Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի նախկին աշխատակից Մարտին Հուրիխանյանը պատասխանում է Aravot.am-ի հարցերին, պարզաբանում, թե ինչու է դժգոհ Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի ներկայիս ղեկավարությունից եւ ինչպես էր դստեր ու որդու հետ միասին աշխատում կինոկենտրոնում՝ նախկին տնօրինության օրոք:
– Պարոն Հուրիխանյան, ընդունո՞ւմ եք, որ փոխվել է Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի կարգավիճակը, հատկապես, որ այն արդեն կինոարտադրող չէ, խմբագիրներ այլևս անհրաժեշտ չեն նոր կառույցին:
– Այդ ամենը հեքիաթ է, թեեւ պնդում են, որ կինոկենտրոնը կինոարտադրող չէ, բայց եթե մտնեք հիմնարկություն, պատուհանի վրա՝ հարկայինի գրանցման տեղում նշված է, որ կինոկենտրոնը կինոարտադրող կազմակերպություն է: Եթե կինոկենտրոնը կինոարտադրող կազմակերպություն չէ, այդ դեպքում մենք համատեղությամբ ֆիլմեր պատրաստելիս՝ որպես ի՞նչ ենք հանդես գալիս: Մասնավորապես «Սուսերով պարը» կինոնկարին է խոսքս վերաբերում, որի համար 100 միլիոն գումար ենք տվել, այսինքն` կինոարտադրությանը մասնակցել ենք, պայմանագիրն էլ կնքված է՝ կինոարտադրության մասին:
-Իսկ խմբագիրներ անհրաժե՞շտ են արդյոք, հարցի այս հատվածին չպատասխանեցիք:
Կարդացեք նաև
– Օրինակ, եթե Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնակատար Շուշանիկ Միրզախանյանի ամուսնու նկարած «Ասատուր» ֆիլմի գլխին կանգնած լիներ խմբագիր, կհասկանար, թե որոնք են իրական փաստերը, ինչն է անհեթեթություն: Կամ «Սպիտակ» ռուս-հայկական համատեղ արտադրության կինոնկարը վերցնենք: Այնտեղ պատմական փաստերից շեղումներ կային, որոնք շտկվեցին խմբագրի միջամտության արդյունքում: Եթե պատրաստվում ենք անգրագետ ֆիլմեր ստեղծել, իրականության հետ աղերսներ չունեցող փաստերի մասին խոսել, անգրագետ ու ժարգոնով խոսել, բնականաբար, խմբագիրներ պետք չեն:
– Ի՞նչ կարծիքի եք կինոկենտրոնի ձեր գործընկեր, մշակույթի նախարարության նախկին աշխատակից Ռազմիկ Աբրահամյանի այն դիտողության մասին, թե նախկինում կինոկենտրոն ներկայացված սցենարները խմբագրվել են:
– Երեւի ինքը չի կարողացել հստակ ձեւակերպել ասելիքը: Մարդը ներկայացնում է սցենար, այդտեղ հեղինակի հետ սկսում ես համատեղ աշխատել, հեղինակին ասում ես, որ, օրինակ, լավ կլինի դիտարկեք այս կտրվածքով, հեղինակը եթե համաձայնում է՝ փոխում է, եթե համաձայն չէ՝ իր խնդիրն է: Խմբագիրն ունի շատ կարևոր գործառույթներ, խմբագիրը հուշում է՝ ասում է, իմ դիտարկմամբ, սա ավելի լայն հնչեղություն կունենա, եթե այս տեսանկյունից նայվի: Խմբագիրը դառնում է համատեղ աշխատող: Եվ եթե խելոք ֆիլմարտադրող է լինում, հանդիպում է խելոք խմբագրի, լավ արդյունք է ստացվում: Ալբերտ Մկրտչյանի ֆիլմերից, իսկ ես նրա մասին մենախոսության հեղինակ եմ եւ իր ամբողջ արխիվին ծանոթ եմ, «Հին օրերի երգը» եւ «Մեր մանկության տանգոն» սկզբում գրված են եղել գրական հայերենով: Եղել է Սուրեն Սարուխանյան խմբագիր, որը Ալբերտ Մկրտչյանին բերել է այն համոզման, որ ավելի ճիշտ կլինի, որ հերոսները խոսեն բարբառով, ինչի արդյունքում ֆիլմը օժտվել է փառահեղ կոլորիտով:
– Ձեզ չի՞ թվում, որ դուք շահագրգիռ կողմ եք Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի հետ կապված պատմության մեջ, որովհետև կինոկենտրոնի նախկին տնօրեն Գեւորգ Գեւորգյանի նշանակումից հետո, գրեթե անմիջապես սկսել եք աշխատել կինոկենտրոնում, ընդ որում՝ ոչ միայն դուք, այլեւ ձեր տղան ու աղջիկը: Դուք խնամիներ եք Գեւորգ Գեւորգյանի հետ՝ ձեր տղան ամուսնացած է նրա աղջկա հետ: Փաստորեն, դուք ամբողջ ընտանիքով աշխատել եք կինոկենտրոնում եւ կինոյի համար հատկացվող գումարից պետբյուջեից աշխատավարձ եք ստացել:
– Ես Գեւորգ Գեւորգյանին ճանաչում եմ 1982 թվականից, երբ դեռ կոմերիտմիության աշխատող էի: Դրանից հետո անցել եմ տարբեր աշխատանքների՝ մինչեւ կառավարության մամուլի խոսնակ եւ այլն: 1982 թ ծանոթ լինելով Գեւորգ Գեւորգյանի հետ՝ «Հայֆիլմում» աշխատանքի եմ անցել 2002 թվականից: Խնդրում եմ ինձ ասեք՝ իրավունքն ունեի՞ աշխատելու որեւէ հիմնարկությունում, թե՞ ոչ:
2016 թ իմ եւ Գեւորգ Գեւորգյանի ընկերությունը, այո, վերածվել է բարեկամության, մենք խնամիացել ենք, դրա մեջ ինչո՞ւ են ինձ մեղադրում: Կամ Գեւորգ Գեւորգյանի հետ կապված ի՞նչ կա, որ ես էլ շահագրգռություն ունենամ իր շահերը պաշտպանելու: «Հայֆիլմը» հետո սեփականաշնորհվել է, այդտեղ աշխատել են իմ տղան ու աղջիկը, եւ եթե արժանիքներ չունենային՝ իրենց վաղուց հանած-շպրտած կլինեին այդ մասնավոր ձեռնարկությունից:
– Ի դեպ, ձեր տղան աշխատել է նաեւ Գևորգ Գևորգյանի հիմնադրած «Ապոթեոզ» ընկերությունում՝ որպես տնօրեն: Հայտնի է, որ «Ապոթեոզի» հետ կապված հաշվեքննիչ պալատը ուսումնասիրություն է իրականացրել, ու եթե չեմ սխալվում, իրավապահ մարմինները հետաքրքրված են այդ ուսումնասիրությամբ:
– Թող հետաքրքրվեն, Գեւորգ Գեւորգյանի «Ապոթեոզ» կառույցում իմ տղան աշխատել է… Դա Գեւորգ Գեւորգյանի մասնավոր կառույցն է եղել, Գեւորգ Գեւորգյանը ցանկացած մեկին իր մասնավոր կառույցում կարող էր նշանակել պաշտոնի: Գիտեք, ես ուշադիր չեմ եղել… փաստորեն այնտեղ տղաս բարձր պաշտոնի է եղել: Ինչ անենք, ասենք ես իմ ձեռնարկությունն ունեմ, ում ինչ գործն է: Զարմացած եմ, որ այստեղ ինչ-որ մարդիկ ընտանեկան կապեր են տեսնում, իսկ ում հետ պետք է ամուսնանար տղաս, հո կինոկենտրոնի տնօրենի ժ/պ-ի հետ չէ՞ր ամուսնանալու, բա Գեւորգ Գեւորգյանի աղջկա հետ պետք է ամուսնանար…
-Դուք կարծեմ նաև բազմաթիվ գրքեր եք հրատարակել կինոկենտրոնում աշխատելու տարիներին՝ օգտվելով ձեր պաշտոնեական պարտականությունների ընձեռած հնարավորություններից, քանի որ ձեր ձեռքի տակ են եղել ֆիլմերը, և դա արել եք կրկին ձեր տղայի ու աղջկա հետ: Չե՞ք կարծում, որ խախտվել են այդ սցենարների հեղինակների հեղինակային իրավունքները ու հետո կարծեմ թե կինոկենտրոնի միջոցները գրքեր հրատարակելու համար չեն նախատեսված:
– Ես այդ գրքերը չեմ վաճառել, դրանք պետական ֆինանսավորմամբ գրքեր են եղել, տպաքանակի հետ ես կապ չեմ ունեցել: Ես նույնիսկ 100000 դրամ եմ տվել իմ գրպանից եւ ինքնարժեքով 50 օրինակ եմ վերցրել, որպեսզի նվիրեմ իմ մտերիմներին: Բացի այդ՝ ի՞նչ հեղինակային իրավունքի մասին է խոսքը, երբ ես ոչ մեկից ոչ մի տող չեմ վերցրել: Օրինակ՝ Ալբերտ Մկրտչյանի մասին գիրք եմ գրել, նա այդ գրքի համար հովանավոր է գտել Վարդանյան ընտանիքին, տպագրության ծախսերի գումարն իրենք են տվել, ես էլ մի կոպեկ փող չեմ առել, ինձ մնացել է «էշի չարչարանքը»: Ես նաեւ թարգմանական գրքի հեղինակ եմ մուլտիպլիկատոր Ռոբերտ Սահակյանցի մասին, այդ գիրքը երեք լեզվով տպագրվել է, բայց նորից տեղյակ չեմ եղել, թե ով է տպագրել, ինչ միջոցներով: Ես կինոյի մասին երեք գրքի, հարյուրավոր հոդվածների հեղինակ եմ, իսկ այ Շուշանիկ Միրզախանյանը կինոյի մասին երեք բառ ասած չկա:
-Նախկինում բազմաթիվ հրապարակումներ են եղել կինոկենտրոնի փակ գործունեության, «ատկատների» մասին, պարտադրանքի, որ արտադրողները պայմանագրերը կնքեն «Ապոթեոզ» ընկերության հետ և այլն, կան բազմաթիվ հրապարակումներ, որ հայկական ֆիլմերն ու մուլտֆիլմերը նախկինում ազատ վաճառվում էին Վերնիսաժում, գեղարվեստական խորհուրդներում տասնամյակներով նույն մարդիկ էին, ոչ մեկ տեղյակ չէր, թե ինչու են ընդունել կամ մերժել ֆինանսավորումը, միշտ նույն մարդիկ էին ստանում ֆինանսներ … Այն ժամանակ, սակայն, դուք չէիք բարձրաձայնում կինոկենտրոնի խնդիրների մասին:
– Ես խմբագիր եմ աշխատել եւ ֆինանսների հետ բացարձակապես կապ չեմ ունեցել, որպեսզի «ատկատների» մասին կարողանամ բան ասել: Ի դեպ, Գեւորգ Գեւորգյանի հետ այդ ժամանակ փոխտնօրեն աշխատած Վարդան Աբովյանն այժմ աշխատում է Շուշանիկ Միրզախանյանի հետ: Եթե «ատկատներ» են եղել, Շուշանիկ Միրզախանյանը, որ ֆինանսների գծով տեղակալին աշխատանքից ազատել է , բայց Վարդան Աբովյանին պահել, կարող է նրան հարցնել՝ ի՞նչ «ատկատներ» եք արել Գեւորգ Գեւորգյանի հետ: Եվ եթե այդ «ատկատները» եղել են, թող գնան՝ Գեւորգ Գևորգյանն էլ, Վարդան Աբովյանն էլ եւ իրեն հովանավորող Շուշանիկ Միրզախանյանն էլ օրենքի առաջ ամբողջ խստությամբ պատասխան տան: «Ատկատներով» զբաղվում են իրավապահ մարմինները, Հուրիխանյան Մարտինը իրավապահ մարմին չէ, եթե որեւէ մեկն ինչ-որ բան գիտի, թող հայտնի իրավապահ մարմիններին: Ես, օրինակ, «Սուսերով պարը» կինոնկարի հետ կապված կինոկենտրոնի տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնակատար Շուշանիկ Միրզախանյանի վերաբերյալ ամեն ինչ դրել եմ ծրարի մեջ, հասցեագրել Նիկոլ Փաշինյանին, ԱԺ նախագահին, ԱԱԾ տնօրենին, Քննչական կոմիտեին, ՀՀ գլխավոր դատախազին, իրավապահ բոլոր մարմիններին, տարել եմ նամակն առձեռն գցել եմ եւ գրություն եմ գրել, որ հաղորդում եմ տալիս հնարավոր հանցագործության մասին: Թող «ատկատների» մասին խոսողները Հուրիխանյան Մարտինի ազնվությունն ունենային, հնարավոր հանցագործությունների մասին տեղեկացրած լինեին իրավապահ մարմիններին…
-Գեղարվեստական խորհուրդների՝ տասնամյակներով չփոխվող կազմի մասին չխոսեցիք:
-Գեղարվեստական խորհուրդների կազմը փոխվել է, թե չի փոխվել, դա իմ լիազորությունների շրջանակում չի եղել, այնտեղ ընտրվել են մարդիկ՝ կինոյի, երաժշտության, նկարչության ոլորտներից, ընտրվել են դեմքեր, կորիֆեյներ, ոչ թե ներկայիս գեղարվեստական խորհրդի կազմի մեջ մտածների նմանները, որոնք ոչ մի արժեք չեն ստեղծել: Նրանք ո՞նց կարող են համեմատվել Ալբերտ Մկրտչյանի, Յուրի Հարությունյանի, Արման Մանարյանի եւ մյուսների հետ…
-Մի հարց էլ, խնդրում եմ…Ձեր կարծիքով, արդյոք բարոյակա՞ն է, որ տարիներ շարունակ «կինոաշուններ» էիք կազմակերպում Սերժ Սարգսյանի բարձր հովանու ներքո ու հիմա ամենավերջին խոսքերով քննադատում եք նախկիններին ու նրանց մասնակցությունը այլ մշակութային իրադարձություններին:
-Ով էր քննադատում…Հիմա ես կլինեմ առավելագույնս անկեղծ… Իրականում «Կինոաշունը» 2006 թվականի ծնունդ էր, երբ ֆիլմս ցուցադրեցինք բացօթյա, եւ երեխաներից մեկն ասաց՝ վայ, պատի վրա երեխա է շարժվում: Դրանից հետո եկա Գեւորգյանին ասացի՝ մենք այս սերնդի գլխին մշակութային եղեռն ենք սարքել, մի սերունդ է մեծանում, որը էկրանի վրա ֆիլմ չի տեսել: Հետո իմ հուշումով որոշեցինք մարզերում, տարբեր հաստատություններում ֆիլմեր ցուցադրել: 2010-ից, սակայն Ռուզան Բագրատունյանը մտավ Գեւորգյանի երակը, մարզերին ու տարբեր հաստատություններին կցեց Երեւան քաղաքը, հետո իմացա, որ «Կինոաշնան» հեղինակային իրավունքը վերցրել է իրեն: Իսկ իմ խնամի Գեւորգ Գեւորգյանը, իմ մտերիմ ընկերը թեւերը փռել էր Ռուզան Բագրատունյանի վրա, այն դեպքում, երբ գաղափարն իմն էր…
2010 թ-ից այդ նախագծին «Կինոաշուն» անունը կպավ: Ուզում եմ, որ բոլորն իմանան, որ Հուրիխանյան Մարտինը սպասարկել է հեռավոր մարզերը, ամեն մի ֆիլմի ցուցադրությունից առաջ ելույթ է ունեցել, արվեստագետներ է տարել, մշակութային կյանքից որոշակիորեն հեռու մնացած բնակավայրերին հաղորդակից է դարձրել կինոյին: Քանի որ իմ ամբողջ հիմար կյանքում այդպես էլ չհասկացա, թե ֆինանսն ինչ բան է, ֆինանսներից հեռու Մարտին Հուրիխանյանը չէր կարող իմանալ, թե միջոցառումը որտեղից է ֆինանսավորվում, «Կինոաշունը», ում հովանավորությամբ է իրականացվում: Ես ընդհանրապես գտնում եմ, որ ցանկացած ղեկավար՝ ինչ արժեք էլ ունենա երկրի համար, անցողիկ բնույթ ունի, դրա համար որեւէ բան չպետք է այդ մարդու անվան հետ կապել: Ես չգիտեմ, գուցե Գեւորգ Գեւորգյանը ֆինանսական անհրաժեշտ միջոցներ չի ունեցել, ստիպված դիմել է նախագահին, որ մի երկու կոպեկ տա, «Կինոաշունն» իրականացնեն: Անձամբ ես ոսկերչական կենսագրությամբ մարդ եմ, իմ կյանքն անցել է իմ խելքով, իմ քրտինքով ու ինձ ոչինչ չի կարող կպնել…
– Ձեր սցենարով ֆիլմը, որ նկարահանել եք Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի աջակցությամբ, արդյոք որևէ փառատոնի մասնակցե՞լ է ու արդյոք որևէ ֆինանսական օգուտ բերե՞լ է Հայաստանին կամ ցուցադրվե՞լ է աշխարհի կինոէկրաններին:
– Ես գաղափար չունեմ՝ մասնակցել է, թե չի մասնակցել, ֆիլմի ռեժիսոր Գագիկ Հարությունյանը կարող է ասել: Մարտին Հուրիխանյանը, թեեւ Գեւորգ Գեւորգյանի մոտիկ ընկերն էր, բայց այդ ֆիլմը այնպիսի դաժան փորձությունների միջով է անցել, քարկոծվել է, ռեժիսորին վարկաբեկել են, այնպես որ չեմ կարծում, թե ֆիլմի առաջ ճանապարհները բաց եղած լինեին: Իսկ եթե էդ կինոյի հետ կապված շատ բաների մասին էլ լռել են ոմանք, Հուրիխանյան Մարտինի ահից են լռել, որովհետեւ ես ոչ մի բանով կաշկանդված չեմ եղել: Եվ եթե հիմա քննադատում եմ, ես ինձ վրա թքած կլինեմ, եթե շարունակեմ կինոկենտրոնում աշխատել: Ես 62 տարեկան եմ, իմ կենսագրությունը կերտած մարդ եմ, ինձ գնահատողներ ունեմ, աշխատանքի բազմաթիվ առաջարկեր եւ հիմա մտածում եմ, թե որն ընտրեմ:
Զրուցեց Գոհար ՀԱԿՈԲՅԱՆԸ
Մարտին Հուրիխանյանի լուսանկարը՝ ֆեյսբուքյան էջից:
