենի դիմաց չի գրանցել ոչ մի հաջողություն:
Ինչպիսի՞ն կլինեն ընտրությունները՝ չեմ կարող ասել: Արդեն մի քանի տարի է, ինչ Հայաստանում քննարկումների մակարդակը ցածր է եւ ի պատասխան լուրջ փաստարկների՝ բերվում են միայն վիրավորանքներ, կամ էլ՝ «ո՞ւր էիր Սերժի ժամանակ, չէիր խոսում»: Ընդ որում՝ սա ասվում է շատ լուրջ եւ նախկինների օրոք նույնպես պայքարած մարդկանց: Հաշվի առնելով այս ամենը եւ այն, որ հասարակության մի ստվար զանգված շատ հեշտությամբ է մանիպուլացվում, ես շատ մեծ ակնկալիքներ չունեմ, որ այս արտահերթ ընտրությունները լուծելու են ճգնաժամը, քանզի չեն վերացվում ճգնաժամի պատճառները:
Տեղեկատվական դաշտում ես տեսնում եմ Փաշինյան-Քոչարյան արհեստական հակադրություն: Երկուսի դեպքում էլ ինձ համար հին համակարգը պահպանված է մնում, իսկ այդ դեպքում Հայաստանին որեւէ դրական բան չի սպասում: Ամեն դեպքում, կա ժամանակ, հույս ունեմ, որ առողջացման գործընթաց կլինի: Եթե բոլոր հին պայքարողները չմիավորվեն, համակարգը կվերարտադրվի եւ էական չէ, թե ում տեսքով: Ինձ թվում է՝ Սերժ Սարգսյանի իշխանությունը խաղում է Նիկոլ Փաշինյանի դիմակի տակ: Եթե ուշադիր լինենք, կտեսնենք, որ նախկին «ընդդիմադիրները», որոնք իրականում հանրապետականի համար էին աշխատում, այսօր թունդ հեղափոխականի պիտակով բարձր պաշտոններն են գրավում:
Ռոբերտ Քոչարյանը փորձում է ետ բերել 2008 թվականին կորսված իր իշխանությունը, որովհետեւ որքան էլ իր կարողությունները պահպանվեցին, բայց իրական իշխանական լծակները Սերժ Սարգսյանի գրագետ քայլերի շնորհիվ վերցվեցին եւ համակարգը դարձավ սարգսյանական, ոչ թե քոչարյանական: Հիմա Քոչարյանն իր ֆինանսների եւ ռուսական կապերի շնորհիվ փորձելու է ետ բերել:
Բայց անկանխատեսելի է, թե ինչ կլինի: Ես չգիտեմ՝ ընտրակաշառք կլինի՞, թե` ոչ, ծեծուջարդ, կեղծված ցուցակ, թվանկարում կլինի՞, թե` ոչ: Իշխանությունը, որն արդեն քարոզարշավ է սկսել պետական ռեսուրսի օգտագործմամբ, կշարունակի՞ իր այդ կեղծարարությունը, թե` ոչ: Բայց, եթե այսպես շարունակվի, ինձ համար ակնհայտ է, որ հին համակարգը կվերարտադրվի:
Զրույցը`
Նելլի ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ
Հ.Գ. Հարցազրույցն արդեն պատրաստ էր, երբ հայտնի դարձավ, որ ՀՀԿ-ն եւս մասնակցելու է ընտրություններին
«Առավոտ» օրաթերթ
01.05.2021
