Շուշին ինձ համար յասամանի բույր է՝ տիեզերքի գույների պես արբեցնող: Իմ սրտում գարուններն անավարտ են, իսկ յասամանը՝ միշտ ծաղկած…Շուշիի հետ ինձ «ծանոթացրել» է Վարդանը. իմ երազներում նա միշտ մի ճյուղ յասաման է ինձ մեկնում՝ իր եւ իմ սիրելի յասամանը
Նա է պատմել, որ երջանկությունն այնտեղ է՝ Շուշիում. ես դա հասկացա դեռ այն ժամանակ, երբ «Շուշի» հասնող կյանքից հոգնած «Պազիկ»-ն աշխարհի ամենատաք ու փափուկ փոխադրամիջոցը թվաց: Երջանկությունը՝ երբ լուսաբացին քեզ պատշգամբում գրկում է մառախուղը, հետո ցրվում, որ ցույց տա հորիզոնը հսկող լեռները:
Շուշիում լուսաբացը հավերժ է թվում, ժամանակը՝ կանգնած: Շուշիում հյուրանոցն առանց նախաճաշի լքել ես ուզում, որ թարմ օդով, տերեւներից կաթող ցողով վերջապես կշտանաս, հետո արագ հասնես ճերմակ գեղեցկուհուն:
Կարդացեք նաև
Առաջին անգամ այս տաճարի առաջ եմ հասկացել՝ լռությունը գույն ունի եւ այն ճերմակ է: Թե ուզում ես մոտ լինել ժայռակերպ Արարչին, արի քարակերտ Շուշի:
Այստեղ ամեն փողոց ու անկյուն մի «գրադարան» է՝ ամփոփած կռվի, արյան, հրաժեշտի ու հաղթանակի արցունքը հավերժացրած գրքերի էջերով՝ փոշոտ, բայց երբեք չմոխրացող, քանդված, բայց երբեք չխոնարհվող:
Վարդանն ականջիս «ասում» է՝ «ես կարողանում եմ հոտառությամբ գտնել գրադարանները»: Շուշիում առաջին անգամ լինելով ես հասկացա, որ հոտառությամբ գտնում եմ ավերակները…Վարդանի մասին երբեք անցյալով չեմ խոսում, եւ քո մասին էլ՝ Շուշի, երբեք անցյալով չեմ խոսի:
Հայացքս քարակույտերին՝ շարունակում եմ քայլել՝ թարմության հոտով խոտի ու ծաղկի շաղով թրջելով ոտքերս: Վարդանը «պատմում» է, թե ինչպես էր փոքր ժամանակ քրոջ հետ «կռիվ-կռիվ» խաղալիս «ազատագրում» գրքերը…հետո «զրույցից» ինձ շեղում են զույգ աշտարակներ՝ մեկի գագաթը կիսաքանդ:
Բարեւում եմ տեղացի փոքրիկ տղային ու խնդրում՝ «ցույց կտա՞ս՝ ո՞նց հասնեմ է՜ն աշտարակների մոտ»: Տղան կիտում է հոնքերը, ապա առանց «բարեւ»-իս պատասխանելու՝ գլխով անում ու քայլում ավերակների կողմը: 90-ականներից շնչող մի քանի փլատակ այն կողմ գողտրիկ ծառուղի է՝ պաշտպանված մոշի բարձր թփերով:
Արահետով քայլում եմ ինչպես հեքիաթում՝ չնկատելով, որ տղան կորել է տեսադաշտից: «Բալե՞ս»,-ձայն եմ տալիս, ինչից հետո երեխան հետ է գալիս եղինջների թփերի միջով, որպեսզի հետեւեմ իրեն: Այնպես էր քայլում, կարծես եղինջն իր համար երիցուկի դաշտ լիներ…
Հետո ձեռքերս քերծելով այս ու այն կողմ եմ տալիս «երիցուկների» ու մոշի խիտ կույտերը եւ հայտնվում մեկ այլ աշխարհում…Դարերը կարծես մոռացել էին խիտ կանաչի ու ծառերի մեջ կորած մզկիթը…Մի պահ քարանում եմ ու վայելում եթերային լռությունը…միայն շան հաչոցն է լսվում հեքիաթում, ապա թռչունների երգն է լցվում մոռացված թագավորություն:
Տղան հայացքով կանչում է, բայց աչքս աշտարակներից չեմ կտրում: Փոքրիկը հուշում է՝ բարձրանալու տեղ կա. վայրկյաններ անց ոտքս դնում եմ մեկ մարդու «տեղավորող» առաջին աստիճանին: Նեղ ու փոշոտ «խողովակի» մեջ ոլորանները, թվում է, չեն վերջանում…Հաստ հողաշերտով պատված աստիճաններին սայթաքող ոտքերս թեք եմ դնում՝ ինչպես սարի բարձունքը հաղթահարելիս:
Թունելի ծայրում լույս գտածի պես հասնում եմ աշտարակի գագաթին ու խորը շունչ քաշում. արեւի վերջին շողին հասցրի ասել «առայժմ»…
Բարձրությունից արբած՝ հենվում եմ կիսավեր ծածկի տակ մնացած պատին: Բարձունքը իմն է, բայց՝ միայն բարձունքը…Շուրջս պատմություն է՝ քամու վշշոցի, չչորացած արյան, հեռվում ղողանջող զանգի արանքում:
Ավելի հեռվում փոքրիկն է՝ հավերժ հաղթահարած «երիցուկների» թփուտները: Շուրջս Շուշին է՝ Արցախի եւ իմ սիրտը: Սիրտ, որը բաբախելու է: Շուրջս Շուշին է՝ քաղաք վերերկրային. քաղաք, որտեղ ես վերադառնալու եմ: Ծնկելու եմ ճերմակ գեղեցկուհու առաջ ու որպես աղոթք քո խոսքերն եմ ասելու, Վարդան. «Շուշին ազատագրված է՝ հանգստացի…»:
Լուիզա ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ
Լուսանկարները՝ հեղինակի
