Ղուրանում թուրքերն անվանվում են «մարդկության թշնամիներ ու գազաններ», «ռասա, որ մարդկությանը թշվառություն բերեց»։ Հակաթուրքական մտքերով է ողողված նաեւ վաղ շրջանի իսլամական գրականությունը:
Փարիզի Սորբոնի համալսարանի դասախոս Ալբեր Սորելը 20-րդ դարի սկզբին ասել է, որ. «Պատմության մեջ չբացահայտված երկու անհայտ կա. դրանցից մեկը երկրի բեւեռների հայտնաբերումն է, իսկ մյուը՝ թուրքերը…»:
Թուրքերի հոգեբանության հիմքում ի սկզբազնե ընկած էին նրանց տգիտությունը, մոլեռանդությունը, բարբարոսությունը, հետամնացության ծնած եսասիրությունը, դաժանությունը, զավթողականությունը, ռասիզմն ու ազգայնամոլությունը, ինչը միջնադարից այս կողմ ոչ մի փոփոխության չի ենթարկվել եւ նրանց մոտ ամենեւին էլ ձեռքբերովի հատկություն չէ, այլ անցել է մայրական կաթով: Իսկ դա նշանակում է, որ նրանց փոխելն ու վերադաստիարակելն անհնարին կլինի:
Դեռ վաղ ժամանակներից թուրքերը վատ համբավ ունեին, իսկ թուրք կոչվելը նախատինք էր համարվում: Թուրքերի անմարդկային որակների մասին են փաստում նաեւ տարբեր ազգերի ու ժողովուրդների հետեւյալ ասացվածքները. «Թուրքի հետ ընկերություն արա, փայտը ձեռքիցդ մի քցի (հայկական)»: «Աքաղաղը ձու չի ածի, թուրքն էլ` մարդ չի դառնա, (ռումինական)»: «Հավը թռչուն չէ, թուրքն էլ` մարդ չէ (ուկրաինական)»: «Լավ թուրքը` մեռած թուրքն է: Վատ կյանքը նման է թուրքի հետ հարեւան լինելուն (քրդական)»: Չսպասված հյուրը թուրքի է նման (ռուսական)»: «Սատանան շատ կերպարանքներ ունի, որից մեկը թուրքի է (ասորական)»: «Որտեղով թուրքն է անցել, այնտեղ բուսականություն չի աճում (բուլղարական)»: «Եթե թուրքը խաղաղության մասին է խոսում, ուրեմն պատերազմ է լինելու (հունական)»: «Մարդիկ կառուցում են, թուրքերը` ավերում (սերբական)»: «Թուրքը կարող է գիտնական դառնալ, բայց մարդ չի դառնա (պարսկական)»։ «Ավելի շուտ հավը կթռնի, քան թուրքը կսովորի սիրել (արաբական)»: Իսպանացիները դիմացինին վիրավորելու համար նրան «թուրք» են անվանում: Ֆրանսերենում «լրիվ թուրք է» արտահայտությունը կիրառվում է կոպիտ, անտաշ եւ անխիղճ մարդուն բնութագրելու համար:
Կարդացեք նաև
Ըստ եվրոպական երկրների ավանդազրույցների՝ թուրքերը պատկերվել են մարդակեր՝ կիսամարդ եւ կիսագայլ կերպարանքով: Թուրքի համար խնդիր չէ մարդկանց դաժանաբար մորթելը, տուն, գերեզման ու եկեղեցի քանդելն ու պղծելը՝ որպես թարմ օրինակ՝ Ռամիլ Սաֆարովի հերոսացումը քնած հային կացնահարելու համար, Ֆրանսիայում ուսուցչին գլխատելն ու եկեղեցում մարդկանց կոկորդները կտրելը, ադրբեջանցիների կողմից հայ ռազմագերիների համացանցում հայտնված խոշտանգման անմարդկային կադրերը կամ Ադրբեջանի իշխանությունների անտարբերությունը սեփական զինվորների դիերի նկատմամբ, որ արդեն շուրջ 30 օր է՝ թափված են մարտադաշտում եւ հոշոտվում են գազանների կողմից: 1924թ. սահմանադրությամբ քաղաքացիությունը սահմանող 88-րդ հոդվածով «Թուրքիայում՝ անկախ կրոնական եւ ռասայական պատկանելությունից, բոլորը «թուրք» են կոչվել»:
Իսկ Թուրքիայի վարչապետ Իսմեթ փաշան՝ 1925թ. ապրիլի 27-ին «Վաքիթ» թերթում հրապարակված հայտարարության մեջ ընդգծում էր, որ ռեժիմը ռասիզմի մեջ հետեւողական է լինելու. «Ազգությունը մեզ միացնող միակ բանն է: Մեր պարտականությունը թուրքական հայրենիքում գտնվողներին անհապաղ թուրք դարձնելն է: Թուրքերին ու թուրքիզմին ընդդիմացող տարրերին վերացնելու ենք: Հայրենիքին ծառայողներին ընտրելիս առաջնորդվելու ենք նախ եւ առաջ այդ մարդկանց թուրք եւ թուրքիստ լինելու հանգամանքով…»: 1932թ. հուլիսի 2-11-ը կայացած Պատմության առաջին համագումարին քննարկման էր դրվել թուրքական պատմական թեզը, ըստ որի՝ աշխարհում բոլոր քաղաքակրթություններն առաջացել են թուրքերից: Իսկ 1936-ին, երբ Թուրքիայում տարածվում էր Արեվի լեզվի տեսությունը, որի համաձայն՝ «Եվրոպայից Աֆրիկա եւ նույնիսկ մինչեւ Ամերիկա բոլոր մշակութային լեզուները ծագում են թուրքերեն մայր լեզվից»:
Դրան հակառակ գերեվարված ադրբեջանցի զինծառայողը վիրահատվել է հայ բժիշկների կողմից եւ նրա նկատմամբ ցուցաբերվում է մարդկային վերաբերմունք: Թուրքի համար է ասված՝ նպատակն արդարացնում է միջոցը թեւավոր խոսքը, նրա հիմնական զենքն է ստորաքարշությունը, քծնանքը, կաշառելը, խաբելը եւ շանտաժը:
Թուրքը անհուսալի ու անվստահելի գործընկեր է, նա երբեք չի պահում իր խոստումը, պատասխանատվություն չի զգում իր արարքների համար: Թուրքի, այսպես կոչված, «իմաստուն» դիվանագիտության փիլիսոփայության հիմքում ընկած է բոլորին խաբելու ու քցելու մշակույթը: Դրա թարմ վկայությունն է վերջերս երեք անգամ հրադադարի ռեժիմի խախտումը Ադրբեջանի կողմից Ղարաբաղյան պատերազմում:
Այստեղ կեսկատակ-կեսլուրջ տեղին է մեջբերել Պյոտր Առաջինի խոսքերը. «Երեքին մի հավատա՝ կնոջը մի հավատա, թուրքին մի հավատա, չխմողին մի հավատա»: Թուրքերի նկատմամբ բացասական վերաբերմունքը Եվրոպայում սկիզբ է առել դեռեւս խաչակրաց արշավանքների ժամանակներից, երբ 1400-ականներին թուրքերը նվաճել էին Բալկանները, հասել Եվրոպայի մատույցներ՝ պաշարել Վիեննան եւ նրանց հանդեպ մեծ վախ ու հակակրանք կար:
Այդ ժամանակ էր, որ եպիսկոպոս Հովհան Ֆաբերը (1478-1541թթ.) թուրքերի մասին հետեւյալ կերպ էր արտահայտվել. «Աշխարhում թուրքերի պես անգութ ու վայրենի ցեղ չկա: Նրանք առանց տարիքի եւ սեռի խտրականության սպանում են թե մեծին, թե փոքրին եւ թե անգամ մոր արգանդում գտնվող մանկանը»:
«Ո՜վ, Հիսո՛ւս, ինչպե՞ս երկինք համբառնամ,
Թե, մարդը սա է, ես գա՛յլ կդառնա՛մ,
Ես օ՛ձ կդառնամ, թե մարդը սա՛ է,
Աստված ի՛մ, թե մեկ էլ աշխարհ գա՛մ,
Ինձ վա՛գր ծնի՛ր, թե մա՛րդը`սա՛ է…»,
«Հայոց Դանթեական» հանճարեղ պոեմում թուրքերի մասին գրել է Հովհաննես Շիրազը:
Թուրքիայի խղճին է ծանրացած երեք ազգերի՝ հայերի, հույների եւ քրդերի ցեղասպանությունը: Թուրքիան այսօր հանդիսանում է ահաբեկչության հովանավորչության եւ իսլամիզմի ու պանթյուրքիզմի ծայրահեղական գաղափարախոսությունների տարածման հիմնական կենտրոններից մեկն աշխարհում: Աշխարհը իսլամացնելու եւ պանթյուրքիզմի ծրագրերն իրականացնելու նպատակով Թուրքիան ոչ մի մեթոդի ու միջոցի առաջ կանգ չի առնում:
Ներկայիս լկտիացած Թուրքիան, սակայն, առաջին հերթին արդյունք է արեւմտյան գերտերությունների հովանավորության, ինչի վկայությունն է նաեւ 1915թ. նրանց հանցավոր անտարբերությունն ու ներկայումս Արցախում ընթացող պատերազմի նկատմամբ անվճռական կեցվածքը: Արդյունքում ականատես ենք լինում նաեւ Մերձավոր Արեւելքում, Իրաքում, Կիպրոսում, Հունաստանի հետ հարաբերություններում եւ Միջերկրական ծովում նրա անսանձ պահվածքին: Ինչպես բրիտանացի պատմաբան, հնէաբան, արեւելագետ, լեգենդար հետախույզ Լոուրենս Արաբացին է նշել. «Թուրքական քաղաքականությունը ձեւավորվել ու թռիչքներ է ապրել միմիայն հզոր հովանավոր երկրների գաղտնի աջակցության շնորհիվ, այլապես թուրքը չէր կարող լինել այդքան ամենակարող…»: Հաշվի առնելով թուրքի ռազմատենչ, դաժան ու ագրեսիվ որակները, Արեւմուտքը նրան մշտապես օգտագործել է որպես գործիք տարբեր ազգերի ու ժողովուրդների նկատմամբ հաշվեհարդարներ տեսնելու ու սադրանքներ հրահրելու համար:
Մինչդեռ Արեւմուտքում հավանաբար չեն գիտակցում, որ այդ նույն թուրքը եւ իսլամիզմն արդեն իսկ փորձանք է դառել հենց իրենց գլխին, եւ որ լուրջ վտանգ է հանդիսանում նաեւ եվրոպական երկրների ազգային ինքնության, ազգային պետության ու եվրոպական բարձր արժեհամակարգի համար: Թուրքիան եւ նրա նախագահն արդեն անկառավարելի են դառնում: Էրդողանը նույնիսկ իրեն թույլ է տալիս վիրավորել Ֆրանսիայի՝ անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ երկրի նախագահին եւ հոխորտանքով խոսել ամենահզոր գերտերության՝ ԱՄՆ-ի հետ, իսկ Ռուսաստանին՝ միջուկային հզոր գերտերությանը դնել անելանելի վիճակի մեջ: Թուրքերն արդեն իրենց բարքերն են փորձում պարտադրել օտար երկրներում:
«Վերջապես պետք է դադարեցնել Անկարային փաղաքշել». բոլորովին վերջերս գրել է ԱՄՆ նախագահի թեկնածու Բայդենը նախագահ Թրամփին: Աշխարհը պետք է սթափվի՝ Թուրքիայի նկատմամբ իրականացվող զիջողական քաղաքականությունը շարունակելու դեպքում քաղաքակրթությունը եւ մարդկությունը կարող է կանգնել լուրջ սպառնալիքների առջեւ, իսկ Էրդողանը կարող է երկրագունդը տանել կրոնական ողբերգական հակամարտության: Այս ամենին վերջ տալու համար գերտերությունները եւ առաջին հերթին Մինսկի խմբի համանախագահ երկրները պետք է գործադրեն քաղաքական, տնտեսական ու բարոյական ամենախիստ միջոցները՝ աշխարհին եւ հայ ժողովրդին սպասվող թուրքական սպառնալիքը չեզոքացնելու համար:
Այդ տեսակետից ճիշտ կլինի հայ ժողովրդի նկատմամբ ցեղասպանությունը կանխելու նպատակով ճանաչել Արցախի անկախությունը, ժամանակավորապես սառեցնել Թուրքիայի անդամակցությունը միջազգային կազմակերպություններին, դատական գործընթաց սկսել Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի ղեկավարների նկատմամբ՝ մարդկության դեմ իրականացրած ռազմական հանցագործության հատկանիշներով, սահմանել տնտեսական պատիժներ, սահմանափակել Թուրքիային վաճառվող զենքի քանակն ու տեսակները, անհրաժեշտության դեպքում հրթիռակոծության ենթարկել Թուրքիայի ռազմական բազաները, խստացնել վիզային ռեժիմը եւ կիրառել բարոյական ներազդեցության միջոցներ:
Հետամնացությունն ու նացիոնալիզմը թուրքերի մեջ ծնեցին ատելություն մյուս էթնիկական խմբերի եւ առաջին հերթին հայերի նկատմամբ, որոնք իրենց մարդկային, գիտական, ստեղծագործական, գործարար որակներով ու արտաքին հաճելի տվյալնեով ստվերում էին թողնում թուրքերին եւ հարուցում նրանց նախանձն ու ատելությունը:
Թուրքերի մեջ ձեւավորվեց այն մտայնությունը, թե կայսրության դժբախտությունների պատճառը քրիստոնյա հպատակներն էին, ինչը նաեւ հանդիսացավ ցեղասպանության պատճառներից մեկը: Այդ է վկայում նաեւ 1917թ. արաբական հրապարակախոս Ֆաիզ էլ-Հուսեինի խոսքերը հայերի մասին. «…Հայ ազգը այն համարձակ ազգն է, որը զարմացրել է աշխարհին իր քաջությամբ, վճռականությամբ, զարգացածությամբ, իր խորը եւ ընդգրկուն գիտելիքներով, ով դեռ երեկ օսմանական կայսրության ամենաուժեղ եւ բարձր մշակույթ ունեցող էթնոսն էր…»:
Ֆրանսիացի նշանավոր գրող Անատոլ Ֆրանսը 1916թ. ասել է. «Հայերը մեռնում են, բայց նրանք կգոյատեւեն: Նրանց արյան, արժեքավոր արյան այն ոչ մեծ բաժինը, որ պահպանվել է, դրանից կծնվեն հերոսական ժառանգներ: Ազգը, որը չի ուզում մեռնել, չի մեռնի երբեք»: Հիմա ծնվել են այդ արժեքավոր արյան հերոսական ու խիզախ ժառանգները եւ թույլ չեն տալու նոր ցեղասպանություն: Այսօր մենք՝ ի տարբերություն 1915թ., անկախ պետություն եւ պետականություն ունենք՝ այն էլ մեկի փոխարեն՝ երկուսը:
Եվ այս ազնվացեղ ազգը, առաջին քրիստոնյա ազգը պետք է արժանանա համայն մարդկության ուշադրությանը: Միեւնույն է՝ հայը հաղթելու եւ գոյատեւելու է, այս ազգը չի կարող ոչնչանալ, այս ազգը խիզախ է եւ տաղանդավոր, այս ազգը ծնունդն է ավետյաց երկրի, այս ազգը Աստծո սիրելին է: Բայց ինչպես Շիրազը կասեր.
«Ո՜վ, քրիստոնիա՛ անհիսո՜ւս ազգե՛ր…
Ամո՛թ ձե՛զ…ամո՜թ…, որ քար լռեցի՛ք,
Որ, լռո՛ւմ եք դեռ, ի՛բր անծանոթ:
Հայկ ՂԱԶԱՐՅԱՆ
տնտեսագիտության թեկնածու, դոցենտ
«Առավոտ» օրաթերթ
31.10.2020
