ԱԺ-կառավարություն հարցուպատասխանի ժամանակ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, պատասխանելով Նաիրա Զոհրաբյանի հարցին, հայտարարեց. «Շուշին հակամարտությունից եւ ազատագրումից առաջ ունեցել է 90 եւ ավելի տոկոս ադրբեջանական բնակչություն: Այսինքն, դուք ուզում եք ասել, որ 90 եւ ավելի տոկոս ադրբեջանական բնակչություն ունեցող Շուշի քաղաքը հայկակա՞ն է իր այդ կարգավիճակով»:
Այս առնչությամբ այսօր ԱԺ արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Ռուբեն Ռուբինյանը հարցին՝ Փաշինյանի այդ ելույթը ադրբեջանական ԶԼՄ-ների առաջին էջերում հայտնվեց, հիմա Շուշին հայկակա՞ն է, թե՞ ադրբեջանական՝ պատասխանեց. «Վարչապետի ելույթն ամբողջովին խեղաթյուրված է ներկայացվել ե՛ւ մամուլում, ե՛ւ տարբեր ընդդիմադիր քաղաքական գործիչների խոսքում: Շուշին պատմական հայկական քաղաք է եւ դա պատմագիտական փաստ է»:
Ռուբինյանն ասաց, որ պատերազմից առաջ՝ 1987 թվականի դրությամբ Շուշիի բնակչության մոտ 90 տոկոսն ադրբեջանցիներ էին, հետեւաբար, ենթադրյալ վերադարձի դեպքում Շուշիի բնակչությունը պետք է դառնար 90 տոկոսով ադրբեջանական: Ըստ Ռուբինյանի, Փաշինյանի ասածը եղել է հետեւյալը՝ եթե ես համաձայնեի Շուշի փախստականների վերադարձին, արդյոք Շուշին կմնա՞ր հայկական. «Դուք ասեք՝ այս խոսակցությունն ընդհանրապես Շուշիի՝ հայկական լինել կամ չլինելո՞ւ մասին էր, թե՞ փախստականների վերադարձի արդյունքում Շուշիի փաստացի վերահսկողության: Ընդդիմադիր հատվածի եւ մամուլի մի զգալի հատված գիտակցաբար խեղաթյուրել է վարչապետի խոսքը»:
Կարդացեք նաև
Ռուբինյանը հավելեց, որ բոլորն էլ գիտեն, որ մինչեւ 1920-ը Շուշին մեծամասամբ եղել է հայկական, հայաթափվել է՝ էթնիկ զտումների, այդ թվում՝ խորհրդային Ադրբեջանի հակահայ քաղաքականության բերումով, բայց 87թ.-ի դրությամբ Շուշիի բնակչության 90 տոկոսը ադրբեջանցիներ են եղել ու երբ խոսվում է փախստականների վերադարձի մասին, նկատի ունեն 87-ից հետո այնտեղ ապրած բնակչությանը:
Լրագրողները Պուտինի խոսքը մեջբերեցին, որ այն լինելու էր հայկական վերահսկողության ներքո, Ռուբինյանը պատասխանեց. «Վարչապետը մերժել է այդ առաջարկը ոչ թե ընդհանրապես, այսինքն, վարչապետը չի մերժել փախստականների՝ այդ թվում Շուշի վերադարձը, նա համաձայնվել է այն պայմանով, որ դա տեղի ունենա կարգավիճակի հարցի ճշգրտման հետ համընթաց առնվազն: Երբ փախստականները վերադառնում են այն պայմաններում, երբ ո՛չ միջանկյալ կարգավիճակ կա ֆիքսված, ո՛չ ֆիքսված կա վերջնական կարգավիճակի ֆիքսման մեխանիզմ, եւ մեկ այլ բան է, երբ դա տեղի է ունենում այլ պայմաններում: Ամբողջ բանակցային գործընթացում փախստականների վերադարձի հարց դրված է եղել եւ հայկական կողմը դեմ չի եղել, բայց դա կապված է եղել կարգավիճակի հարցի հանգուցալուծման հետ»:
Ռուբինյանը հարցադրում արեց. «Հարց եմ տալիս՝ 92 թվականի սկզբին Շուշին արդյոք հայկական վերահսկողության տա՞կ էր: Ո՛չ: Շուշին ազատագրվեց 92-ից հետո: Ենթադրենք, եթե վարչապետը համաձայնվեր 2021-ին 90 եւ ավելի տոկոսը, որի բնակչությունը՝ ադրբեջանցիները բնականաբար չէին ճանաչելու Արցախը, իրենց համարելու էին, որ իրենք Ադրբեջանում են, արդյոք դրա բերումով Շուշին լինելու էր հայկական վերահսկողության ներքո՞»:
Հարցին՝ թեկուզ, եթ այդպես լիներ, դա ավելի լավ չէ՞ր, քան այն, ինչ մենք հիմա ունենք՝ Ռուբինյանը պատասխանեց. «Հետադարձ հայացքով ամեն ինչ կարելի է համեմատական նայել: Երբ խոսքը գնում է կոնկրետ հոկտեմբերի այդ օրվա մասին, եղել է իրավիճակ, որ կարելի է կռվել, պայքարել եւ չհանձնել Շուշին եւ կարելի է է չպայքարել: Ընտրվել է պայքարելու ճանապարհը»:
Հարցին՝ հետադարձ հայացքով երբ նայում եք, սխալ չի՞ եղել այդ որոշումը՝ Ռուբինյանը պատասխանեց. «Իմանալով արդեն պատերազմի արդյունքը՝ անշնորհակալ գործ է գնահատել՝ սխա՞լ որոշում էր, թե՞ ոչ: Նույն տրամաբանությամբ 91-ին ՀՀ ղեկավարները կարող էին գնահատել, որ շանսերը քիչ են եւ չկռվեին: Կարող էին, չէ՞, Սարդարապատի ճակատամարտից առաջ այն ժամանակվա զինվորականները որոշեին, որ շանսերը շատ քիչ են եւ չկռվել»:
Ռուբինյանը համաձայնեց՝ կա մի փաստ՝ այս պատերազմի արդյունքը «լավը չէ»:
Հռիփսիմե ՋԵԲԵՋՅԱՆ
