Հարցազրույց գրող, սցենարիստ, պրոդյուսեր Հարություն Ղուկասյանի հետ
– Ձեր անունը, մանավանդ հեղափոխությունից հետո, հաճախ է շրջանառվում Ֆեյսբուքում: «Առավոտի» հետ հանդիպումներում ձեր գործընկերներն էլ հաստատում են դա, նշելով, որ ի վերջո քաղաքական հնչեղություն ունեցող ցանկացած իրադարձություն հրաշալի բաց դաշտ է նաեւ ստեղծագործող անհատների համար: Փաստում են ձեր սցենարով «Սահմանին» սերիալը, որտեղ հստակ անդրադարձ կա քառօրյա պատերազմին կամ կեսկատակ-կեսլուրջ ասում են, թե Հարությունը դեռ է՜ն տարիներին անդրադարձավ քրեական ենթամշակույթ ներկայացնող «Որոգայթին» եւ այլն: Զրույցը սկսենք ձեր գրողական կյանքից: 2019-ի վերջերին «Էջ» հրատարակչությունը լույս ընծայեց վեպի ժանրում ձեր առաջին գիրքը՝ «Հանճարների գիրքը»:
– Թեեւ անհամեստություն կընկալվի, բայց իրականությունը հետեւյալն է՝ ոչ միայն մտերիմներս, այլեւ ընթերցողներն այն զուգահեռել են Թոլկինի «Մատանիների տիրակալը» գրքի հետ, քանի որ երկուսն էլ գրված են «ֆենթըզի» ժանրում, այսինքն՝ ժանրային առումով նման են այնպես, ինչպես, ասենք, դետեկտիվ գրականության հիմքում ընկած է հանցագործության բացահայտումը: Մանրամասնեմ՝ գրքիս նախաբանում գրված է, որ համատիեզերական աղետից խուսափելու համար գիրքն իր մեջ գենետիկական շղթա է կառուցել, ըստ որի՝ յուրաքանչյուր 1000 տարին մեկ ծնվում է նման գրքի կամ գրականության հերթական հանճարը: Իսկ երբ ծնվում է հանճարը, գիրքը շարունակում է իր բնականոն ընթացքը: Բայց եթե գիրքը չի ճանաչում հանճարին, ապա սկսվում է տիեզերական կործանման հետադարձ հաշվարկը:
– Ուրեմն մեր բախտը բերել է. փաստորեն 1000 տարին մեկ, հենց դուք անդրադարձաք հանճարներին, հետաքրքիր է՝ նրանք ազգությամբ հայե՞ր են:
Կարդացեք նաև
– Զերծ մնալով գրքի ամբողջական բովանդակությունը ներկայացնելուց, միայն նշեմ, որ գրքի վերջին հանճարն, օրինակ, ծնվել է Արրատայում (Հայաստանի հին անվանումներից է)…
– Կներեք, բայց ձեր խոսքից գիրքն ավելի շատ գիտաֆանտաստիկ ժանրում է…
– Հեռու բան չասացիք, այն «ֆենթըզիի» ժանրում է՝ ֆանտաստիկայի էլեմենտներով:
– Ի դեպ, Հարություն Ղուկասյանի մասին խոսելիս հենց ձեր մտերմիներն ասում են, որ դուք հայկական եւ ռուսական կինոոլորտներում հայազգի ամենաակտիվ խաղացողներից եք: Բացի «Սահմանին» սերիալից եւ «Որոգայթից», նշվում է նաեւ հայկական առաջին դետեկտիվ «Հատուկ բաժին» ֆիլմը:
– Բացի ձեր նշած հայտնի սերիալներից, կան ֆիլմեր, որոնք այս տարի կամ փոքր-ինչ ուշ կբարձրանան մեծ էկրան, մասնավորապես՝ հայ-կիպրական համատեղ արտադրության «Վերադարձ» ֆիլմը (ռեժիսոր՝ Արման Գեւորգյան), «Գարուն ա» (ռեժիսոր՝ Ռոման Մուշեղյան) նկարը, որն ապրիլյան քառօրյայի մասին է ու եւս մեկ ֆիլմ, որն անդրադառնում է նորանկախ Հայաստանի ամենաողբերգական էջերից մեկին, թույլ տվեք դա չմանրամասնել առայժմ: Այո, համագործակցում եմ ռուսական եւ ուկրաինական մի քանի կինոընկերությունների հետ: Հայաստանցի հեռուստադիտողին հավանաբար ծանոթ են ռուսական TV-ներից մեկով եթեր գնացած 24 մասից բաղկացած «Հատակում» սերիալը, 8 մասանի «Ամանորյա իրարանցումը», երկու սերիայից բաղկացած «Առանց դեմքի» ֆիլմը եւ այլն:
– Ֆեյսբուքում վերջերս շրջանառվում է լուրը, որ դուք շուտով հրատարակելու եք ձեր պատմվածքները՝ ուղղված անգլալեզու ընթերցողին:
– Այո, այն բաղկացած է 7 պատմվածքից եւ իսկապես նպատակ ունի գրավելու հենց անգլալեզու լսարանին:
– Կարելի՞ է ենթադրել, որ դա արեւմտյան շուկա դուրս գալու քայլ է:
– Վստահ եմ, որ անկախ մեր աշխարհագրական դիրքից, հայերս էլ ի վիճակի ենք մշակույթի տարբեր ոլորտներում ստեղծել բարձր արվեստ, ինչը կարող է մրցունակ լինել Արեւմուտքում: Կներեք, սա ոչ թե վստահ եմ, այլ ունենք փաստեր՝ երաժշտարվեստի, պարարվեստի եւ մյուս ժանրերում: Օրինակ, պատմվածքներիս թարգմանությունն իրականացրել է ամերիկաբնակ Սյուզաննա Տերեյանը: Սա ինչու համար եմ հատկապես նշում. քանի որ արեւմտյան շուկայում հայտնի թարգմանիչներն ամեն գործի չէ, որ ձեռք են մեկնում:
– Անդրադառնանք ձեր պրոդյուսերական աշխատանքին:
– Առաջին ֆիլմը, որտեղ հանդես եմ եկել նաեւ պրոդյուսեր, հայկական առաջին սարսափ ֆիլմն էր՝ «Մեռյալ հովիտը», երկրորդը՝ «Վերադարձը» եւ այլն:
– Գրողները մշտապես նշում են, որ մեր շուկան աննկարագրելի փոքր է…
– Եթե ճիշտ հասկացա, դա վերաբերում է միայն գրականությամբ վաստակելուն: Եթե այդպես է, ապա համամիտ եմ նրանց հետ. միանշանակ՝ միայն գրականությամբ զբաղվելով պարզապես չես կարող ապրել…
– Բայց, այնուամենայնիվ, շատ թե քիչ, փոքր թե մեծ գումար գտնվում է, չէ՞… Օրերս եք վերադարձել Կիպրոսից, որտեղ նկարահանումներ էիք իրականացնում…
– Այդ ֆիլմի գլխավոր պրոդյուսերը հայազգի Ալեքս Լիտմանն է: Ասեմ, որ ֆիլմը բացառիկ է նրանով, որ բոլոր հերոսները սփյուռքահայեր են, իսկ սցենարիս հիմքում իրական դեպքեր են: Ի դեպ, Լիտմանի որդին ճանաչված երգիչ, կոմպոզիտոր Յուրի Մելիքովն է, որը ոչ միայն ֆիլմի երաժշտության հեղինակն է, այլեւ գլխավոր դերակատարը: Այսքանը ներկայացրի, որպեսզի հասկանալի լինի, որ լինում է աջակցություն՝ տարբեր միջոցներով:
– Շատ հակիրճ կներկայացնե՞ք սցենարը:
– Կիպրոսում ծնված, մեծացած հայորդին գերությունից փրկում է իսլամիստների ձեռքում հայտնված մի հայ ընտանիքի… Պրեմիերան նախատեսված է աշնանը: Եթե հետաքրքիր է, ասեմ, որ ֆիլմը չունի պետական աջակցություն:
– Հեղափոխությունից հետո մի առիթով ասել եք՝ հուսամ, որ մշակութային հեղափոխությունը եւս սարերի հետեւում չէ, նշել եք, որ նոր նախարարին չեք ճանաչում, բայց մաղթում եք նրան բեղմնավոր աշխատանք եւ…
– Ցավոք սրտի, ստացվում է, որ դեռ սարերի հետեւում է: Կարճ ասած՝ 25 տարվա այլանդակություններին պետք է տրվի «մշակութային» գնահատական: Թող նկարահանվեն ֆիլմեր, հրատարակվեն գրքեր… հենց թեկուզ ցույց տալու այդ անմարդկային դեմքը: Իսկ իշխանությունը ի վերջո պետք է հասկանա արվեստի, մասնավորապես կինոյի ուժը: Վառ օրինակ բերեմ. Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկի, որը փայլուն խաղաց «Ժողովրդի ծառա» ֆիլմում գլխավոր՝ նախագահի դերը եւ ի վերջո նախագահ դարձավ…
– Ինչ վերաբերում է սերիալներին, տեսեք՝ դրանց հայաստանյան տարբերակներում 99 տոկոսը հանցագործ աշխարհն է, բանտ, հիվանդանոց, գերեզմաններ, լաց ու կոծ… կարծես թե ուրիշ թեմա չկա, մինչդեռ, եթե «չգնանք» հոլիվուդյան սերիալներ, ապա գոնե ռուսականներում բոլորովին այլ «մթնոլորտ» է՝ սեր, սեքս, թեկուզ չստացված ընտանեկան դրամա կամ հաճախ կինոյի լեզվով ներկայացնում են իրենց շոու-բիզնեսի այս կամ այն ներկայացուցչին…
– Այն, ինչը գնում է հայաստանյան TV-ներով (խոսքը սերիալների մասին է), ապա դրանց առնվազն 70 տոկոսը ոչ միայն կինոյի, անգամ սերիալի հետ որեւէ առնչություն չունի, որովհետեւ դրամատուրգիական կառուցվածք չկա, չկան ցայտուն հերոսներ, սյուժետային հստակ զարգացումներ, հանգուցալուծումներ եւ այլն: Մի խոսքով՝ վերցվում է որեւէ թեմա եւ կամայականորեն զարգացվում:
– Այնուամենայնիվ, մեզ մոտ կան սերիալներ, որոնք իսկապես մեծ հեռուստալսարան ունեն: Բայց, չգիտես ինչու, դրանց հասցեին մշտապես հնչում է միայն քննադատություն:
– Մի օրինակ բերեմ. Սկանդինավյան երկրներում, որտեղ գրանցված է հանցագործությունների ցածր ցուցանիշ, նույնիսկ Նորվեգիայում բանտերն են փակվում, բայց դրանով հանդերձ, հենց այդ երկրներում այսօր էլ նկարահանվում են, առանց չափազանցության, աշխարհի ամենա-ամենա դետեկտիվ սերիալները սերիական մարդասպանների, մոլագարների մասին: Չգիտեմ՝ սա առանձին խոսակցության թեմա է: Բայց մի բան հաստատ կարելի է ասել. ոչ մի սերիալ չի կարող քաղաքակիրթ մարդուն հանցագործ դարձնել:
Զրուցեց
Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԸ
«Առավոտ» օրաթերթ
12.03.2020
