«Օրենքով գողերի դեմ ռեպրեսիվ մեթոդներով պայքարը երբեք արդյունավետ չի եղել և չի կարող լինել»,-Aravot.am-ի հետ զրույցում այսպիսի կարծիք հայտնեց քրեական արդարադատության փորձագետ Արշակ Գասպարյանը:
Հիշեցնենք՝ մեկ օր առաջ գումար շորթելու, թմրամիջոցը թաքցնելով տեղափոխելու հիմքերով մեղադրանքներ են առաջադրվել «օրենքով գողերի», կալանավորվել է «օրենքով գող» «Օշականցի Գևորիկը»:
Արշակ Գասպարյան
Այս առիթով Արշակ Գասպարյանին հիշեցրինք, որ քրեական հեղինակությունների, «օրենքով գողերի» դեմ 1990-ականներին ՀՀ Ներքին գործերի նախարար Վանո Սիրադեղյանն էր պայքարում այն մեթոդով՝ կամ նրանք պետք է բանտ նստեն, կամ արտաքսվեն երկրից: Հետաքրքրվեցինք՝ ի՞նչ ազդեցություն թողեց Վանո Սիրադեղյանի՝ պայքարի այդ մեթոդը քրեական աշխարհի վրա, Արշակ Գասպարյանը պատասխանեց. «Վանո Սիրադեղյանի մեթոդի վերաբերյալ հիշեցնեմ, որ այսօր 2020 թվականի սեպտեմբերի 1-ն է, և Դուք խոսում եք 1994 թվականին կայացրած որոշումից: Հարցի պատասխանը հենց դա է: 2020 թվականն է, և մենք նորից պայքարում ենք օրենքով գողերի դեմ: Օրենքով գողերի դեմ պայքարել են 1920-ական, 1933 թվականին, 1948-ին: Այդ տարիներից սկսած՝ օրենքով գողերին ուղղակի սպանեցին բառի բուն իմաստով. գաղութների գլխավոր վարչության կողմից թույլատրվեց, որ նախկին օրենքով գողերը, կամ քրեական հեղինակությունները, որոնք 1941-1945 թվականները եղել էին 2-րդ համաշխարհային պատերազմի մեջ, նրանք հեղինակազրկվեցին, քանի որ օրենքով գողերի կանոններով չէր թույլատրվում պետության հետ համագործակցելը, այդ թվում նաև բանակի: Այդ մարդիկ որ եկան, ընդդիմացան օրենքով գողերի առաջ, որ գործող «օրենքով գողերին» վերացնեին, ուղղակիորեն սպանեցին բոլոր «օրենքով գողերին» և հեղինակություններին: Այսօր 2020 թվականն է, և մենք դեռ խոսում ենք նրանց մասին: Ռեպրեսիվ մեթոդներով «օրենքով գողերին» հեղինակություն ենք տալիս, այլ ոչ թե վերացնում ենք: Սա է տեսությունը և պրակտիկան «օրենքով գողերի» դեմ պայքարի»:
Ըստ փորձագետի՝ «օրենքով գողերի» դեմ ներկայիս պայքարը զրոյական արժեք ունի: Նա պարզաբանեց. «Սրա առաջին և միակ պատճառն այն է, որ օրենքով գողերին մենք չենք դատել քրեական օրենսգրքի 223.1 հոդվածով, որն ամենակարևոր նորամուծությունն էր այս նոր իշխանության, որ քրեական պատասխանատվության է ենթարկվում քրեական աստիճանակարգության մեջ բարձրագույն խումբ տալը, ստանալը կամ պահպանելը: Մենք ընդամենն ասում ենք, որ շորթումը, թմրամիջոց օգտագործելը, տարածելը և այլ այս հոդվածներով մարդիկ բռնվել են օպերատիվ հետախուզական միջոցներով, ուղղակի նաև շեշտվում էր, որ նրանք նաև քրեական աստիճանակարգության բարձրագույն խմբում գտնվողներ են: Իսկ մեր ասածը հետևյալն է. այն հոդվածները, որով բռնվել են «օրենքով գողերը» կամ չգիտեմ՝ ովքեր, այդ նույն հոդվածներն ի ծնե եղել են քրեական օրենսգրքում: Դուք չեք բռնել «օրենքով գող», դուք բռնել եք «օրենքով գող», որը փող է շորթել: Շորթելու համար մենք հոդված ունենք: Ոչ մեկ ձեզ չէր խանգարում առանց «օրենքով գող» անունը տալու կամ առանց «օրենքով գողի» համար առանձին հոդված ունենալու այդ անձին բնորոշ առանձնահատկությունները ներկայացնել շորթման ժամանակ: Ըստ էության այս հոդվածներից որևէ մեկը նոր քրեական օրենսգրքով սահմանված չէ: Առնվազն մեղադրանքը, չգիտեմ՝ դատական արարքի վերաորակում կլինի, թե՝ ոչ, բայց որևէ մեկին չեն բռնել միայն այն բանի համար, որ նա «օրենքով գող է»: Նա կատարել է քրեական օրենսգրքով սահմանված խախտում, որը նաև հանդիսանում է քրեական ենթամշակույթ կրող: Այստեղ որևէ նորություն չկա, և սա ընդամենը մանիպուլյատիվ դրսևորում է»:
Կարդացեք նաև
Ըստ Արշակ Գասպարյանի՝ հասարակությունում պետք է ունենալ կազմակերպված հանցավորության հետ աշխատանքի կարևորագույն գործիքներ, որոնցով այսօր մեր համակարգերը շատ օժտված չեն: Նա մանրամասնեց. «Դրանք ռիսկերի գնահատման, վտանգի գնահատման գործիքներն են, հետախուզական միջոցները: Իսկ բանտերում պետք է ունենալ դինամիկ անվտանգության համակարգ: Պետք է կարողանալ տեսնել՝ ինչպես պետք է կիրառել անձին ազատության վերադարձնելու ինստիտուտը, որպեսզի նրա վերաինտեգրման աշխատանքների արդյունքում քրեակատարողական հիմնարկի աշխատակիցը լինի առավել հեղինակություն, քան այն նույն «զոն նայողը», որին մարդիկ վստահում են: Մինչդեռ արդարադատության նախարարի հայտարարություններից ստացվում է, որ քրեակատարողական հիմնարկում բանտարկյալի իրավունք է խախտվել, քանի որ կա քրեական ենթամշակույթ: Սխալ մոտեցում է: Դու չես կարող ասել, որ դպրոցը վատն է, քանի որ ունես վատ դպրոցական: Իսկ նախարարն այդ նույն բանն է ասում: Բանտարկյալի վրա չի կարելի մեղքը գցել, երբ քո բանտը չես կարողանում կառավարել և այնպես ես արել, որ «զոն նայողն» ավելի մեծ հեղինակություն ունի, քան քո աշխատակիցը: Դրա համար դու պիտի ունենաս բանտային սոցիալական աշխատող, ուսուցիչ, հոգեբան, այն մարդիկ, որոնք բանտարկյալին հասարակություն վերադարձնելու աշխատանք են տանում նրա՝ բանտարկվելու առաջին իսկ օրվանից: Մենք բանտերում նման ծառայություն չունենք: Մինչդեռ բանտերը համալրվել են դատախազներով, քննիչներով, ԿԳԲ-ականներով, որոնք ամբողջ կյանքում մարդ են բռնել, նստեցրել, իսկ 20-րդ դարից սկսած՝ քրեակատարողական հիմնարկի հիմնական ֆունկցիան համարվում է անձին հասարակություն վերադարձնելը: Նախկին քննիչը, դատախազը չեն կարող դա անել, որքան էլ լավ մասնագետ լինեն: Որքան լավ դատախազ ու քննիչ են եղել, այնքան ավելի դժվար են լինելու քրեակատարողական ծառայող: Ստացվում է՝ իր «բռնած» մարդուն ինքը պիտի վերադարձնի հասարակություն: Սա չկա, դրա համար ծնվում է «զոն նայողը»: Մարդիկ իրենց անվտանգ չեն զգում բանտում, դրա համար ծնվում է «զոն նայողը»:
Մեր փաստմանը, թեև օրենքով գողերին մենք չենք դատել քրեական օրենսգրքի 223.1 հոդվածով, բայց մի՞թե առաջընթաց չէ այն, որ եթե նախկինում նման նախադեպեր չկային, որ «օրենքով գողերին» մեղադրանք առաջադրեին, հիմա առաջադրում են, Արշակ Գասպարյանն այսպես արձագանքեց. «Քաղաքական որոշում է: Նախկին իշխանությունը համագործակցում էր «օրենքով գողերի» հետ, այս իշխանությունը չի ուզում համագործակցել: Դա բացարձակապես օրենքի գերակայության և օրենքի գործողության հետ, եթե խոսում ենք քրեական ենթամշակույթի դատապարտման մասին, կապ չունի: Քրեական ենթամշակույթը դատապարտելն ունի նոր ավելացված չորս հոդված՝ 223.1-223.4 հոդվածները: Ձեր կողմից բարձրացված ձերբակալությունների, եղելությունների այդ մեղադրանքների հիմքում ընկած են արարքներ, որոնք, այսպես թե այնպես, 2014 թվականին էլ կարելի էր դատել, 2016-ին էլ. 2003-ի օգոստոսի մեկից առ այսօր այդ բոլոր հոդվածները եղել են քրեական օրենսգրքում, ուղղակի չի եղել քրեական ենթամշակույթ կրող անձը: Մինչև այսօր ոչ մեկ դատախազներին չէր արգելում ասել, որ այս մարդը քրեական ենթամշակույթ կրող է: Ընդամենը ապացուցման խնդիր կա: Թող դնեն, ապացուցեն, որ այդ մարդը քրեական ենթամշակույթ կրող է: Սա էլ մի ուրիշ խնդիր է, թե ոնց են ապացուցելու»:
Տաթև ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
