Հարցազրույց գրականագետ Արքմենիկ Նիկողոսյանի հետ
– Հայտնի է, որ գրականությունը, հատկապես Հայաստանում, եկամտաբեր գործ չէ: Այդ դեպքում ինչո՞ւ են մարդիկ ընտրում հենց գրականությունը, գրելը:
– Գրականությունը մի տարածություն է, որտեղ մտնելը երբեմն ակամա է ստացվում, քո կամքից անկախ անգամ: Հազվագյուտ մարդկանց գիտեմ, որ ընտրել են գրականությունը, որպեսզի դրանով փող վաստակեն: Այդ առումով՝ պետք է սարսափելի լավատես լինես: Ինչ վերաբերում է ժամանակակից հայ գրողներին, ապա այս դեպքում հարցին մի փոքր այսպես ասեմ՝ պատմական էքսկուրսով պետք է նայել: 1990-ականներին, 2000-ականներին երբեմն փոքրիկ հոնորարներ տալիս էին մամուլում, իսկ գրքերի հոնորար՝ հազվադեպ: Ընդհանրապես՝ գրողի խնդիրն այդ շրջանում գիրքը գոնե հրատարակված տեսնելն էր, հոնորարը երկրորդական հարց էր: 2010-ականներին շատ բան փոխվեց այդ առումով: Հրատարակչական ակտիվ գործունեությունը բերեց նրան, որ ժամանակակից հայ գրողն այսօր չունի գիրք հրատարակելու խնդիր: Գլոբալ՝ չունի: Այդ դեպքում առաջնային դարձավ գրողին վճարելու հարցը: Չեմ կարող պնդել, որ այսօր հնարավոր է գրականությամբ ապրել, բայց այն, որ ժամանակակից հայ գրողները վճարվում են իրենց գրքերի համար, փաստ է: Գուցե այդ հոնորարները դեռ ինչ-որ առումով սիմվոլիկ են, բայց ես շատ հույս ունեմ, որ ապագայում դրանք կմեծանան: Շատ բան կախված է այն բանից, թե մեր ընթերցողները որքանով նախապատվություն կտան հենց մեր հեղինակների գրքերին, հայաստանյան գրադարանները ինչ քանակությամբ կհամալրվեն գրքերով, դրսում ինչ հաջողություններ կունենան մեր գրողները եւ այլն: Ուզում եմ անպայման նշել նաեւ այն փաստը, որ վերջին 2-3 տարիներին պետությունն աջակցում է էլեկտրոնային եւ ոչ էլեկտրոնային մամուլին, որպեսզի վերջիններս կարողանան հոնորարներ վճարել իրենց հեղինակներին: Բայց ամեն դեպքում, սա էլ փաստենք, որ գրականությամբ, ինչպես ասում են՝ տուն չես պահի:
– Մենք, իհարկե, գիտենք եւ ճանաչում ենք ե՛ւ «Գրեթերթի», ե՛ւ «Գրանիշի», ե՛ւ «Անտարեսի» խմբագիրներին ու ղեկավարին, սակայն հանրային գիտակցության մեջ Ձեր անունն ավելի հաճախ է կապվում այդ թերթի, կայքի ու հրատարակչության հետ: Ինչպե՞ս է դա ստացվել:
Կարդացեք նաև
– Իհարկե, հաճելի է, որ «Գրեթերթը», «Գրանիշը», «Անտարեսը» շատ հաճախ համաբանվում կամ նույնացվում են իմ անվան հետ, բայց դա արդար չէ, որովհետեւ ոչ պակաս նվիրյալ մարդիկ են այնտեղ եւ իրենք էլ մեծ գործ են անում: «Գրեթերթն» ու «Գրանիշը» տարիներ շարունակ իրենց խմբագիրների՝ Գուրգեն Խանջյանի ու Հասմիկ Հակոբյանի էնտուզիազմի ու նվիրվածության շնորհիվ բազմաթիվ բացեր են լրացրել մեր գրական կյանքում, հարյուրավոր երիտասարդ հեղինակների, թարգմանիչների, գրականագետների համար դռներ են բացել, ապահովել են կապը ընթերցողի հետ: «Անտարեսի» տնօրեն Արմեն Մարտիրոսյանն արդեն 10 տարի անտրտունջ եւ հաճախ առանց քննարկման համաձայնել է հրատարակել այն բոլոր ժամանակակից հեղինակներին, որոնց ես եմ խորհուրդ տվել: Գուցե ես մի փոքր ավելի հանրային եմ, ավելի խոսող, չգիտեմ: Բայց մյուս կողմից էլ՝ միշտ սիրով ու նվիրվածությամբ եմ աշխատել, անձնապես շփվել ու շփվում եմ գրեթե բոլոր հեղինակների հետ, փորձել եմ հնարավորության դեպքում օգտակար լինել բոլորին:
– Ի՞նչ եք կարծում՝ համավարակից հետո գրականության մեջ ինչ-ինչ փոփոխություններ լինելո՞ւ են:
– Կորոնավիրուսի համավարակից հետո շատ բան է փոխվելու աշխարհում: Նաեւ՝ գրականության մեջ: Գրականությունը, ընդհանուր առմամբ, սիրում է հետահայաց գնահատումներ ու արժեւորումներ, դա կարեւոր է նաեւ ընդհանրացումներ անելու համար: Դեռ կգա այս ծանր շրջանը հետահայաց արժեւորելու ժամանակը: Ես շատ հույս ունեմ, որ ե՛ւ մեր գրականությունը, ե՛ւ համաշխարհային գրականությունը կփորձի փոքր-ինչ ձերբազատվել այն մռայլ տրամադրություններից ու ապոկալիպտիկ գուշակություններից, որոնք այսօր գերիշխող են: Ի վերջո, հուսով եմ, կլինի այն համատարած գիտակցությունը, որը Հրանտ Մաթեւոսյանն է հանճարեղ ձեւակերպել. «Երկրի վրա ինչ-որ կատարվում է, կատարվում է նախ խոսքի մեջ»: Եվ գրողական այս պատասխանատվությունը՝ որ իր գրածը կատարվելու է երկրի վրա, կմղի ավելի ուրիշ տեսնել իր եւ բոլորիս կյանքի, մեր երկրի, մեր մոլորակի կյանքը:
Զրուցեց
Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԸ
«Առավոտ» օրաթերթ
07.04.2020
Հարգելի Հարցազրուցվող,
Անցյալը հետահայաց գնահատում է նա, ով Ղովտի կնոջ պես ետ է նայել և աղի արձան դարձել: Այս ամենը պետք էր նախահայաց նկարագրել ու մեկնաբանել, և արվել է, և գործեր են գրվել աշխարհի տարբեր լեզուներով, և Հայաստանում գրվեց, պետք էր կարդալ, կարդալը քիչ է` հասկանալ և գրողի հետ կանխատեսել սպասվելիք արհավիրքները… ՆԱ ՈՎ ՉԻ ՏԵՍՆՈՒՄ ԱՊԱԳԱՆ ԱՆՑՅԱԼՆ ԷԼ ՉԻ ՏԵՍՆԻ, ԵՎ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԴԱՍԵՐ ՉԻ ՔԱՂԻ…