ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Գլխավոր համաժողովի որոշմամբ՝ փետրվարի 21-ը նշվում է որպես մայրենի լեզուների իրավունքների ճանաչման և գործածության աջակցման օր։ Մայրենի լեզվի միջազգային օրը 2005 թվականից նշվում է նաև Հայաստանում:
Տոնի շրջանակում Լեզվի կոմիտեի նախագահ Դավիթ Գյուրջինյանն անդրադարձել է մայրենիին առնչվող խնդիրներին, առաջարկվող լուծումներին, հայերենի ներկա վիճակին, կոմիտեի գործունեությանը և այլն:
Հայերենը մեր մտածողության հիմքն է, մեր հոգեկերտվածքի ձևավորման կարևոր միջոցը
Հայերենը մեր հավաքական կենսափորձի կուտակիչն ու փոխանցողն է, մեզ միավորող զորավոր ուժը, սակայն ինչպես Դ. Գյուրջինյանն է նշել, հայոց լեզվի ապագայի առումով խիստ մտահոգիչ իրողություն է այն, որ այժմ հայության մեծ մասն ապրում է Հայաստանից դուրս։
Կարդացեք նաև
Լեզվի կոմիտեի մշտադիտարկմամբ՝ այսօր համեմատաբար բարվոք վիճակում է գրավոր պաշտոնական խոսքը: Ուսումնասիրվում են Ազգային ժողովի, Կառավարության նիստերում ելույթների լեզվի վիճակը, «Արմդեյլի», «Լուրեր.քոմ», «Հայկական ժամանակ», «Սլաք.էյէմ», «Արմդեյ», «Շաբաթ. Էյէմ» կայքերի, Հանրային հեռուստաընկերության «Մոլորակ հմ․ 12», «Արմենիա» հեռուստաընկերության «Երգի՛ր, թե կարող ես», «Նանե․ կանացիության բանաձև», «Երկիր մեդիա»-ի «Մանկական երկիր», «Շանթի» «Երեկոն Շանթում, Գրիգի հետ» հաղորդումների լեզվավիճակը և այլն։ Հասցեատերերին ուղարկվում են ամփոփագրեր նկատված լեզվական մեղանչումների մասին։
Դ. Գյուրջինյանի գնահատմամբ՝ հրապարակային գրվածքների (ցուցանակ, գովազդ) լեզվավիճակը մտահոգիչ է։ Քիչ չեն միայն օտարալեզու կամ հայատառ օտարալեզու ձևավորմամբ գրվածքները։ Առկա են նաև լեզվամտածողության սխալներ։
Մերօրյա իրականության մեջ գերակշիռ է համացանցի դերը մայրենիի պահպանման կամ աղավաղման գործում
Համացանցի յուրահատկություններից մեկն այն է, որ դա կարող է ունենալ և՛ դրական, և՛ բացասական ազդեցություն տարբեր իրողությունների վրա։ Դա բացառապես պայմանավորված է նրանով, թե ովքեր և ինչպես են օգտվում համացանցից։ «Ժողովրդական խոսքը հիշում եք՝ նույն ծաղկից մեղուն նեկտար է քաղում, օձը՝ թույն։ Համացանցի ազդեցությանը գնահատական տալը դժվար է։ Համացանցի արդյունքն են այն բազում կայքերը, այդ թվում՝ Լեզվի կոմիտեի, որոնց նպատակը հայոց լեզվի ճիշտ կիրառությունը խրախուսելն է, այդ առումով մարդկանց կրթելը, լեզվական տարբեր իրողությունների մասին խոսելը, դրանք քննարկելը և այլն»,- ասել է Դավիթ Գյուրջինյանը։
Համացանցը, սոցիալական կայքերն անվերահսկելի են բովանդակության մատուցման տեսանկյունից, որովհետև այդտեղ բովանդակություն ստեղծում են բոլորը։ Լեզվի կոմիտեն փորձում է իր ներկայությամբ նպաստել տարբեր կայքերում լեզվական կարգուկանոնի պահպանմանը, հայերենի քարոզչությանը և տարածմանը։
Լեզվի կոմիտեն շարունակում է իրականացնել օրենսդրությամբ իրեն վերապահված գործառույթները
Լեզվի կոմիտեի ռազմավարության առանցքային կետերից է լեզվաքարոզչությունը։ Կոմիտեն ամեն ջանք գործադրում է քաղաքացիների շրջանում մայրենիի ներկայությունն ապահովելու, ինչպես նաև հայերենի իմացությունը բարելավելու և նրա մաքրությունը պահպանելու գործում։
Անընդհատ ուսումնասիրելով հաճախադեպ հանդիպող սխալները, անճշտությունները՝ Լեզվի կոմիտեն ամեն ամիս պատրաստում և հրապարակում է, նաև հարյուրավոր էլեկտրոնային հասցեներով առաքում հորդորակներ, այդ թվում՝ օտար բառերի հայերեն համարժեքների ցանկ պարունակող հորդորակները։ Հասցեացանկի մեջ են պետական բոլոր մարմինները։
Լեզվի կոմիտեն ձեռքն անդադար պահում է հասարակության զարկերակին և արձագանքում շրջանառվող լեզվական երևույթներին, գործածվող բառապաշարին։ Վառ օրինակն «Այսօրվա հայերենը» նախագիծն է․ ամեն օր բացատրվում են այժմյան հայերենում հաճախ գործածվող, արդիական հասկացություններ արտահայտող բառերը։
«Փորձում ենք օգտվել ժամանակակից տեխնոլոգիաների ընձեռած հնարավորություններից և ունենք ներկայություն էլեկտրոնային շատ հարթակներում։ Նախորդ տարի արդյունավետորեն գործարկվեց Լեզվի կոմիտեի պաշտոնական կայքը (www.langcom.am), որտեղ արտացոլված է մեր գործունեության զգալի մասը»,- ներկայացնում է կոմիտեի նախագահը։
Մայրենիի օրվա շրջանակում նախատեսվում են միջոցառումներ
Պայմանավորված համավարակով՝ նախատեսվում է առցանց միջոցառումների շարք թե՛ Facebook-ում, թե՛ Instagram-ում: Նախապատվությունը տրվել է այնպիսի մտահղացումներին, որոնք ենթադրում են լսարանի աշխույժ ներգրավում։ Ուշադրության կենտրոնում են լինելու նաև բարբառները։ Միջոցառումը կոչվում է «Միացի՛ր զրույցին քո բարբառով»։ «Մենք սպասում ենք ամենահետաքրքիր «զրույցին», որը ցույց կտա հայերենի բարբառների յուրահատկությունները, ինքնատիպ բառապաշարը և այլն»,- ասում է պարոն Գյուրջինյանը։
Մայրենի լեզվի տոնի առթիվ շնորհավորական ուղերձներ կհնչեն Հայաստանի պետական, ինչպես նաև ազգային փոքրամասնությունների լեզուներով՝ հայերեն, ռուսերեն, ասորերեն, հունարեն, եզդիերեն, քրդերեն։
Հանրության շրջանում առավել տարածված 5 սխալները
Ա. Խոսել բայի չարչրկումը հատկապես սերիալներում։ Գրեթե համատարած ասում են խոսացի, խոսա՛, խոսանք… Այնինչ պիտի ասվեր խոսեցի, խոսի՛ր, խոսենք, ինչպես որ ասում ենք երգեցի, երգի՛ր, երգենք և այլն։
Բ. Ասում և գրում են կրկին անգամ, երբ կրկին-ի կողքին անգամ-ն ավելորդ է։
Գ. Կանոն է՝ –ել վերջավորությամբ բայերի պատճառականը –եցն ածանցով են կազմում, ինչպես՝ հիշել – հիշեցնել, բայց ականջ են ծակում հիշացնել և նման սխալ ձևերը։
Դ. Արտառոց են թվով 3 մարդ, թվով 15 սեղան բառակապակցությունները, որոնցում ավելորդ է թվով-ը, պիտի ուղղակի ասել 3 մարդ, 15 սեղան։
Ե. Հայերեն լեզվամտածողությանը խորթ է ինչո՞ւմ է խնդիրը (հարցը, առավելությունը, թերությունը) արտահայտությունը։
Սրանց մասին «Հանուն մեր նյարդերի» վերնագրով գրքույկ է հրատարակվել։
Դավիթ Գյուրջինյանն անդրադարձել է նաև սփյուռքի հայախոս համայնքներում լեզվապահպանության խնդրին՝ նշելով, որ վերջին շրջանում սփյուռքում հայկական դպրոցն ու հայերենը պահպանելն ավելի ու ավելի դժվար է դառնում: Հայաստանից և Մերձավոր Արևելքից ներարկվող ուժը միայն որոշ ժամանակ է բարերար ազդեցություն ունենում: Կան համայնքներ էլ, որտեղ, դժբախտաբար, հայերենը լրիվ նահանջել է: Համազգային ջանք պետք է գործադրել։
Ամփոփելով խոսքը՝ Լեզվի կոմիտեի նախագահն ընդգծել է, որ անելիք դեռ շատ կա։ Հատկապես պետք է շարունակել զարգացնել հասարակության՝ մայրենին մաքուր պահելու կամքը, իսկ որպես առանցքային խնդիր՝ հարկավոր է արմատապես փոխել հայոց լեզվի դասավանդումը դպրոցում։
ՀՀ ԿԳՄՍ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
