ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո, երբ անկախություն ստացած հանրապետություններում մեծապես սահմանափակվեց ռուսաց լեզվի կիրառությունը, Ռուսաստանի Դաշնությունում այդ հանգամանքը դիտվեց որպես ոտնձգություն ռուսական մշակույթի եւ առհասարակ Ռուսաստանի դեմ: Այնինչ խոսքը վերաբերում է ոչ թե «դեմ»-ին, այլ հանուն ազգային մշակույթի զարգացմանը:
Թե ինչո՞ւ ռուսների դուրը չի գալիս, թող իրենք բացատրեն: Անձամբ ողջունել եմ ռուսական դպրոցների փակումը Հայաստանում, որովհետեւ այդ դպրոցների շրջանավարտներից շատերը մոռացան գրագետ հայերենը, ռուսերենն էլ կարգին չսովորեցին: Բացի այդ, ռուսաց լեզվի համատարած ճնշումը հային կտրեց իր անցյալից, ռուսախոսները հայոց լեզուն ողողեցին անիմաստ ռուսիզմներով ու բառացի թարգմանություններով՝ աղավաղելով հայոց լեզուն: Բերեմ մի օրինակ. խորհրդային շրջանում ռուսերենի հնչյունաբանության ազդեցությամբ հռոմեացի հանրահայտ հռետորին կոչեցինք Ցիցերոն՝ մոռանալով, որ 1500 տարի անընդմեջ հայ մատենագիտության մեջ օգտագործվել է Կիկերոն ձեւը (ինչպես կրկես՝ ոչ թե ցիռկ, կարկին՝ ոչ թե ցիրկուլ, կենտրոն՝ ոչ թե ցենտըռ եւ այլն):
Այսօր ռուսները մտահոգված են ռուսաց լեզվի անաղարտությամբ, բայց նրանցից ոմանք չեն ուզում, որ մենք էլ պահպանենք մեր լեզվի մաքրությունը: Խոսքն ամենեւին չի վերաբերում ճիշտ կամ սխալ գրությանը կամ տառադարձմանը, այլ ռուսական քաղաքական վերնախավի այն ավերիչ փորձերին, որ նրանք ռուսաց լեզուն վերածում են ռուսական մեծապետական ազգայնամոլությանը նպաստող գործոնի: Այդպիսիք սիրում են բոլորին մեղադրել ազգայնականության մեջ՝ «մոռանալով» իրենց թունդ ազգայնամոլությունը:
Անբացատրելի է ռուսերենի նկատմամբ մերժողական քաղաքականությունը Ուկրաինայում եւ այդ պատճառով Ուկրաինայի ներքին գործերին միջամտելու Ռուսաստանի ռազմատենչ վերաբերմունքը: Ի դեպ, եթե ռուսները ուկրաիներենը համարում են ռուսերենի բարբառ, ուկրաինացիներն էլ հակառակը՝ ռուսերենն են համարում ուկրաիներենի բարբառ կամ խոսվածք:
Կարդացեք նաև
Անհանգստացնողը մեր քաղաքական գրագետների կրթական քաղաքականությունն է լեզվի հարցում: Նկատի ունեմ այն, որ Հայաստանում հիմնելով զուտ հայկական դպրոցներ, դրանցում չապահովվեց ինչպես հայոց լեզվի, այնպես էլ օտար լեզուների, մասնավորապես՝ ռուսաց լեզվի բավարար ուսուցում: Այնինչ մեզանում բոլոր պայմանները կային այդ խնդիրը մակարդակով կարգավորելու համար: Այսօր մեր երիտասարդության մեծամասնությունը չի կարող օգտվել ռուսական գրականության ահռելի հարստությունից, եւ ընկել ենք մի այլ ծայրահեղության՝ «անգլացավի» մեջ: Որ անգլերենը (եւ ոչ միայն) պետք է, դրանում կասկած չկա, բայց ոչ ռուսերենի կամ որեւէ այլ լեզվի հաշվին: Անհրաժեշտ է կրթական ուսուցման համակարգը լրջորեն բարեփոխել: Տասը տարի սովորում ենք օտար լեզու, բայց այդպես էլ չենք տիրապետում դրան ու ծեծում ենք կրկնուսույցների դռները։
Ժամանակին Գեւորգյան (Էջմիածին), Լազարյան (Մոսկվա), Մելքոնյան (Նիկոսիա), Մուրադ-Ռափայելյան (Վենետիկ) եւ այլ կրթական հաստատությունների շրջանավարտները գրագետ հայերենից բացի, տիրապետել են երկու եւ ավելի լեզուների: Այսօր մեր խնդիրն է արմատապես բարեփոխել հայկական դպրոցներում օտար լեզուների ուսուցումը՝ օգտագործելով նորագույն եղանակներ եւ միջոցներ, այլ ոչ թե «քերականախեղդ» անել աշակերտներին: Հայտնի է, որ առօրյա կյանքում պարզ հաղորդակցության համար մարդիկ օգտագործում են առավելագույնը 500 բառ: Սա նշանակում է, որ ճիշտ ուսուցման պարագայում երկու-երեք տարում աշակերտը կարող է տիրապետել խոսակցական լեզվին:
Ինչ վերաբերում է ռուսաց լեզվին, ապա բարեկամ Ռուսաստանը պետք է օգնի մեզ ինչպես անհրաժեշտ գրականությամբ, այնպես էլ մասնագետներով եւ դրամաշնորհներով: Դատարկ ցանկությունը, քարոզը կամ ճնշումը արդյունք չի տա։ Չի կարելի լեզվական, մշակութային մերձեցման գնալ դաշնակցին թուլացնելով կամ պարտադրելով: Եթե ռուսներն ուզում են այլ երկրներում ամրապնդվել՝ պետք է զարգացնեն գիտությունը, արվեստը, բժշկությունը, կենսամակարդակը: Այսօր շատերը կամավոր ձգտում են սովորել ճապոներեն, չինարեն, որովհետեւ շատ բան են տալիս արդի քաղաքակրթությանը: Անձամբ ես ֆիզիկա, մաթեմատիկա, փիլիսոփայություն եւ շատ բան սովորել եմ ռուսական եւ ռուսերեն աղբյուրների շնորհիվ. խորհրդային շրջանում այլ հնարավորություն փաստորեն չկա: Ես ինչպե՞ս կարող եմ դեմ լինել ռուսերենին: Բայց միաժամանակ ցավում եմ, որ ռուսերենի չափ չտիրապետեցի ֆրանսերենին, թեեւ դպրոցում, համալսարանում, ասպիրանտուրայում տասը տարուց ավելի իբր սովորել եմ:
Մեզանում ռուսաց լեզվի ուսուցումը պետք է հեռու պահել քաղաքական վայրիվերումներից։ Այն հարկ է փոխադրել պետական ու հասարակական հոգածության դաշտ՝ իբրեւ քաղաքակրթական մերձավորությամբ ու համատեղ պատմությամբ թելադրված շահավետ եւ անկեղծ մղում։
Վ. ՊՈՂՈՍՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
06.03.2021
