Մեր երկրի կրթութեան նախարարութիւնը, 2 տարում, այս էլ երկրորդ անգամ, ձգտում է նոր փոփոխութեամբ թուլացնել, ես կ՛ասէի` ոչնչացնել, մեր դպրոցներում եւ ԲՈՒՀ-երում հայ գրականութեան եւ պատմութեան դասաւանդումը: Հարց է ծագում՝ ինչո՞ւ… Ինչո՞ւ յատկապէս ա՛յս առարկաները:
Ինչո՞ւ գիտութեան, մաթեմատիքայի եւ արհեստագիտութեան բարձրագոյն հաստատութիւններում չի առաջարկւում փոփոխութիւն, չէ ՞որ դրանք էլ հին համակարգով են շարունակում ուսուցումը: Պատկերացնո՞ւմ էք, մաթեմատիքայից, կիպեռնեթիքայից հանուէին հիմնական տեսութիւնները եւ սկսուէին վերջին «նորագոյն» յորջորջուող ինչ որ պատահական թէզերի դասաւանդումը:
Ուրեմն ամբողջ հարուածը ստանում է հայ գրականութիւնը, քանի որ դրա միջոցով է ձեւաւորւում մեր ազգային նկարագիրը: Ուրեմն սա մեր ազգայինը ոչնչացնելու միտում է: Գոնէ այդքանը հասկանում են փոփոխութեան այս ծրագիրը մշակողները եւ դա է իրենց հիմնական նպատակը` ոչնչացնել ազգայինը:
Առանց յիշեցնելու մեր գրականութեան բարձրագոյն արժէքները, որը եւ մեր ազգային այն անկոտրելի, անառարկելի յատկանիշներից է, որին միշտ նախանձել են մեր թշնամիները եւ առաջինը դրանով են փորձել ոչնչացնել, ջնջել մեզ որպէս ազգ, այրել են մեր գրքերը, աւերել մեր դպրոցները, աւելացնեմ, որ դարերէ ի վեր, մինչ այսօր, այդ չի յաջողուել արտաքին թշնամիներին, վստահ եղէք այն չի յաջողուելու նաեւ այսօրուայ ներքին թշնամիներին, այս ապազգային ծրագիրը մշակողներին:
Կարդացեք նաև
Ուրիշ հարց, որ մեր կրթական հաստատութիւնը ուզում է դառնալ գերժամանակակից, աստիճանաբար փակել դպրոցները, քանի որ ոչ անցեալն է կարեւոր, ոչ ազգը, ոչ նրա ժառանգութիւնը: Ինչպէս գիտէք, ամէն ինչ արդէն համացանցերով, պատրաստի մտքերով կարելի է վերարտադրել եւ դպրոցականին չպարտադրել ուսման՝ իր ուղեղը, իր շնորհքը բացայայտելու: Ամէն ինչ պատրաստի է` գրելու աստուածատուր շնորհք եւ ուսում պէտք չէ գրող դառնալու համար, թեման տալիս ես ու քեզ համար գրւում է: Երաժշտական ուսում պէտք չէ երաժիշտ դառնալու համար, գործիքներից կարող ես հաւաքագրել ու հռչակել քոնը: Պատրաստի նկարուած կտաւները գոյների դասաւորութեամբ կարող ես գնել ու միայն ներկել, ինքդ քեզ նկարիչ հռչակել եւ այսպէս շարունակ: Իսկ հայերէնի իմացութիւնը բոլորովին կարեւոր չէ, քանի որ կիրթ ու հարուստ բառապաշարով հայերէնի իմացութիւնը արդէն վաղուց է վերացել երկրում:
Վիրաւորական եմ համարում նոյնիսկ մեր մերժուած մեծութիւնների անունները այստեղ տալը, որովհետեւ նրանք այն տիտաններն են, որ մենք երջանիկ պիտի զգանք մեզ որպէս ազգ միջնադարեան այդպիսի կատարեալ գրականութիւն մեզ ընծայելու համար:
Եթէ ծրագրից հանւում են այդ մեծութիւնները, ինչպէս Նարեկացու «Մատեան Ողբերգութիւնը», որը ինքնաճանաչման, ինքնազննման մի առանձին դպրոց է, որը սովորեցնում է ընդվզում, կամքի ուժ ու բողոք եւ միաժամանակ՝ ինքնաբացայայտում:
Հարց եմ տալիս՝ քանի՞ առարկայ պիտի անցնել դպրոցում այս ամէնը աշակերտների մէջ ամրապնդելու համար:
Ծրագրից սրբել են միւս մեծութիւններին` Ներսէս Շնորհալի, Ն․ Յովնաթան, որոնց տաղերգի վրայ է հիմնուած մեր տաղաչափութիւնն ու բանաստեղծութիւնների յանգաւորումը, ռիթմը: Սրանք մեր գրականութեան հիմքն են, մեր անցեալը:
Քանի՞ ժողովուրդ պատմագրութիւն ունի եւ եթէ դպրոցականը չի իմանում իր պատմիչներին, ի՞նչ արժէքների վրայ է հիմնելու իր ներկան: Խառնել են բոլոր ժամանակաշրջանների յաջորդականութիւնը, աշակերտին զրկելով ժամանակաշրջան հասկացողութիւնից: Չէ՞ որ միայն գրական գործը չէ, որ հրամցւում է տուեալ հեղինակով, այլ ժամանակաշրջանը, որում ստեղծուել է տուեալ գործը, ստեղծագործել է տուեալ անհատը եւ ինչպէ՞ս կարելի է զանց առնել մեր պատմիչներին, միջնադարի մեր հսկաներին, արհամարել յաջորդող դարերի մեծութիւններին, որոնցից իւրաքանչիւրը իր ներդրումով նոր էջ բացեց մեր հոգու ծալքերում, հարստացրեց մեր լեզուամտածողութիւնը:
Իսկ հիմա ին՞չ անուն տալ այն բոլոր հիմնական մեծութիւնների եւ նաեւ արեւմտահայ մեծութիւնների ժխտումին` Սիամանթօ, Ահարոնեան, Ե․ Օտեան, Ռ․ Սեւակ: Ինչո՞ւ, չէ որ նրանք մինչ օրս կային ծրագրում, հիմա հանուել են որպէս Դաշնակցականնե՞ր: Ինչո՞վ բացատրել նրանց հեռացումը:
Ո՞վ կարող է փոխարինել Սիամանթօյի հարուստ եւ բացառիկ լեզուամտածողութեանը: Աշակերտը ինչպէ՞ս իմանայ Ահարոնէանի գործունէութիւնը նաեւ մեր դիւանագիտութեան մէջ: Օտեանի ձաղկող հումորի տակ իր տառապագին կեանքը: Ռ․ Սեւակի տողերում տեսնի մեծ մարդասէր բժշկին եւ այսպէս շարունակ:
Ծրագրից հանուել է Արշակ Չոպանեանի նման մի հսկայի անուն, որը ողջ կեանքում Փարիզում, իր աղքատիկ յարկաբաժնում, համարեա կիսակոյր վիճակում, հայ գրականութեան արժէքներն էր հրամցնում օտարներին, Հայ դատն էր ներկայացնում եւրոպացիներին միայնակ: Տարբեր երկրներից ժամանած հայ ուսանողները հերթագրւում էին նրա դասընթացները լսելու: Ի՞նչ պատահեց, որ յանկարծ նրա մտքերը սնանկացան այս նոր նախարարութեան ըմբռնման մէջ:
Չէ՞ որ այսպիսով կրկին մեր միասնականութիւնն ենք ջլատում:
Անհասկանալի է նաեւ, որ համաճարակի եւ ոչ միայն երկրի, այլ համաշխարհային տնտեսական այս ճգնաժամին, երբ աշխարհում փորձում են կրճատել նոյնիսկ պետական ծախսերը, փոխել դպրոցական դասաւանդման ձեւը, ոչ թէ ծրագրերը, մտահոգուած աւելի շատ աշակերտների առողջութեամբ, մենք` մեր ողջ ունեցուածքը, որպէս պատերազմող երկիր փոխանակ ներդնելու մեր երկրի պաշտպանութեանը, հսկայական գումարներ ենք ներդնում այս խեղաթիւրուած ծրագրի շուտափոյտ իրականացման համար:
Հաւանաբար դա արւում է օտար դրամական օժանդակութիւններից, գրանդներից, օգտուելու համար, սակայն այն վնասը, որ հասցւում է ներկայացուող ծրագրով, անուղղելի է եւ այլընտրանք չի կարող լինել այս հարցում, քան այս ապազգային ծրագրի լիարժէք մերժումը:
Ուրախ եմ եւ շնորհակալ, որ մեր գրականութեան եւ պատմութեան այսօրուայ անուանի ներկայացուցիչները իրենց ժխտումն են յայտնում այս ծրագրին:
Վստա՛հ եմ, մեր ուսուցիչները, ծնողները եւ ընդհանրապէս ժողովուրդը, իրենց մերժումով թոյլ չեն տայ, այս խեղաթիւրուած ծրագիրը դպրոցներում գործադրուելու:
Մարի Ռոզ ԱԲՈՒՍԷՖԵԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայրենիք» թերթի այս համարում
