Միջազգային իրավունքի մասնագետ Արա Ղազարյանի կարծիքով՝ ի տարբերություն 2016-ի, այս անգամ ՀՀ կառավարությունը կարծես առաջ է անցել միջազգային իրավական ատյաններում դիմելու հարցում: «Մեդիա կենտրոնում» հրավիրված քննարկմանն իրավապաշտպանը հայտարարեց՝ այն ժամանակ մասնավոր խմբերն էին այդ բեռը կրում, հիմա կարծես կառավարությունը հովանոց համակարգ է ստեղծել. անհատական գանգատները, որ ուղարկեն իրավապաշտպանները, հնարավոր է Եվրոպական դատարանն ասի՝ քննում է միջպետական գանգատի շրջանակում:
Արա Ղազարյանը նկատեց՝ ի վերջո հայտնի չէ՝ կառավարությունը շարունակելո՞ւ է այս գործընթացը, թե ոչ, քանի որ ՄԻԵԴ-ն իր հայտարարությամբ ակնարկեց՝ բավական է ուղարկել հրատապ միջոց կիրառելու վերաբերյալ դիմումներ. դա կքննեմ գանգատի շրջանակներում: Այս առիթով նա ասաց. «ՀՀ կառավարությունը պետք է որոշի՝ ներկայացնո՞ւմ է գանգատ, թե՞ ոչ: Կարծես նախաձեռնել է երկրորդ դատավարությունը սկսել Արդարադատության միջազգային դատարանում. այստեղ հայցի առարկան չպետք է համընկնի»:
Արա Ղազարյանը նշեց, թե ինչ հիմքերով ՀՀ-ն կարող է գանգատ ներկայացնել ՄԻԵԴ. «Մարդու իրավունքների, միջազգային քրեական իրավունքի և միջազգային հումանիտար իրավունքի խախտում: Պատերազմական հանցագործությունները, ֆոսֆորային ռումբերի օգտագործումը, քաղաքացիական բնակչության դեմ ուղղված հանցագործությունների փաստերը կարող ենք օգտագործել: Պատերազմական ակտիվ փուլում գրեթե անհնար էր աշխատել անհատական գանգատների վրա. ապացույցներ չէինք կարողանում հավաքել: Հիմա ապացույցներ կարողանում են հավաքել: Ամեն ինչ կառավարությունը վերցրել է իր ձեռքը, փորձում է միջպետական գանգատի շրջանակներում դա անել: Գուցե դա լավ է. տեսնենք՝ ինչ է լինում»:
Գնահատելով եղած ապացույցների բազան՝ Արա Ղազարյանը նշեց. «Առնվազն հինգ կամ վեց հիմքով կարելի է ապացույցներ հավաքել: Ռազմագերիների հարցով ապացույցները բավարար են, ունենք Եվրոպական դատարանի որոշում, տեսապատկերներ, այնպիսի անձինք, որոնք Ադրբեջանի պաշտոնատար անձինք են: Հեռահար ռմբակոծություն քաղաքացիական բնակչության դեմ. այս հարցով ՀՀ-ի և Արցախի օմբուդսմենները բավարար փաստեր հավաքել են, բավարար չափով ֆիքսել: Նույնը կարող են պնդել նաև ադրբեջանցիները՝ Տերտերի, Գյանջայի վերաբերյալ»:
Կարդացեք նաև
Արա Ղազարյանը փաստեց՝ 2016-ի դեպքերով Ադրբեջանը շատ ավելի դիմումներ է ներկայացրել քաղաքացիական բնակիչների կողմից ՄԻԵԴ, այդ թվում նաև մահվան դեպքերի, քան Հայաստանը: Այլ բան է, որ ՄԻԵԴ-ը նախ զտեց այդ գործերը, կիրառեց բարձր չափանիշ, որով գործերի մի մասը մերժվեցին:
Նա փաստեց՝ այժմ սկսվել է մարմինների, դիերի փոխանումը՝ պարզ կդառնա՝ արդյոք դիակապտության դեպքեր եղե՞լ են, թե ոչ. «Կոնվենցիայի 2-րդ, 3-րդ հոդվածի խախտման հարց է: Գերիների գնդակահարման հարց ունենք. ապացույցներն ամուր են, ռասիզմի հիմքով երկու դատական ակտ կա ՄԻԵԴ-ում, հետագայում այս դատական ակտերով հաստատվելու են՝ Ադրբեջանը վարում է հայատյաց քաղաքականություն ի խախտում միջազգային իրավունքի»:
Արա Ղազարյանի կարծիքով՝ մեր ապացույցները դեռ բավարար չափով արձանագրված չեն արգելված զինատեսակներով պատերազմ վարելու հարցով իրավունքի խախտումները հիմնավորելու առումով. «Գուցե ավելի մասնագիտական մարմինների կողմից ներկայացված տվյալներ են պետք, որը սովորական մոնիտորինգի խմբերը դժվար կարողանան անել : Դեռ մի քանի տարի պետք է մինչև այս ամենը հավաքվի, ամբողջացվի, ներկայացվի: Գոնե գիտենք, որ մեկ դատ ունենք վարույթում: Բայց սա քիչ է. ապագայում Ադրբեջանը կփորձի յոթ շրջանների վերաբերյալ ինչ-որ ռեպարացիայի հայց ներկայացնել, բայց դա կարող է հայելային էֆեկտ ունենալ. հայկական կողմից կարող է նման հայտ ներկայացվել: Մյուս կողմից էլ, որ Ադրբեջանը նման հայց կարող է ներկայացնել, այդ հեռանկարը աղոտ է»:
Հարցին՝ հնարավո՞ր է հասնել կոնկրետ անձանց նկատմամբ քրեական պատասխանատվության կիրառման, Արա Ղազարյանը պատասխանեց. «Անհատականացնել գանգատը ներկա պայմաններում ես կասեի անհնար է, եթե խոսքը չի վերաբերվում այնպիսի դեպքերի, ինչպիսիք են ցեղասպանության կազմակերպումը, հազարավոր մարդկանց կոտորման հրահանգը: Մասշտաբներն այն չեն, որքան էլ դժբախտություն է տեղի ունեցել ՀՀ-ում, Արցախում, բայց դա չունի այն մասշտաբները, որ տեղի են ունեցել 1992-1995-ին Բոսնիայում, Կոսովոյում: Այնտեղ ցեղասպանություն է տեղի ունեցել: Մեկ քաղաքից սպանել են երկու-երեք օրվա մեջ ութ հազար տղամարդու՝ խտրականություն գենդերային հիմքով, կրոնական, էթնիկ պատկանելության հիմքով»:
Արա Ղազարյանը փաստեց՝ արցախյան 44-օրյա պատերազմում ունենք պատերազմական մեթոդների ընտրության հարցում լուրջ խախտումներ ու մանրամասնեց. «Առնվազն երկու պետություններ նշել են, որ ունեն ապացույցներ, որ ներգրավված են վարձկաններ, այն էլ, որ հարում էին ահաբեկչական խմբերին, բայց ապացույցները պետք է ունենան նաև առատություն: Ունենք առնվազն երկու կալանավորված անձ, որոնք հարցաքննվել են քննչական կոմիտեի կողմից: Չեմ կարծում՝ այդ երկուսը բավարար են միջպետական գանգատի համար»:
Aravot.am-ի հիշեցմանը՝ ՄԻԵԴ-ում ՀՀ կառավարության նախկին ներկայացուցիչ Գևորգ Կոստանյանը հայտարարել էր, որ դեռ երկու տարի առաջ ահազանգել էր՝ Ադրբեջանը Հայաստանի դեմ հայց է նախապատրաստում՝ կապված Արցախում և 7 շրջաններում Ադրբեջանի կողմից իբր թե կրած նյութական վնասի փոխհատուցման կապակցությամբ, սակայն նրանք դա չէին կարողանում անել, քանի որ չունեին բավարար ապացույցներ առ այն, որ Հայաստանն է պատասխանատու սուբյեկտը: Անգամ վարձել էին վնասների հաշվարկման միջազգային կազմակերպություն, որը գնահատել էր Ադրբեջանին հասցված վնասները՝ ավելի քան 50 մլրդ ԱՄՆ դոլար: Հայաստանի վարչապետը, նոյեմբերի 9-ին ստորագրելով հայտնի փաստաթուղթը՝ ըստ էության արդյոք հաստատե՞լ է, որ ՀՀ-ն է պարտավորության սուբյեկտ, և դրանով իսկ ուղղակիորեն ստանձնե՞լ է պարտավորություն ցանկացած պատճառված վնասի համար, Արա Ղազարյանը պատասխանեց. «Մինչ վնասի փոխհատուցման պահանջ ներկայացնելը՝ նախ Ադրբեջանը պետք է ունենա դատական ակտ, որում սահմանված է խախտում: Ենթադրենք եղել է արդարադատության միջազգային ատյանի ակտ. գոնե 10-15 տարի պահանջվելու է: 10-15 տարի կտևի վարույթը, նոր կարելի է ներկայացնել փոխհատուցման պահանջ, գումարած այս դատարանում, որ դատական վարույթ հարուցվի, երկու կողմերի համաձայնությունն է պետք: Առաջիկայում սկսվելու են համաձայնագրի աշխատանքները խաղաղության պայմանագրի շուրջ, և հենց այն կարող է կասեցնել այս բոլոր դատավարությունները, որովհետև կարող է խաղաղության պայմանագրով նախատեսվել երկուստեք փոխհատուցումներ: Ռազմական գործողությունների պատճառով ավելի շատ հենց Արցախի քաղաքներն ու գյուղերն են կրել վնասներ, հայերն էլ կարող են հաշվել վնասները, մանավանդ ապացույցներն ավելի շատ են, որ հենց Ադրբեջանն է սկսել պատերազմ: Ասել, որ Ադրբեջանի վնասները 50 միլիարդ են, արկածախնդրություն է, անհեռանկարային, շատ մշուշոտ: Ու տեսականորեն նույն հայտարարությունը կարող է անել նաև Հայաստանը»:
Տաթև ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
