«TV ալիք». «Իմունիտետ» բառն ունի բավականին հին արմատ։ Անտիկ Հունաստանում «իմուն» անվանել են այն մարդկանց, ովքեր ազատված էին տուրքերից եւ համարվում էին անձեռնմխելի ու պաշտպանված։ Այնուհետեւ այդ բառով պատվել են այն հաջողակներին, ովքեր համաճարակների ժամանակ հիվանդացել են խոլերայով, ժանտախտով կամ այլ վարակիչ հիվանդություններով եւ ոչ միայն կազդուրվել են, այլեւ ձեռք են բերել դրանց նկատմամբ անընկալություն։ Այդպիսի մարդկանց վերցնում էին հաշվառման եւ հաճախակի կրկնակի համաճարակների դեպքում նրանք աշխատում էին որպես հիվանդ խնամողներ։ Իրենց անխոցելիությամբ այս մարդիկ պարտական էին իմունիտետին, որը ձեռք էին բերել հիվանդանալուց հետո։
Մարդու իմուն համակարգը բարդագույն կառուցվածք է, որը պետք է ճանաչի եւ ոչնչացնի օրգանիզմ թափանցած օտար մարմիններին (բակտերիաներ, վիրուսներ, սնկեր), ինչպես նաեւ սեփական օրգանիզմի՝ տարբեր պատճառներով ձեւափոխված բջիջներին։ Առաջին հայացքից այդ համակարգը կարող է թվալ իրարից անջատված, քանի որ իմունիտետի ձեւավորման համար պատասխանատու օրգանները գտնվում են օրգանիզմի տարբեր հատվածներում։ Իրականում դրանք բոլորն էլ միմյանց կապված են արյունատար եւ ավշային անոթների միասնական համակարգով։
Իմուն համակարգի գլխավոր աշխատող ուժը լիմֆոցիտ կոչվող մարմնիկներն են։ Երկրորդ կարեւորագույն բջիջները մակրոֆագերն են, որոնց խնդիրն է ճանաչել, ոչնչացնել եւ հիշել թշնամիներին։
Իմունիտետը լինում է սպեցիֆիկ եւ ոչ սպեցիֆիկ։ Ոչ սպեցիֆիկ իմունիտետը մենք ստանում ենք ի ծնե, որն օրգանիզմի պաշտպանական առաջին գծում է եւ նպաստում է անընկալության մեխանիզմների հզորացմանը, իսկ սպեցիֆիկ իմունիտետը փոփոխվում է ամբողջ կյանքի ընթացքում եւ ձեւավորվում է կոնկրետ վարակների հարուցիչների դեմ։ Ընդհանուր առմամբ, իմունիտետն ապահովում է օրգանիզմի ներքին միջավայրի կայունությունը։
Կարդացեք նաև
Գունատությունը ցուցանիշ չէ
Ժողովրդի մեջ կան տարբեր պատկերացումներ իմունիտետի մասին։ Երբ մարդը գունատ է, արագ հոգնում է, աշխատունակությունը բարձր չէ, անպայման կարծում են, թե իմունիտետը ընկել է։ Իրականում դա այդքան էլ այդպես չէ, եւ դրանք միայն երկրորդական փաստեր են։ Իմունիտետի թուլացման մասին կարելի է դատել այլ ցուցանիշերից ելնելով։ Ներկայացնենք դրանցից մի քանիսը.
1.Վարակիչ հիվանդություններով հաճախակի հիվանդանալը (տարվա ընթացքում 6-8 անգամ)։ Օրինակ՝ սուր շնչառական հիվանդություններով, հատկապես երբ դրանք առաջանում են առանց հիվանդների հետ շփվելու եւ ոչ բնորոշ ժամանակ, օրինակ՝ ամռանը։
2.Կրկնակի բակտերիալ վարակները (թոքաբորբ, բրոնխիտ, ֆուրունկուլներ (չիբան), անգինաներ, տոնզիլիտ), որոնք առաջանում են տարվա ընթացքում առնվազն երկու անգամ։
3.Խրոնիկ թարախային օջախների առկայությունը (թարախային պրոստատիտ (շագանակագեղձի բորբոքում), միզուղիների բորբոքում)։
4.Արտահայտված ալերգիկ հիվանդություններ՝ բրոնխիալ ասթմա, ատոպիկ դերմատիտ (մաշկաբորբ), որոնք ուղեկցվում են բարդություններով։
Իմունիտետը բարձրացնող միջոցներ
Ներկայումս շատ տարածված են տարբեր տիպի իմունոխթանիչներ, սակայն խորհուրդ չի տրվում դրանք օգտագործել առանց բժիշկների նշանակումների, քանի որ դրանց անվերահսկելի օգտագործումը կարող է վնասել օրգանիզմը։ Խորհուրդ է տրվում իմունիտետը բարձրացնել բնական միջոցներով, օրինակ՝ սոխ, սխտոր, չիչխան, մասուրի թուրմ եւ այլ խթանիչներ օգտագործելով, հաճախակի զբոսնել մաքուր օդում եւ զբաղվել մարմնամարզությամբ։ Օրգանիզմի կոփումը, ֆիզիկական ակտիվությունը, շնչառական վարժությունները, լավ տրամադրությունը, այս ամենը ամուր իմունիտետի հիմքն են։ Սակայն ոչ մի մեթոդ չի կարող լիարժեք արդյունք տալ առանց ճիշտ սնվելու։
Փորձենք ներկայացնել, թե որ սննդամթերքներն են օգտակար իմունիտետն ամրացնելու համար։
Օգտակար սննդամթերք
Իմունիտետը կարող են խթանել մեր առօրյայում օգտագործվող բուսական մթերքները, որոնք չունեն կողմնակի ազդեցություն, համեղ են, սննդարար եւ մատչելի։ Հիշեք` կարմիր եւ նարնջագույն միրգ-բանջարեղենը մեր օրգանիզմի իմուն համակարգի իսկական օգնականներն են։
Մրգերից՝ սալորը, նարինջը, խաղողը (հատկապես կարմիրը), բալը։ Հատապտուղներից՝ մասուրը, չիչխանը, սեւ հաղարջը, մոշը, մորին, հապալասը, լոռամրգին։
Բանջարեղենից՝ կաղամբը, բրոկոլին, ծաղկակաղամբը, սպանաղը, բազուկը, կարմիր պղպեղը, սմբուկը։
Հատիկավորներից՝ հնդկաձավարը, վարսակը, գարին։
Իմունիտետն ամրապնդելու համար կերակրատեսակներին ավելացրեք համեմունքներ, ինչպես օրինակ՝ դարչին, մեխակ, հոտավետ պղպեղ, կոճապղպեղ, քիմիոն, աղացած կարմիր եւ սեւ պղպեղներ, մաղադանոս, նեխուր, ինչպես նաեւ հաճախակի օգտագործեք սխտոր եւ սոխ։
Լոբի.– Կանաչ եւ կարմիր լոբին պարունակում է իմունիտետը խթանող սպիտակուցի՝ ինտերֆերոնի արտադրությանը նպաստող նյութ։ Լոբու հիմքի վրա նույնիսկ պատրաստված է պրեպարատ, որը ինտերֆերոնի քանակն արյան մեջ մեծացնում է մոտ 30 անգամ։ Պարզապես հաճախակի օգտագործեք լոբի, մանավանդ որ այն համեղ է։
Բազուկ.– Սովորական սեղանի կարմիր բազուկը պարունակում է լիզոցիմ կոչվող նյութը, որն ունի հակամիկրոբային, հակավիրուսային եւ հակաբորբոքային հատկություններ։ Այնպես որ, այս բանջարեղենը չպետք է պակասի ձեր ճաշացանկից։
Շնչառական հիվանդությունների ժամանակ օգտակար է հետեւյալ խառնուրդը՝ բազուկն անցկացրեք քերիչով, խառնեք մեղրի հետ 1։1 հարաբերությամբ (ի դեպ, մեղրը հրաշալի բնական իմունախթանիչ է) եւ ընդունեք 1/3 բաժակ, օրը 3-4 անգամ։
Ցիտրուսներ (կիտրոն, նարինջ, թուրինջ, մանդարին).- Սրանք վիտամին C-ի մեծ պահեստ են։ Բավական է օրվա ընթացքում ուտել 1-2 մանդարին, 1 նարինջ, կես թուրինջ, եւ կօգնեք ձեր իմունիտետին։
Դդում.- Օգտակար բանջարեղեն է, բարենպաստ ազդեցություն ունի ամբողջ օրգանիզմի վրա։ Պարունակում է մեծ քանակությամբ վիտամիններ եւ օգտակար նյութեր, որոնք անհրաժեշտ են իմունիտետի ամրապնդման համար։ Կարելի է օգտագործել ցանկացած ձեւով (հում եւ եփած)։
Սխտոր.- 100 գրամ սխտորը մաքրել, ճզմել, ստանալ շիլայանման զանգված, որին ավելացնել 6 կիտրոնից քամված հյութը, լավ խառնել։ Բանկան փակել թանզիֆով։ Օգտագործելուց առաջ լավ թափահարել։ Ընդունել օրը 3 անգամ, ուտելուց առաջ, 1-ական թեյի գդալ, որը լուծել 1 բաժակ եռացրած սառեցրած ջրի մեջ։ Հատկապես օգտակար է խրոնիկ հոգնածության, քնկոտության եւ աշխատունակության անկման ժամանակ։
Կարմիր գինի.- Իմուն բջիջների աշխատանքը լավացնում է խաղողի կարմիր տեսակներից պատրաստված գինին։ Այն ունի հակասթրեսային եւ հակաբորբոքիչ հատկություն։ Խթանում է նյութափոխանակությունը։ Կես բաժակ գինին բավական է մեծահասակ մարդուն մեկ օրվա համար։
Ուրցը, որն ընդունված է մեր խոհանոցում որպես համեմունք, նպաստում է օրգանիզմի դիմադրողականության բարձրացմանը եւ ամրացնում է իմունիտետը։ Ամռանը այն կարելի է թարմ վիճակում օգտագործել աղցանների մեջ։ Ձմռան համար չորացնել ուրցը, պատրաստել թեյ, ինչպես նաեւ օգտագործել ճաշատեսակների մեջ։ Ձմռանը խորհուրդ է տրվում ամիսը մեկ անգամ մարմինը շփել ուրցի ջրով. 4 ճաշի գդալ չորացրած ուրցի վրա լցնել 1 լիտր եռման ջուր, թողնել մնա 1 ժամ, քամել եւ ստացված լուծույթով շփել մարմինը։
Մասուր.- 2 ճաշի գդալ մասուրի չորացրած պտուղների վրա լցնել 1 լիտր եռման ջուր, պահել թերմոսում (12 ժամ), որից հետո խմել որպես թեյ, ուտելուց 20-40 րոպե առաջ։
Ողջամիտ սահմանափակումներ
Ամուր իմունիտետ ունենալու համար հարկավոր է սնվել բազմազան, հավասարակշռված սննդային բաղադրիչներով, կենդանական եւ բուսական ծագման սննդամթերքներով, մրգերով եւ բանջարեղենով: Սակայն գործնականում այնպես է ստացվում, որ առանց որոշ սահմանափակումների չենք կարող ունենալ բարձր իմունիտետ։ Ո՞ր սննդամթերքներն են անհրաժեշտ մտցնել «կարմիր ցուցակ» կամ գոնե «նարնջագույն», այսինքն՝ նվազագույնի հասցնել դրանց օգտագործումը։
Այսպես.
v Շաքարավազը եւ այն պարունակող սննդամթերքները.– Գլյուկոզայի ավելցուկը նպաստում է օրգանիզմի ճարպակալմանը, ինտոքսիկացիային (թունավոր նյութերով հագենալուն) եւ իմուն համակարգի բջիջների աշխատանքի թուլացմանը, նվազեցնում է հակամարմինների ակտիվությունը։
Հաշվի առեք, որ այնքան օգտակար մեղրը եւ չրեղենը նույնպես շաքարներ են պարունակում, եւ խորհուրդ է տրվում դրանց օգտագործումը նույնպես չչարաշահել։
v Հագեցած ճարպերը.- Մենք չափազանց շատ ենք օգտագործում այնպիսի սննդամթերքներ, որոնք պարունակում են ցածր խտության լիպոպրոտեիդներ («վատ խոլեսթերին»), հագեցած ճարպաթթուներ, հիդրոգենացված (տրանս) ճարպեր։ Դրանց հիմնական աղբյուրը կիսապատրաստվածքներն են՝ երշիկեղենը, նրբերշիկը, շատ ճարպոտ միսը, մարգարինը, տարբեր յուղածոները, հրուշակեղենային արտադրանքը։ Աշխատեք սահմանափակել նման սննդամթերքների օգտագործումը: Օգտակար է բուսական յուղը, սննդակարգում պարտադիր օգտագործել բուսական յուղ` որպես չհագեցած ճարպաթթուների աղբյուր։ Օգտակար են բնական ծագման սննդամթերքները՝ հավկիթը, կաթը, ձկնեղենը, ոչ շատ ճարպոտ միսը, կարագը, սակայն հասկանալի է, որ այս բոլորը նույնպես պետք է լինեն չափի մեջ։
v Կոֆեին պարունակող ըմպելիքները.- Սահմանափակ քանակությամբ սուրճը եւ թեյն ունեն օրգանիզմը առույգացնող հատկություն։ Սակայն եթե օրվա ընթացքում դրանց, ինչպես նաեւ գազավորված ըմպելիքների օգտագործումը չարաշահում եք, կարող եք ունենալ քնի խանգարումներ։ Ապացուցված է, որ անքնությունը, ոչ լիարժեք գիշերային հանգիստը բացասաբար է անդրադառնում իմուն համակարգի վրա։
v Տապակած սնունդը.- Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ տապակած սնունդն ունի ճնշող ազդեցություն իմուն համակարգի բջիջների վրա։ Ընտրեք սնունդ պատրաստելու այլ եղանակներ (ջեռոցում, շոգեգոլորշու վրա կամ պարզապես եփել)։
5 կարեւոր կանոն
Իմուն համակարգի անխափան աշխատանքի համար հարկավոր է ոչ միայն օգտագործել ճիշտ սննդամթերք, այլեւ ճիշտ կազմակերպել սնվելու գործընթացը։
1.Մի հյուծեք օրգանիզմը։ Քաղցածությունը եւ օրգանիզմի կենսաբանական պահանջներից ավելի ցածր, քիչ սնվելը ոչ մի լավ տեղ չեն տանում։ Այլ բան է սովաբուժությունը։ Դա քաղցածություն չէ, այլ հատուկ համակարգով մշակված սննդակարգ, որը կիրառվում է բժիշկների հսկողությամբ։ Սովորական իրավիճակներում պետք է ուտել այնքան, որ օրգանիզմն իր առօրյա հոգսերը հոգալու համար ստանա անհրաժեշտ քանակով էներգիա։
2.Բազմազան դարձրեք ձեր սնունդը։ Սննդակարգը պետք է լինի լիարժեք, պարունակի անհրաժեշտ բոլոր սննդային բաղադրիչները, վիտամինները եւ հանքային նյութերը։
3. Պահպանեք սնվելու ռեժիմը։ Աշխատեք ուտել մոտավորապես նույն ժամերին, օրը 3-4 անգամ։ Քաոսային ձեւով սննդի ընդունումը վնաս է հասցնում իմուն համակարգին։ Աշխատեք առավել կալորիական եւ ծանր սնունդն ընդունել օրվա առաջին կեսին, իսկ ընթրիքին՝ ավելի թեթեւ ուտեստներ։
4. Խուսափեք ծարավ մնալուց: Օրգանիզմի ջրազրկումը իմունիտետի թշնամին է։ Իմուն բջիջների նորմալ գործունեության համար անհրաժեշտ է ջուր։ Ջուր խմեք օրը 1-1,5 լիտրից ոչ պակաս։
5. Սնունդն ընդունեք հանգիստ պայմաններում, առանց շտապելու եւ լավ տրամադրությամբ։ Նույնիսկ ամենաօգտակար սնունդը, որն ընդունվում է սթրեսային վիճակում, օգուտ չի տա։
Պատրաստեց Շուշանիկ ՔՈՍՅԱՆԸ
Հոդվածը հրապարակվել է «TV ալիք» շաբաթաթերթի 15 (1174) համարում. 13-19-ը ապրիլի 2020 թ.
