«Հելլենիկ-ամերիկյան առաջնորդության խորհրդի» (HALC) գործադիր տնօրեն Էնդի Զեմենիդեսը ծավալուն հոդված է հրապարակել ekathimerini.com կայքում, որը որոշակի կրճատումներով ներկայացնում ենք ստորև.
Մոտ 20 տարի լինելով իշխանության՝ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն այժմ գործ ունի Միացյալ Նահանգների իր չորրորդ նախագահի հետ: Էրդողանը սովոր է նոր նախագահների հետ հարաբերություններ կառուցել նրանց պաշտոնավարման սկզբում: Նրա ռազմավարությունը հաջող էր և՛ Օբամայի, և՛ Թրամփի վարչակազմերի սկզբում, նախքան ԱՄՆ-Թուրքիա հարաբերությունների վատթարացումը: Թրամփի նախագահության գլխապտույտ վերջին քառորդից հետո, երբ սահմանվեցին CAATSA պատժամիջոցները ՝ Թուրքիայի կողմից ռուսական S400- ները գնելու համար, իսկ պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն ՆԱՏՕ-ի վիրտուալ գագաթնաժողովի ժամանակ բացահայտորեն նախատում էր Թուրքիայի արտգործնախարար Չավուշօղլուին, Անկարան, իհարկե, պատրաստ էր նոր մեկնարկի:
Բայց Էրդողանին կարող էին ներել՝ ենթադրելու համար, որ սա ընտրությունների տարվա կեցվածքն էր, և որ դրա մեծ մասը նման էր նույն հարցերի վերաբերյալ Բարաք Օբամայի 2008թ. նախընտրական խոստումներին, որոնք արագ մոռացվեցին պաշտոնը ստանձնելուց հետո:
Եթե Էրդողանը հույս էր դնում ԱՄՆ վարչակազմի հետ իր երրորդ անընդմեջ «զրոյացման» վրա, նախագահ Բայդենը հիասթափեցրեց նրան: Իր առաջին 100 օրվա ընթացքում Բայդենի վարչակազմը բավականաչափ ջանքեր է գործադրել Թուրքիայի վրա, որպեսզի Էրդողանը կորցնի հավասարակշռությունը և լարվածության մեջ մնա:
Կարդացեք նաև
Էնի Էնրիկո Մատեյի Արտաքին հարաբերությունների խորհրդի Մերձավոր Արևելքի և Աֆրիկայի ուսումնասիրությունների գծով ավագ գիտաշխատող Սթիվեն Քուքը նշում է, որ վերջին մի քանի վարչակազմերն էականորեն հեռացել են Թուրքիայի նկատմամբ ընդունված դիրքորոշումից: Օբամայի և Թրամփի կառավարման տարիներին ԱՄՆ-ին հաճախակի էին բռնում Թուրքիային խառը ազդանշաններ ուղարկելիս: Ըստ Քուքի, «[Բայդենի օրոք] անակնկալ էր այն, որ ազդանշանները չեն խառնվել: Նախագահն ու իր թիմը չեն պատրաստվում անտեսել ամերիկյան արժեքները»:
Այս հստակ նվիրվածությունը ժողովրդավարությանը և մարդու իրավունքներին ուշադրության արժանի է, պնդում է Ամերիկյան առաջընթացի կենտրոնի ազգային անվտանգության և միջազգային քաղաքականության հարցերով ավագ գիտաշխատող Ալան Մակովսկին: «Բայդենի վարչակազմը Թուրքիային այնպես է ծածկել վերմակի պես, ինչպես նախկինում ոչ մի վարչակազմ: Առայժմ դա հիմնականում հռետորական է, բայց այն բազմակողմանի է: Եթե դուք Թուրքիայում դեմոկրատ եք, ապա ուրախացեք, որ Սպիտակ տանը կարծես ընկեր ունեք»:
Թուրքիայի նկատմամբ այս ավելի հստակ դիրքորոշման քաղաքականությունը պարտադիր չէ, որ անակնկալ լինի նրանց համար, ովքեր ուշադիր հետևել են Վաշինգտոնին: Կոնգրեսն արդեն ավելի ագրեսիվ դիրքորոշում էր որդեգրել, քան նախորդ երկու վարչակազմերը: Իր վերջին երկու նստաշրջանների ընթացքում Կոնգրեսը բարձրացրեց CAATSA պատժամիջոցների և Թուրքիային F-35 ծրագրից դուրս մղելու հարցը, Սենատում միաձայն ընդունեց Հայոց ցեղասպանության մասին բանաձևը, ընդունեց «Արևելյան միջերկրածովյան անվտանգության և էներգետիկ գործընկերության մասին» օրենքը և սահմանեց ոչ պաշտոնական զենքի էմբարգո Թուրքիայի նկատմամբ: Իր վերջին նստաշրջանում, Կոնգրեսը տարածեց գրավոր քննադատություն Թուրքիայում մարդու իրավունքների և ժողովրդավարության վերաբերյալ, նամակը ստորագրեցին ավելի քան 50 սենատոր և Ներկայացուցիչների պալատի 170 անդամ:
Ըստ Մակովսկու՝ այս ֆոնը Թուրքիայի համար ավելի մեծ խնդիր է ազդարարում: «Թրամփի հեռանալուն պես ՝ Թուրքիան Վաշինգտոնում իրական կողմնակիցներ չունի: Նույնիսկ Պետդեպարտամենտում և Պաշտպանության նախարարությունում, որտեղ դեռ գնահատում են Թուրքիայի ռազմավարական ներուժը, ահագնացող կասկածներ են առաջանում նրա՝ գործընկեր լինելու պատրաստակամության վերաբերյալ, և կա ուժեղ տպավորություն, որ մարդու իրավունքների ոտնահարման առումով ամենավատը դեռ առջևում է:
Ոչ ոք, սակայն, չպետք է ընդունի այս ամենը որպես ԱՄՆ-Թուրքիա հարաբերությունների լիակատար խզման ազդանշան: Թվում է, թե Վաշինգտոնում համաձայնություն կա այն մասին, որ չնայած Թուրքիայի հետ սիրային հարաբերությունները չեն վերականգնվի, բայց աշխատանքայինը կպահպանվի: Ըստ այդմ, ԱՄՆ-ը Աֆղանստանի մասով բանակցություններ է կազմակերպում Թուրքիայում, և կոչ է անում ԵՄ-ին զերծ մնալ Թուրքիայի նկատմամբ առավել ագրեսիվ պատժամիջոցային դիրքորոշումից:
Քուքը մատնանշում է, որ Թուրքիան կարողանում է բաժանել հարաբերություններն այլ երկրների (օրինակ, Ռուսաստանի հետ), և պնդում, որ ԱՄՆ-ը կարող է նույնպիսի մոտեցում ցուցաբերել Անկարայի նկատմամբ. «Թուրքիայի հետ աշխատեք այնտեղ, որտեղ կարող եք, նրա դեմ աշխատեք այնտեղ, որտեղ պետք է, իսկ որտեղ խաղադրույքը բարձր չէ, հեռու մնացեք իրարից»:
Մակովսկին առաջիկայում երկու կարևոր հանգրվան է տեսնում. արդյոք Բայդենի վարչակազմը կճանաչի՞ Հայոց ցեղասպանությունը (նա կարծում է, որ դա կճանաչի) և արդյոք Թուրքիան կարգելի ԺԺԿ-ն: Երկկողմ հարաբերությունների խզում պարտադիր չէ, որ հաջորդի, բայց Թուրքիան վերջապես կարող է հասկանալ, թե որքանով է իրականում քաղաքական և դիվանագիտական առումով մեկուսացած ԱՄՆ-ում:
Էրդողանը երկար ժամանակ գործել է այն ենթադրությամբ, որ Թուրքիայի հետ խաղում առաջինը աչքերը թարթելու է ԱՄՆ-ն: Բայց 2021թ. նա տեսնում է նախագահին և վարչակազմ, որն ունի ավելի շատ փորձ, ավելի հստակ աշխարհայացք և «չթարթելու» համար ավելի շատ քաղաքական աջակցություն, քան ինքը երբևէ ունեցել է: Դեռ վաղ է, և Բայդենի վարչակազմը պարտավոր է պահպանել հետևողականությունը, բայց երբ խոսքը վերաբերում է ԱՄՆ-Թուրքիա հարաբերություններին, բութ դիվանագիտությունը գալիս է փոխարինելու անցյալի ձախողված հանգիստ դիվանագիտությանը: Արդյոք դա կհանգեցնի՞ նրան, որ Էրդողանը կփոխի վարքագիծը կամ Թուրքիան կշարժվի Էրդողանից:
Պատրաստեց Վիկտորյա ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆԸ
