Արման Եղոյանի խոսքով՝ պատերազմը կարող էինք հետաձգել՝ դրա դիմաց ինչ-որ գին վճարելով ու նշաձողն անընդհատ իջեցնելով այն ստանալիքի, որի մասին խոսում էր Սերժ Սարգսյանը:
«Աբսուրդ է իր ասածը եւ իրականության հետ որեւէ աղերս չունի: Հակաղարաբաղյան շարժման իմաստը ո՞րն էր, որ ի՞նչ: Որ Ղարաբաղի համար վա՞տ լինի, իմաստը ես այդտեղ չեմ տեսնում: Եթե Արցախի համար վատ է, Հայաստանի համար էլ է վատ»,- «Առավոտի» հետ զրույցում «Իմ քայլի» պատգամավոր Արման Եղոյանն այսպես պատասխանեց երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի հայտարարությանը, որ «այն, ինչ տեղի ունեցավ 2018-ի գարնանը, իր էությամբ հակաղարաբաղյան շարժում էր, ոչ միայն հակաղարաբաղյան, այլ՝ ղարաբաղցիների դեմ»:
«Արմնյուզին» տված հարցազրույցում Սերժ Սարգսյանը ղարաբաղյան հարցի կարգավորման շուրջ բանակցություններից որոշ փակագծեր էր բացել՝ ասելով, որ ինքը «ոչ մի թիզ հող» թեզին կողմ չի եղել: Արման Եղոյանն ասաց. «Դա ակնհայտ էր, նույնիսկ հրապարակային հայտարարություններին ուշադիր հետեւող մարդիկ կարող են դա նկատել, այլ հարց է, որ դա երբեք լայն հանրային քննարկման առարկա չի դարձել: Կա պաշտոնական խոսք, բայց կա նաեւ քարոզչություն, որն առաջին դեմքի, կամ պաշտոնական դեմքերի մակարդակով չի տարվում: Այսպես ասեմ, իշխանությանը համակրող փորձագետների կողմից է տարվում ու այդ համատեքստում, այո, խնդիրը միշտ այնպես է եղել, որ մենք խուսանավում ենք, բայց լուծում չկա, ստատուս քվոն ենք պահում: Նույնիսկ հիմա իրենց կողմնակիցներից շատերին լսեք, ասում են՝ հա ձգում էին, ձգում էին, պահում էին: Պատերազմը մի օրում չի սկսվում: Դա մի գործընթաց է, որ եթե դու որոշում ես պահել, ուրեմն դու պիտի ստեղծես անհրաժեշտ պայմանները, ռեսուրսները՝ պահելու համար: Երբ որ արդեն բալանսը խախտվում է, պահելը ավելի ու ավելի դժվար է դառնում ու մի օր պիտի կտրվեր: 2016-ին էլ կտրվեց, բայց հետ կապեցին մի ձեւ ու դա առաջին ճաքն էր»:
Կարդացեք նաև
Երբ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը եւ նրա ղեկավարած ՀԱԿ-ը խոսում էր ազատագրված տարածքների վերադարձման մասին, ՀՀԿ-ից շատ կոշտ արձագանքներ էին լինում ու երբ ՀԱԿ-ը խաղաղության քարոզարշավով՝ «խաղաղություն, հաշտություն, բարիդրացիություն» կարգախոսն ընտրելով՝ ընտրություններում շատ քիչ ձայն հավաքեց, հենց կապվում էր այդ թեզն առաջ տանելու հետ, իսկ հիմա ի՞նչ է ստացվում, որ ՀՀ բոլոր ղեկավարներն էլ Ադրբեջանին տարածքներ տալու կողմնակի՞ց են եղել՝ Արման Եղոյանը պատասխանեց. «Հենց դա է պարադոքսը ու հենց դա է հարցը: Տեր-Պետրոսյանը դեռ իր հրաժարականի տեքստում ասում էր, որ Արցախի հարցը ընդամենը պատրվակ է, պատճառ չի: Դա ուղղակի այն ժամանակ օգտագործվեց որպես պատրվակ, իբր թե՝ տեսեք, տեսեք, ոչ հայանպաստ ուծման են գնում: Այդ պատրվակով արեցին իշխանափոխություն, գնացին նստեցին: Ճիշտ է, նա՝ «տարածքներ՝ խաղաղության դիմաց», սա՝ «տարածքներ՝ կարգավիճակի դիմաց», բայց ինչպես փորձը ցույց տվեց՝ տարածքներ կարգավիճակի դիմաց որեւէ թղթի տակ Ադրբեջանը իր ստորագրությունը չդրեց ու այդ կարգավիճակ ասվածն էլ կամաց-կամաց իջավ, իջավ: Քի Վեսթով Արցախը միանում էր Հայաստանին, այլ հարց է, թե մենք դրա համար ինչ գին էինք վճարելու, նայենք, թե ինչ էինք ստանում միանգամից՝ առանց հանրաքվե, միջանկյալ կարգավիճակի դառնում էր Հայաստանի 11-րդ մարզը այսպես ասեմ: Մադրիդյան սկզբունքներով արդեն հանրաքվե էր նախատեսվում, միջազգայնորեն երաշխավորված միջանկյալ կարգավիճակ, հետո՝ վերջնական, դրա տակ էլ Ադրբեջանը չստորագրեց: Ստացվեց, որ նույնիսկ ամբողջի համար իրենք հրաժարվում են միջանկյալ կարգավիճակ տալուց: Ադրբեջանի կազմից դուրս Արցախի որեւէ կարգավիճակի հետ ադրբեջանցիները չէին համաձայնվում երբեք, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ նախնական ինչ-որ համաձայնություն տալիս էին, վերջին պահին հրաժարվում էին: Բայց օգտվելով այն հանգամանքից, որ Հայաստանը համաձայնում էր այդ նշաձողին, մի հատ էլ էին իջեցնում ու վերջում եկավ հասավ փուլային տարբերակին, այսինքն, դարձավ նորից «տարածքներ՝ խաղաղության դիմաց», ոչ թե՝ «տարածքներ՝ կարգավիճակի դիմաց»: Ու այդ մասին Լավրովը 2018-ի հունվարին ասաց: Ասաց՝ սա փուլային տարբերակ է, Էդվարդ Նալբանդյանը չհամաձայնեց, ասաց՝ սա փաթեթային տարբերակ է՝ փուլային կիրառմամբ: Բայց Պոպովի հայտարարությունից էլ գիտենք, Լավրովն էլ ասաց՝ поэтапный план է»:
Վերադառնալով 2018-ի իրադարձություններին՝ Սերժ Սարգսյանն ասաց, որ ինքը իշխանությունը հանձնել է Կարեն Կարապետյանին: Արման Եղոյանին հարցրեցինք՝ սրանով Սերժ Սարգսյանն ի՞նչ հարց է լուծում, որ ինքը չէ՞ր կարող այդ աստիճան սխալվել ու ձեր «արկածախնդիրներին» հանձներ իշխանությունը: Նա պատասխանեց. «Պարզ բան է, որ ֆորմալ առումով պաշտոնակատար է դառնում առաջին փոխվարչապետը, բայց հասկանալի է, որ կա քաղաքական գործընթաց: Չես կարող քաղաքական գործընթացից դուրս ֆորմալ ձեւակերպումներով իշխանություն ձեւավորես, բա փողո՞ցը, բա հրապարա՞կը, բա շարժո՞ւմը: Այնպես չի լինում, որ որեւէ շարժման ճնշման տակ երկրի ղեկավարը հրաժարական տա, հետո այդ շարժումն էլ գնա տուն, երկրի ղեկավարն էլ ու մի երրորդ մարդ, որն ընդհանրապես կապ չունի շարժման հետ, գա իշխանության»:
Ամբողջ հարցազրույցի ժամանակ Սերժ Սարգսյանը անձնական դերանուններով չէր դիմում ձեզ, ձեր իշխանության ղեկավարին, «սրանք, դրանք» էր ասում, «կապիտուլյանտ» էր ասում, այստեղ վիրավորական էլեմենտներ չե՞ք տեսնում՝ Արման Եղոյանը պատասխանեց. «Դե եթե Աիեւին էլ օրինակ «դա» ասեր, նրանց էլ ասեր՝ «դրանք», գոնե կհասկանայի: Բայց Ալիեւին անունով դիմել, Հայաստանի գործող վարչապետին…»: Դիտարկմանը, որ այսինքն, Փաշինյանին Ալիեւից վատն է համարում՝ Եղոյանը արձագանքեց. «Ստացվում է՝ այո: Այսինքն նա ագրեսո՞ր չի: Էլի նույն գի՞ծն են առաջ տանում, որ Հայաստանն է մեղավոր այս պատերազմի համար: Գոնե հավասարության նշան դներ: Պատերազմի պատճառներն է՞լ ես դու դնում քո իշխանության պատասխանատվության տակ: Միջազգային հանրությունը բա ի՞նչ կասի: Կասի՝ ըհը, ձեր ընդդիմությունն ասում է, որ դուք եք հրահրել, չհրահրեիք՝ չէր լինի: Ալիեւն էլ կազատվի բոլոր տեսակ պատասխանատվությունից: Դա նորմա՞լ է: Մենք նման բան ասե՞լ ենք այն ժամանակ, երբ 2016-ի կռիվը եղավ»:
Հարցին՝ երկրորդ եւ երրորդ նախագահներն ակտիվացել են, դուք հնարավորություն տեսնո՞ւմ եք, որ նրանք վերադառնան իշխանության՝ հաշվի առելով ձեր իշխանության թույլ տված սխալները, բացթողումները՝ Արման Եղոյանը պատասխանեց. «Չգիտեմ, մարդիկ ոնց կուզեն… իմ անձնական շփումները ասում են նրա մասին, որ հիմա նման հնարավորություն չկա: Բայց ես չգիտեմ հետո ինչ կլինի: Ես չեմ ուզենա իմ անձնական շփումների հիման վրա եզրակացություն անել, լուրջ հետազոտություն է պետք: Ամեն դեպքում ես հուսով եմ, որ մեր ժողովուրդը կարողանում է թացը չորից տարբերել: Եթե այստեղ հարցն ուղղակի քավության նոխազ գտնելն է՝ պրոբլեմ չի, եկեք քավության նոխազ գտնենք, բայց դա մեր հարցերը չի լուծելու: Պետք է պատճառները նայել ու խորը վերլուծել: Իսկ այդ պատճառները այս 2,5 տարվա ընթացքում չի, որ առաջացել են, ո՛չ պատերազմի նախադրյալները, ոչ էլ պարտության նախադրյալները: Թե չէ այնպես ստացվեց, որ այս 2,5 տարում ամեն ինչ թա՞րս գնաց, այդպես չի կարող լինել»:
Երբ հարցրեցինք, բա ի՞նչն է «դուզ» գնացել, դուք էլի նախկիններին եք մեղադրում, բայց մենք գիտենք ով է գերագույն հրամանատարը եղել պատերազմի ժամանակ, իր պատասխանատվությունը պիտի՞ կրի, թե՞ չէ՝ Եղոյանը պատասխանեց, որ հարցը մեղքի չափի մեջ է. «Կարելի է մեղքը բաժանել մասերի»: Իսկ թե ո՞ւմ է հասնում մեղքի առյուծի բաժինը՝ Եղոյանը երկար մտածելուց հետո պատասխանեց. «Առյուծի բաժինը ընկնում է այն ուժերին, որոնք անկեղծ չեն ներկայացրել Արցախի հիմնախնդրի կարգավորման պրոցեսը մարդկանց: Եթե Սերժ Սարգսյանը երեկվա նույն հարցազրույցը ունենար Կազանից առաջ, Կազանից հետո, բացատրեր մարդկանց… Որ ասում են՝ ոչմիթիզականություն, դա մե՞նք ենք գեներացրել, կարո՞ղ է ես եմ գեներացրել»:
Ինչ վերաբերում է պատերազմ թույլ տալուն՝ Եղոյանն այսպիսի հակափաստարկ բերեց. «Սիրիայի պատերազմի համար կարո՞ղ է Սիրիայի ղեկավարությունն է մեղավոր, Իրաքի պատերազմի համար էլ Իրաքի՞ ղեկավարությունը, Լիբիայինն էլ՝ Լիբիայի՞նը, հիմա կարո՞ղ է Կիպրոսի…: Պատերազմը քաղաքականության շարունակությունն է՝ այլ գործիքներով, դա մի օրում չի սկսվում: Միշտ չի, որ պատերազմից խուսափել հնարավոր է, պատերազմը կարելի է հետաձգել: Այ եթե դուք հիմա հարցնեք՝ իսկ չէի՞ք կարող հետաձգել, դուք էլ հետաձգեիք: Կարող էինք՝ ինչ-որ գին էլի վճարելով դրա դիմաց՝ նշաձողն անընդհատ իջեցնելով այն ստանալիքի, որի մասին խոսում էր Սերժ Սարգսյանը»:
Հարցին՝ իսկ ինչո՞ւ էիք իջեցնում նշաձողը, իր զրոյական կետից է սկսել Փաշինյանը բանակցությունը, թող բարձր նշաձողից սկսեր՝ Եղոյանը պատասխանեց. «Ոչ թե զրոյական կետից, այլ՝ ասել է իմ կետից եմ սկսում: Իմ կետ ասելով՝ ինքը նկատի ունի ոչ թե բանակցային սեղանին դրված թուղթը, այլ՝ Հայաստանի ղեկավարի վերաբերմունքը այդ թղթին: Այդ թուղթը չի փոխվում, չէ՞, մնում է նույնը»:
Թե ինչո՞ւ այդ դեպքում չէր ասում, որ շարունակում է Սերժ Սարգսյանի քաղաքականությունը՝ Եղոյանը պատասխանեց. «Որովհետեւ չէր շարունակում նրա քաղաքականությունը, ձգտում էր Արցախը ներգրավել՝ որպես բանակցային կողմ…Ասում էր՝ Արցախի փոխարեն չեմ բանակցի, Հայաստանի տեղը կբանակցեմ»: Իսկ թե ինչու վերջում բոլորի տեղը մենակով որոշեց ու ստորագրեց՝ Եղոյանը պատասխանեց, որ հարցի պատերազմական կարգավորման տարբերակը եղավ, ոչ թե քաղաքական:
Հռիփսիմե ՋԵԲԵՋՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
17.02.2021
