«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Հելսինկյան նախաձեռնություն-92 Լեռնային Ղարաբաղի կոմիտեի համակարգող, խաղաղության և մարդու իրավունքների միջազգային մրցանակների դափնեկիր Կարեն Օհանջանյանը։
– Պարոն Օհանջանյան, անցած 2020 թվականը ծանր տարի էր Արցախի համար։ Կորսվեց հայրենիքի տարածքի մեծ մասը։ Ինչո՞ւ, Ձեր կարծիքով, դա տեղի ունեցավ, արդյոք հնարավոր չէ՞ր խուսափել պատերազմից։
– Եթե վերադառնանք պատերազմի հետևանքների մասին դիտարկումներին առ այն, որ մեծ հաշվով կորսվեց հայրենիքը և, ընդհանրապես, հայկական երազանքը, ակամայից սկսում ենք վերլուծել նման պարտության պատճառները: Պատճառները բխում են 2018-ի հույսերի հեղափոխության մեր էյֆորիայից, որը իշխանության բերեց բացարձակ անգրագետ, ոչ պրոֆեսիոնալ և ոչ ազգային կառավարություն, մի կառավարություն, որը երբեք չի գիտակցել, թե ինչ է նշանակում պետություն, ինչ է նշանակում ազգ, և ինչ է նշանակում պատիվ և արժանապատվություն: Մենք ազգի «մնացուկին» բերեցինք իշխանության և հիացանք միայն նրանով, որ վերջապես ազատվեցինք ավելի քան 20 տարի երկիրը ղեկավարած կոռումպացված իշխանություններից: Արդյունքում փողոցային խաժամուժը սկսեց իշխանությունից հեռացնել երկու հայկական պետությունների բոլոր իրական հեղինակություններին։
Հատկապես նախանձախնդրորեն այս անառակները սկսեցին ճնշել Արցախում պետական շինարարության մեծ ռազմական ղեկավարներին և գեներալներին: Գեներալներ Լևոն Մնացականյանը, Արշավիր Ղարամյանը, Սամվել Կարապետյանը և նույնիսկ Արցախի նախագահ Բակո Սահակյանը, ովքեր այնքան բան էին արել Արցախի համար, որքան ոչ ոք չէր կարող, անմիջապես խայտառակվեցին: Փոխանակ շարունակելու կառուցել իր զինված ուժերը և կառուցելու պետականություն, երկիրը նետվեց քաոսի անդունդը, հանուն մի բանի՝ բավարարել Հայաստանի ամենահազարավոր պատմության մեջ ամենաանարժեք առաջնորդի քմահաճույքները: Արդյունքում բանակը սկսեց փլուզվել, և Արցախի պետականությունը սկսեց ճաքեր տալ։ Կեղծիքներով ուղեղները լվացած զանգվածը չնկատեց ամբողջ բացասականը և շարունակեց գոռալ «Նիկոլ»։
Կարդացեք նաև
Ես նրանցից մեկն էի, ով աջակցում էր Արայիկ Հարությունյանի առաջադրմանը, քանի որ գիտեի նրա կառավարման լավ հմտությունները որակյալ տնտեսագիտության ոլորտում: Եվ հիմա շատ ցավում եմ, որ ճգնաժամային պայմաններում ես չտեսա նրա արժեքայնությունը որպես մենեջեր: Այնուամենայնիվ, պատերազմի սկզբում մենք արդեն ունեինք մասնատված բանակ: Բայց պատերազմը դադարեցնելու հնարավորություն դեռ կար առաջին իսկ օրերին, ինչպես դա եղավ 2016-ին: Անհրաժեշտ էր հենց առաջին օրը զանգվածային հրետանային և հրթիռային հարձակում սկսել Գյանջայի և Ադրբեջանի այլ քաղաքների վրա և այնտեղ խուճապ տարածել։ Դա չի արվել պատերազմից սկզբից ավելի քան 10 օր, երբ Ադրբեջանը գործնականում ոչնչացրեց հայկական զորքերի հակաօդային պաշտպանության բոլոր համակարգերը և սկսեց հարձակումը արդեն իսկ Արցախի տարածքում:
Ինձ համար միանգամայն ակնհայտ է, որ սա պայմանավորված պատերազմ էր Ռուսաստանի հովանու ներքո, և արդյունքը նախապես հայտնի էր: Հայ ժողովրդի երկու պետական հանցագործներն ու դավաճանները միասին՝ Նիկոլ Փաշինյանը և Արայիկ Հարությունյանը, իրենց կառավարություններով հանդերձ գիտեին, որ իրենք պետք է պարտվեն, բայց նրանք խաղում էին ժամանակի հետ, որպեսզի Ադրբեջանը նվաճեր պայմանավորված դիրքերը և սպաներ ավելի քան 6 հազար գեղեցիկ հայ զինվորների, ազգի հերոսներին։ Հետադարձ հայացք գցելով՝ ես ավելի քան համոզված եմ, որ եթե Հայաստանի և Արցախի ղեկավարությունը առաջին իսկ ժամերին հարձակվեր Ադրբեջանի քաղաքների և ենթակառուցվածքների վրա՝ որպես պատասխան միջոց, այսօր մենք այս պատերազմում հաղթողներ կլինեինք: Ուստի Նիկոլ Փաշինյանին և Արայիկ Հարությունյանին պետք է դատի ամբողջ ժողովուրդը:
– Դուք ի՞նչ առաջնահերթություններ եք տեսնում 2021 թվականին, կառավարության ներսում, պետական համակարգում տեղի ունեցած փոփոխությունները արդյոք բավարա՞ր են իրավիճակի շտկման համար։
– Այն, ինչ կատարվում է Արցախի կառավարության հետ, իրական ֆարս է: Արայիկ Հարությունյանը ամեն կերպ փորձում է մնալ իշխանության գլխին: Սա վերաբերում է նաև Նիկոլ Փաշինյանին: Կառավարության որոշ առանցքային պաշտոնյաներին մի դիրքից մյուսը տեղափոխելը խնդրի լուծում չէ:
Խնդիրն այն է, որ Արցախը՝ որպես ինքնահռչակ պետական կառույց, այն տեսքով, որով գոյություն ուներ պատերազմից առաջ, գոյություն չունի: Գոյություն ունի տարածքի մեկ հինգերորդ մասը, որը սահմանադրորեն կոչվել է Արցախի Հանրապետություն, և, հետևաբար, մենք պետք է ելնենք այս փաստից և հնարավոր ամեն ինչ անենք, որ այժմ ունենանք և զարգացնենք մեր ներուժը, որպեսզի հետագայում կարողանանք փոխել իրավիճակը այս տարածքների շուրջ, այն է՝ հետագայում հնարավորություն ունենանք վերադարձնել կորցրած դիրքերը։ Մենք իրավունք ունենք դա անելու՝ ելնելով այդ տարածքների պատմականորեն հայերին պատկանելությունից: Այն, ինչ տեղի է ունենում Արցախի և Հայաստանի կառավարությունների հետ, սարսափելի է։ Հստակ կարող եմ ասել, որ այս ապաշնորհ խմբակն ի վիճակի չէ լուծել մեր ժողովրդի առջև ծառացած որևէ խնդիր: Եվ մենք պարզապես պարտավոր ենք հնարավորինս շուտ վերազինել մեր զինված ուժերը ամենաժամանակակից զենքով՝ միաժամանակ ներդաշնակեցնելով զինված ուժերը ինչպես պաշտպանական, այնպես էլ հարձակողական քաղաքականության համատեքստում: Մեր զինված ուժերի հարձակողական քաղաքականության մասին խոսելն այժմ կարող է ծիծաղելի թվալ, բայց դա պետք է լինի զինված ուժերի արդիականացման օրակարգի առաջին կետը, որը ներառում է մարդկային ռեսուրսների մոտեցումների փոփոխություն: Այս ամենը, ներառյալ տնտեսական զարգացման տեսլականը, պատերազմի արդյունքում առաջացած սոցիալական խնդիրների լուծումը, կրթությունը, գիտությունը պետք է լինեն Արցախի և Հայաստանի կառավարությունների օրակարգում: Բայց այս կառավարությունները ի վիճակի չեն հեղափոխություն և լուրջ վերափոխում կատարել հետպատերազմյան մտածողության մեջ՝ ինչպես իշխանությունների, այնպես էլ քաղաքացիների համար:
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր կայքում
