«Ամբողջ խնդիրն այն է, որ Ադրբեջանը մաքսիմալիստական պահանջներ է առաջարկում: Սա, ըստ էության, կապիտուլյացիայի նման մի բան է, բայց ինչի՞ հիման վրա»,- «Առավոտի» զրուցակիցն է Արցախի ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախագահ, ՀՅԴ խմբակցության ղեկավար Վահրամ Բալայանը:
– Արցախի խորհրդարանը, ՀՀ ԱԳ նախարարությունը, նաեւ Արամ Ա կաթողիկոսը հայտարարություններ տարածեցին Արցախի Հանրապետությունն անհապաղ ճանաչելու անհրաժեշտության մասին, սակայն, միջազգային հանրության արձագանքն ուշանում է: Տարվո՞ւմ են համապատասխան աշխատանքներ հայտարարությունների գործուն արդյունք ապահովելու համար:
– Դա նոր գործընթաց չէ: Տարիներ շարունակ մենք այդ ուղղությամբ աշխատանքներ տարել ենք, բայց այժմ՝ առավել եւս: Իհարկե, բարդ գործընթաց է, այն տեսանկյունից, որ տարբեր երկրների շահերի բախումներ կան այս հարցում: Նման պարագայում գործը բավական դժվարանում է, բայց եղած հնարավորություններով փորձում ենք լուծումներ ապահովել:
– Երբ Արցախի խորհրդարանը հայտարարություն էր տարածում՝ կայի՞ն որոշակի ակնկալիքներ տարբեր երկրներից, թե՞ ենթադրվում էր, որ նոր պատերազմը կնպաստի գործընթացը սկսելուն:
Կարդացեք նաև
– Շատ դեպքերում ամեն ինչ չէ, որ մամուլով հայտնի է դառնում կամ հրապարակային է: Իհարկե, որոշակի քայլեր կատարվում են: Թե դրանք ի՞նչ արդյունքներ կտան՝ դժվարանում եմ ասել: Օրինակ կարող եմ բերել Ֆրանսիայի Սենատի պատգամավոր Վալերի Բուայեի՝ Սենատում հնչեցրած առաջարկը՝ ԱՀ-ն ճանաչելու անհրաժեշտության մասին:
– Այս ընթացքում մի քանի անգամ պաշտոնական Երեւանից հայտարարություններ հնչեցին՝ իրավիճակը սրվելու պարագայում ԱՀ-ն ճանաչելու մասին: Գործնական քայլեր այս առումով էլ չկա: Այս պահին ՀՀ-ի կողմից ԱՀ անկախության ճանաչման արդյունավետությունն ինչպե՞ս եք գնահատում:
– Այդ քայլերն ուղղակի կապ ունեն թե ռազմական գործողությունների, թե հարցի կարգավորման գործընթացի հետ: Այդ հարցերն առանձին-առանձին քննարկելի չեն եւ, կարծում եմ, ՀՀ իշխանություններն այդ ամբողջը հենց այդ կտրվածքով են դիտարկում: Հետագա զարգացումները դժվարանում եմ կանխագուշակել, քանի որ շատ դեպքերում կան նաեւ տեղեկատվությանը տիրապետելու աստիճաններ: Դժվարանում եմ ասել, թե զարգացումներն ի՞նչ ընթացք կունենան, Հայաստանի իշխանություններն ի՞նչ վերաբերմունք կամ մոտեցում կցուցաբերեն: Բայց որ ամեն ինչ պետք է անել, որպեսզի հարցը տեղափոխվի դիվանագիտական հարթություն, միանշանակ է: Սահմանը, այո, պետք է ամուր պահել, բայց մյուս կողմից էլ՝ պետք է խոսել, քննարկել:
– ՌԴ ԱԳ նախարարը նախօրեին փակագծերը բացեց՝ հստակեցնելով, որ այս պահին առաջարկվող լուծումը փուլային տարբերակն է՝ որով պետք է ազատվեն Ղարաբաղին կից շրջանները՝ ապահովելով Ղարաբաղի անվտանգությունը։ Եվ նախքան Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակը որոշելը պետք է ապահովվի Հայաստանի ու Ղարաբաղի միջեւ հուսալի կապ: ՀՀ վարչապետը, Արցախի նախագահն իրենց ուղերձներում պատասխանեցին՝ լուծման այդ տարբերակը մերժում ենք եւ գնում ենք պատերազմով վերջնական հաղթանակի: Սա ինչպե՞ս եք գնահատում:
– Ամբողջ խնդիրն այն է, որ Ադրբեջանը մաքսիմալիստական պահանջներ է առաջարկում: Սա, ըստ էության, կապիտուլյացիայի նման մի բան է, բայց ինչի՞ հիման վրա: Մենք նման դժվարություններ ունեցել ենք. 1992 թվականին նման իրավիճակ ունեցել ենք եւ այն, որ ռազմական գործողությունների ինչ-որ մի ընթացքում Ադրբեջանն ունեցել է որոշակի հաջողություն, դա չի նշանակում, որ իրենք ինչպես ցանկանում են, այդպես պետք է հարցը լուծվի: Մենք կողմնակից ենք, որ լուծումը խաղաղ բանակցությունների միջոցով լինի, բայց այդ լուծումը պետք է կողմերի կողմից փոխզիջումների տարբերակով լինի: Այնպես չէ, որ մի կողմը պետք է ստանա այն, ինչ ցանկանում է, մյուս կողմը՝ ընդհանրապես ոչինչ չստանա: Իսկ այդ առաջարկը մոտավորապես այդպիսին է: Կարծում եմ, որ պետք է այս ուղղությամբ խոսել, նաեւ մեր դաշնակիցներին ներգրավել այս գործընթացի մեջ, որովհետեւ, այսօր ոչ միայն ԱՀ-ն է ագրեսիայի ենթարկվում, այլ նաեւ ՀՀ-ն: Սա մեր դաշնակից եւ բարեկամ երկրները, մասնավորաբար ՌԴ-ն, պետք է հաշվի առնեն:
– Պատերազմական այս թեժ գործողությունների ժամանակ, երբ մենք խոսում ենք հարցի բանակցային լուծման եւ դրան՝ մեր պատրաստակամության մասին, արդյոք, չի՞ թուլացնում մեր դիրքերը:
– Չէ: Ընդհակառակը, մենք ինչ իրավիճակում էլ եղել ենք, անկախ նրանից թե ովքե՞ր են իշխանության եղել, միշտ ասել ենք, որ պատրաստակամ ենք հարցը խաղաղ բանակցություններով լուծելուն: Անգամ 1990-ական թվականների պատերազմական գործողությունների ժամանակ: Այսօր էլ այդ օրակարգը շարունակում է մնալ: Մեր մոտեցումը չի փոխվել: Չեմ կարծում, որ այդպիսով մեր դիրքը թուլացնում ենք: Կարծում եմ, որ նաեւ աշխարհին պետք է ցույց տալ, որ մենք կարող ենք ռազմի դաշտում պատերազմել, բայց նաեւ պատրաստ ենք նստել, խոսել, քննարկել: Ադրբեջանը մեծ կորուստներ ունի, չեմ կարծում, թե իրենց բնակչությունը կշարունակի հանդուրժել: Էլ չեմ ասում, որ իրենք նաեւ բազմաթիվ ներքին խնդիրներ ունեն: Ի վերջո, հայ մարդը կռվում է եւ մեզ համար դա տարածքի հարց չէ, այլ ազատ ապրելու իրավունքի հարց է, իսկ Սիրիայից, Աֆղանստանից, Պակիստանից բերված վարձկանները իրենց գումարի համար են կռվում:
– Մեզ այս պահին առաջարկվող լուծման տարբերակը՝ փուլային տարբերակը, մենք մերժում ենք: Իսկ ինչի՞ շուրջ ենք պատրաստ նստել եւ բանակցել: Ի՞նչ ենք մենք առաջարկում:
– Խնդիրն այն է, որ իրենք մեզ փուլային տարբերակ էլ չեն առաջարկում: Ըստ ՀՀ վարչապետի ուղերձի, դա հարցի փուլային լուծման տարբերակն էլ չէ, դա կապիտուլյացիայի նման մի բան է՝ տարածքների վերադարձ, Արցախի կարգավիճակ՝ Ադրբեջանի կազմում եւ այլն: Արդյոք մենք՝ ժողովուրդը, իշխանությունները պատրաստ ենք այդ ամենը դնել, էջը փակել եւ ասել՝ մեզ ոչինչ պետք չէ:
– Որ մերժում ենք դա՝ հասկանալի է: Բայց մենք ի՞նչ ենք առաջարկում: Ունե՞նք փոխզիջումային տարբերակ, ի՞նչ ենք պատրաստ զիջելու:
– Նստել՝ խոսել եւ փորձել կարգավորել, գտնել փոխզիջումները: Պետք է նստել եւ խոսել այդ ամենի շուրջ՝ կարգավիճակի հետ կապված, մինչեւ տարածքներ ու հազար ու մի հարցեր, որոնք պետք է փաթեթային ձեւով քննարկվի, վերջնական լուծում ապահովվի, որպեսզի թշնամանքը վերջանա, եթե ադրբեջանական կողմն, իհարկե, ուզում է, որ հարյուր տարուց ավել ձգվող այս թշնամանքը ինչ-որ մի տեղ կտրվի եւ վերջանա: Ի վերջո, մեր ժողովուրդները կողք-կողքի ապրում են եւ ցանկալի է, որ լինեն նորմալ հարաբերություններ: Բայց դրան պետք է հասնել խոսելով:
– Այսինքն, լուծումը պետք է լինի փաթեթայի՞ն:
– Դե, լուծումը այդպիսին պիտի լինի: Եթե նախկինում խոսում էին՝ երկու շրջան, հինգ շրջան, կարգավիճակի ճշտում եւ այլն, հիմա նման բաներ էլ չեն խոսում: Ադրբեջանն ասում է՝ յոթ շրջանը տվեք՝ Ղարաբաղն էլ Ադրբեջանի կազմում ինքնավար մարզ լինի: Էդպես ո՞նց կլինի:
Նելլի ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
16.10.2020
