Հարցազրույց արձակագիր Գրիշ Սարդարյանի հետ
– Անցյալ տարի ձեր առաջին պատմվածքները լույս տեսան տարբեր հարթակներում, ու «Գրանիշ» կայքն էլ ձեզ ճանաչեց «Տարվա հայտնություն»: Ո՞ւր էիք մինչ այդ: Նկատի ունեմ՝ գրո՞ւմ էիք: Եթե այո՝ ինչո՞ւ չէին հրապարակվում:
– Այս հարցը վերջին շրջանում ես էլ եմ ինձ համար կրկնում. ո՞ւր էի մինչ այդ, ինչո՞ւ գրական հարթակների հետ կապ չէի հաստատում… «Գրանիշ»-ի մասին ես գիտեի, 20 թե 21 տարեկանից, «Գրանիշի» գործունեության այդ վաղ շրջանից հետեւում էի կայքին, նաեւ այլ կայքերով եւ Ֆեյսբուքի միջոցով ծանոթ էի ժամանակակից հայ գրողներին, չգիտեմ, երեւի երկար ժամանակ էր պահանջվում՝ մյուսներից որոշակի ոգեւորություն քաղելու եւ ինքնուրույն ներկայանալու համար։ Այն տարիներին ինչ-որ գրվածքներ կային, որոնք ոչնչացվել են, ջահելական, պատանեկան ինչ-որ գործեր էին, բանաստեղծություններ… Ավելի գիտակցված գրել եմ արդեն 27-28 տարեկանից, երբ այլեւս հնարավոր չէր չգրել, այդ գործերի մի մասն էլ հենց հրապարակվեց Granish.org-ում ու նման գնահատականի արժանացավ։
– Լսել եմ, որ չխոսկան, փակ անձնավորություն եք: Ինչպիսի՞ն եք ձեր գրականության մեջ:
Կարդացեք նաև
– Ինձ միշտ կենսուրախ մարդ եմ համարել։ Բայց շրջապատի տպավորությունը այսպիսի հարցերում ավելի ճշգրիտ է։ Գրելիս, իհարկե, քիչ ես կաշկանդվում, մենակ ես, քո մտքերն են, շատ բան կարող ես անել։ Աշխատում եմ կամայականությունների գիրկը չընկնել, ես տվյալ գործի «հավեսով» եմ փորձում գնալ, ամեն ինչ կախված է տվյալ ստեղծագործությունից։ Մտածում եմ, որ ամեն մի նմուշ, լինի դա պատմվածք, վիպակ, վեպ կամ արվեստի ուրիշ գործ՝ ունի միայն իրեն բնորոշ աուրա, սրանից չի հետեւում, թե դու սոսկ գործիք ես, բայց, ամեն դեպքում, դու լրիվ ազատ չես, կախման մեջ ես գտնվում իրենից, եւ հենց այդ ինքնուրույնությունն էլ ավարտուն տեսքի գալուց հետո որոշելու է իր ճակատագիրը։ Հետեւաբար՝ իմ ստեղծած գրականության մեջ երբեմն իմ հակապատկերը կարող եմ թվալ, երբեմն կարող եմ շատ մոտ լինել իմ իրական կերպարին։
– Գրողն ու քաղաքականությունը հարցի շուրջ ի՞նչ կասեք: Վերջերս ձեր մի պատմվածքը կարդացի, որտեղ կարծես թե նրբորեն քննադատում եք ներկա իշխանություններին: Ըստ ձեզ՝ պարտավո՞ր է գրողը, ինչպես ասում են՝ ժողովրդի ձայնը լինել:
– Դա գրողը չի որոշում։ Գրողը իր առջեւ նման նպատակ դնել չի կարող։ Սովորաբար այդպես են ասում դասականների մասին խոսելիս, որովհետեւ նրանց գրականությունը տասնամյակներ, հարյուրամյակներ է հաղթահարել, հասցրել է մարսվել, հարազատանալ, նրանց ստեղծագործությունները խորությամբ ուսումնասիրված են, ամբողջական նախադասություններ լեզվամտածողության մաս են կազմել։ Այսինքն՝ ժողովրդի ձայնը դառնալու համար նախեւառաջ ժամանակ է պետք եւ ավարտուն գրական ժառանգություն։ Երիտասարդ ժամանակակից գրողն, իհարկե, շփոթվում է այդպիսի ակնկալիքներից։ Նա ընդամենը դիտում է իր շուրջը, մտածում, եւ այդ մտորումներում հաճախ նաեւ մտահոգություն, քննադատություն է ի հայտ գալիս, ինչպես ձեր նշած պատմվածքում։ Ենթադրում եմ, որ խոսքը decameron.am-ում հրապարակված «Դեմո աշխարհ»-ի մասին էր։
– Այո, հենց այդ պատմվածքն էլ նկատի ունեի: Շուտով լույս է տեսնելու ձեր առաջին գիրքը՝ «Եսավ» վերնագրով: Ի՞նչ է ձեզ համար գիրք հրատարակելը:
– «Անտարես» հրատարակչությունը լույս է ընծայում իմ պատմվածքների առաջին ժողովածուն։ Առաջին հերթին դա փոքրիկ ձեռքբերում է ինձ համար։ Որովհետեւ XXI մատենաշարով տարիներ շարունակ հետեւել եմ մեր ժամանակակից լավագույն գրողներին, հաճելի է, որ իմ գիրքը լինելու է այնտեղ՝ իրենց կողքին։ Հետո, հետաքրքիր է ընթերցողական արձագանքը այն բոլոր ստեղծագործություններին, որոնք ընդգրկվեցին «Եսավ»-ում, արդյո՞ք դրանք դուր կգան ընթերցողին, ի՞նչ ճակատագիր կունենան, քանի՞ մարդու ընդհանրապես կհետաքրքրեն։ Ու նաեւ պարտավորեցնող քայլ է, որովհետեւ գիրք հրատարակելուց հետո մնում է առաջ շարժվել, անկախ ամեն ինչից՝ հաջորդիվ պետք է փորձել հաղթահարել այդ գիրքը։
– Ընթերցողն ու դուք ինչպե՞ս եք հարաբերվում: Հա՞շտ եք:
– Իմ միջի ընթերցողի հետ այնքան էլ հաշտ չեմ։ Իրական ընթերցողի հետ շատ չեմ հարաբերվել, դեռեւս հաշտ ենք, այո։ Չափազանց ներդաշնակ, դրախտային հարաբերություններ չեմ երազում։ Հիմա, հասկանալի եւ անհասկանալի պատճառներով, ընթերցողները շատ չեն, յուրաքանչյուրը մի բնավորություն է, մի անհատականություն, հեշտ չի լինելու իրենց հետ, եւ ավելի լավ։
Զրուցեց
Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԸ
«Առավոտ» օրաթերթ
02.06.2020
